شعارسال: صبح نو نوشت: با پایش‌های علمی در جهان به‌ویژه در خاورمیانه و ایران، وضعیت این بخش طی ۳۰ سال اعلام شده که براساس آن بخش‌های زیادی در کشور با مشکل کمبود آب مواجه هستند و راهکارهای مدیریتی نیز در این بخش باید اندیشیده شود.

آبخیزداری

نظر افضلی نایب‌رییس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی درباره بحران آب در کشور و معضلات این حوزه به روزنامه صبح نو می‌گوید: «یکی از بحث‌های اصلی درباره اقدام برای حفظ منابع آبی در بخش‌هایی از کشور که دارای بارندگی و سیلاب است، ایجاد آبخیزداری است. این موضوع در جاهایی به جز بخش‌هایی که دارای سد هستند باید مورد توجه قرار بگیرد.»

او ادامه می‌دهد: «آبخیزداری باید بیشتر مورد توجه قرار بگیرد تا آب به‌ویژه در نقاط مرزی به‌صورت روان آب از دسترس خارج نشود، بخشی از آب‌ها هم که به سمت کویرها روان می‌شوند که مانند آب‌های خارج شده از مرز قابل استحصال نیست. خوشبختانه این روزها ما شدیداً بحث آبخیزداری را در دستور کار داریم.»

او با بیان اینکه اقدام مؤثر دیگر اصلاح الگوی مصرف است، اضافه می‌کند: «ما باید الگوی مصرف آب را در کشور اصلاح کنیم، اینگونه نمی‌شود که با شرایط کم‌آبی بخواهیم مصرف در شرایط پر آبی را داشته باشیم.»

کشاورزی نقطه ضعف آب‌داری

افضلی با اشاره به مشکلات مصرف آب در بخش کشاورزی می‌گوید: «روش‌های کشاورزی نوین باید رعایت شود از روش‌های آبیاری قدیمی به روش‌های قطره‌ای و زیرسطحی برسیم که تکنولوژی آن نیز در کشور وجود دارد، تا از تبخیر آب جلوگیری کنیم. 90 درصد آب‌های کشور در بخش کشاورزی با روش‌های آبیاری قدیمی به‌ویژه غرق‌آبی به هدر می‌رود.»

نایب‌رییس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی ادامه می‌دهد: «باید تعادل بین آب‌های ورودی و خروجی به سفره‌های آب زیرزمینی ایجاد شود، در‌حال‌حاضر می‌بینیم بسیاری از سفره‌های آب زیرزمینی خشک شده و فرونشست‌ها را به وجود آورده و محل‌های اصلی ذخیره روان آب‌ها از بین رفته‌اند.»

آب پسماند

او با بیان اینکه باید به سمت استفاده از پسماند آب برویم، اضافه می‌کند: «باید به بازچرخ دوباره آب توجه بیشتری داشته باشیم، در خیلی از کشورها این روش در حال استفاده است و آب حاصل از پسماندها بیشترین سهم در مصارف شست‌وشویی را دارند.»

افضلی معتقد است که باید از روش‌های انتقال آب دریاها استفاده کرد و می‌گوید: «به جای آن همه انرژی‌ای که روی رود کارون برای بخشش به آب آن به شهرهای دیگر گذاشته شده و درگیری‌ای هم پیش آمده است باید از تکنولوژی‌های آب‌شیرین‌کنی که سال‌هاست در کشور مسکوت مانده استفاده کرد. منابع آبی دریایی تقریباً بی‌نهایت بوده و منبع خوبی برای تأمین حداقل مصارف کشاورزی و صنعت است.»

مهاجرت اجباری

او با بیان اینکه مهاجرت‌های اجباری از روستاها به‌علت بی‌آبی امری غیرقابل اجتناب است، اضافه می‌کند: «من نماینده مردم نهبندان هستم و از صبح چندین درخواست آب در این شهرستان دریافت کرده‌ام. در حال حاضر روستاهایی در این منطقه هستند که آب برای استحمام ندارند، 400 روستا با تانکر آبرسانی می‌شوند، راه‌حل آبرسانی به روستاها تانکر نیست.»

این عضو هیات رییسه کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی ادامه می‌دهد: «الان بحث استحصال آب‌های ژرف مطرح شده و مطالعات آن صورت گرفته و در حال انجام است، باید از این منابع آب بهداشتی در اختیار مردم قرار بگیرد. در خیلی از کشورهای جهان آب شرب کمترین میزان مصرف را دارد و تنها برای نوشیدن استفاده می‌شود و از آب بهداشتی سایر نیازهایشان را برآورده می‌کنند.»

افضلی با اشاره به اینکه باید در کشور فرهنگ‌سازی مصرف آب سرعت بگیرد، اضافه می‌کند: «در ماده 2 تبصره 35 برنامه ششم توسعه را مصوب کرده‌ایم تا آب بهداشتی هم به قنات‌ها تزریق شود و هم برای کشاورزی استفاده شود. ستاد احیای قنوات کشور نیاز به رصد دارد تا احیا شوند. خیلی از چاه‌های کشاورزی نیز باید بسته شوند چراکه چاره‌ای نداریم.»

قوانین بی‌مصرف

او در پاسخ به این سؤال که چرا به‌رغم ممنوعیت استفاده از آب شرب در بخش عمرانی و شهرسازی همچنان شاهد این موضوع هستیم، می‌گوید: «خیلی از قوانین در زمینه مصرف بهینه آب مورد توجه قرار نمی‌گیرد و یک دلیل دیگر آن هم نبود آبی جز آب شرب برای مصرف است.»

نایب رییس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی تاکید می‌کند: «تصفیه خانه‌های عظیمی که با هزینه‌های میلیاردی در کشور احداث شده‌اند باید روزی به کار بیایند، آبی که از این تصفیه خانه‌ها خارج می‌شود نباید برای شستن خودرو مورد استفاده قرار بگیرد، باید سیستم توزیع آب مورد بازنگری قرار بگیرد و آب شرب از آب بهداشتی جدا شود.»

او اضافه می‌کند: «سیستم توزیع آب شرب باطل شده است و متاسفانه این آب که هزینه زیادی برای شرب شدن دارد به فاضلاب تبدیل می‌شود.»

رویارویی با واقعیت

افضلی با اشاره به اینکه باید با واقعیت‌های کشور روبه‌رو شویم، می‌گوید: «وقتی با بحرانی روبه‌رو می‌شویم باید نحوه مقابله با آن را بیاموزیم، باید بدانیم که میانگین بارش سالانه کشور کاهش شدیدی داشته است، با این وضعیت باید کشاورز، مردم شهرها و روستاها خود را تطبیق بدهند.»

او ادامه می‌دهد: «مسوولان هم باید نهایت تلاش خود را با شفاف‌سازی و علمی و کارشناسی شده پیش‌بینی کنیم که مثلاً اگر در شهری مثل نهبندان که 18 سال است باران نباریده و ممکن است 20 سال دیگر هم نبارد، چه باید کنیم. نمی‌شود شهرهای مرزی را خالی کنیم. اگر باران نداریم در این مناطق معدن که داریم، ریگ‌های بیابان را که می‌توانیم بفروشیم، در واقع باید کارهای جایگزین را پیشنهاد کنیم و با شرایط حاکم بر اقلیم کشور تصمیمات درست بگیریم.»

این عضو هیات رییسه کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی گریزی هم به عدم استفاده از نخبه‌های علمی زده و اضافه می‌کند: «ما به داشتن بیشتر از چهار میلیون نخبه علمی افتخار می‌کنیم، اما در هیچ جا از فکر و خلاقیت و توان آنها بهره نمی‌گیریم.»

دشت‌های غیرممنوعه

آقای محمدجواد جمالی نوبندگانی دبیر‌کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی نیز درباره بحران آب در کشور به روزنامه‌صبح نو می‌گوید: «معتقدم که هم درباره بارش‌ها و هم درباره برداشت‌ها مشکل داریم و از دو جهت کشور تحت فشار است، بارش‌ها به علت تغییر اقلیم است و مدت زیادی خشکسالی وجود دارد که کاری از دست ما برنمی‌آید.»

او در رابطه با برداشت‌ها اضافه می‌کند: «متاسفانه سیاست‌های غلطی در مورد دشت‌های ممنوعه اتخاذ و گفته شد که دشتی وجود ندارد که هرچه می‌خواهید آب برداشت کنید، برداشت آب در این دشت‌ها به‌صورت مسابقه‌وار بدون هیچ نظارتی انجام شد.»

او ادامه می‌دهد: «موضوع دیگر این است که چاه‌ها هر روز عمیق‌تر شدند و سفره‌های آب زیرزمینی که به‌عنوان ذخایر استراتژیک یک کشور محسوب می‌شوند و 10 تا 15 درصد آن مجوز برداشت دارند بیشتر از 80 درصد برداشت شدند و این خودش خطرات بسیار زیادی را ایجاد می‌کند.»

وام غلط

دبیر کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی با اشاره به مشکل دیگر در این زمینه می‌گوید: «متاسفانه مشخص نشده و آموزش هم ندادیم که چه کشتی در چه سرزمینی باید انجام شود تا کشت‌های کم‌آب را تشویق کنیم. وام‌های درست هم به آدم‌هایی که می‌خواستند طرح‌های نوین استفاده از آب را اجرا کنند ندادیم.»

جمالی نوبندگانی ادامه می‌دهد: «تکه تکه بودن مزارع در کشور یکی از مهم‌ترین مشکلات کشور است، نه برای این کشاورزان این زمین‌ها سرمایه‌گذاری روی کشت‌های نوین آبیاری صرف دارد و نه حاضرند ریسک کرده و با کسی تجمیع کنند. خیلی از کشاورزان ما کشاورزی سنتی می‌کنند و دانش علمی بالایی ندارند و همین موضوع باعث مصرف آب بیشتر در این بخش شده است.»

صنایع آب بر در مناطق خشک

او با اشاره به قرار گیری اشتباه صنایع آب بر در مناطق کم‌آب، اضافه می‌کند: «صنایع آب بر مثل فولاد که حتی در اروپا با آن همه آب احداث نمی‌شود، جالب است که از گذشته در مناطقی از ایران جای گرفته‌اند که آب آشامیدنی کمی دارند. از این دسته می‌توان به اصفهان و شیراز اشاره کرد که در بیشتر نقاط با کمبود آب مواجه هستند اما صنایع فولاد دارند.»

جمالی نوبندگانی می‌گوید: «در‌حال‌حاضر تالاب‌ها خشک شده و می‌توانند منبع ریزگردها و نمک باشند که شهرها، کشاورزی و سلامت عموم را تهدید می‌کند. برداشت‌های بی‌رویه آب ممکن است باعث ایجاد گسل در لایه‌های مختلف زمین کند. در شهر خود من منطقه‌ای به‌نام دیندارلو گسل‌هایی از همین دست ایجاد شده است.»

او درباره احتمال افزایش درگیری‌ها به موجب انتقال آب بین شهرها، تاکید می‌کند: «ممکن است در جریان انتقال آب از منطقه‌ای از کشور به منطقه‌ای دیگر، مردم دچار درگیری با یکدیگر شوند. این‌ها همه نگرانی‌هایی است که در ارتباط با مساله آب وجود دارد و شاید مهم‌ترین دلیل بحران امروز آب نبود آمایش صحیح و درست سرزمین باشد.»

غش آب‌های مرزی

این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی درباره مهار آب‌های مرزی می‌گوید: «در رابطه با مثلاً کارون که یکی از بزرگ‌ترین رودهای کشور و مرزی است سدهای زیادی روی آن احداث کرده‌ایم. گاهی سدهای زیاد خودش به مشکل بدل می‌شود.

الان کارون در اهواز کم‌آب، خشک و کثیف شده است. البته در رابطه با برخی از رودخانه‌های مرزی هم اقداماتی صورت گرفته است اما به نظرم اینها چاره کار نیست.»

او ادامه می‌دهد: «چاره کار بیشتر در مدیریت منابع آب و به‌ویژه مدیریت مصرف در بخش کشاورزی است، برخی از مدیران در حوزه کشاورزی به‌جای اتخاذ تمهیدات کارهای تبلیغاتی نظیر خودکفایی را بیشتر جلوه می‌دهند باید به این فکر باشند که اگر آب نباشد خودکفایی هم وجود ندارد.»

جمالی نوبندگانی اضافه می‌کند: «الان به نظرم کاری کرده‌ایم که هیچ دشت ممنوعه‌ای وجود ندارد، آب‌های زیرزمینی به‌شدت برداشت شده و در حال برداشت است و باید فکری اساسی در این مورد انجام شود. الان هم می‌بینیم که کاهش بارش‌های پاییزه در 67 سال گذشته بی‌سابقه بوده است.»

او با بیان اینکه نمی‌دانیم مسوول رسیدگی به بخش آب چه کسی است، می‌گوید: «نمی‌دانیم وزارت نیرو مسوول است یا وزارت جهادکشاورزی، واقعاً متولی در این بخش مشخص نیست.»

جنگ آب

این عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس شورای اسلامی در پاسخ به این سؤال که احتمال بروز جنگ آب بین کشورهای را چقدر میدانید، می‌گوید: «جنگ آب دور از ذهن نیست منتها ما درون سرزمین خودمان مشکل بیشتری داریم، ما آب مشترک زیادی با کشورهای اطراف مثل رژیم صهیونیستی و لبنان یا سوریه و عراق و ترکیه در حوزه رود دجله و فرات نداریم.»

او اضافه می‌کند: «مشکل داخلی خودمان در رابطه با منابع آبی وجود دارد و باید زودتر به آن رسیدگی شود.»

روش‌های مدیریتی نامناسب منابع آبی و حفظ تالاب‌ها، دشت‌ها و آب‌های زیرزمینی باعث شده تا شرایط آبی کشور به شرایط بحران برسد. نکته نگران‌کننده این است که خیلی از مردم هنوز به این باور نرسیده‌اند که منابع آبی در کشور در وضعیت بسیار خطرناکی قرار دارد. حیات همه ما بستگی به بودن آب دارد و نباید با مصارف غیرضروری آن را به هدر بدهیم.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از پایگاه اطلاع رسانی سلامت نیوز ، تاریخ انتشار: 18 دی 1396 ، کدخبر: 234629 ، www.salamatnews.com