شعارسال: یکی از اصلی‎ترین عللی که منجر به سقوط حکومت‎ها شده و مردم را برای برکناری حاکمان، به قیام واداشته است، گسترش فضای «بی‎اعتمادی» در میان مردم نسبت به حکومت و حاکمان بوده است.

هنگامی که مردم به این نتیجه برسند که حکومت، آنان را امین خود در مسائل کشور نمی‎داند و آنان را فقط در شعار، صاحب اصلی کشور می‎داند ولی در عمل، به هیچ می‎پندارد، آنگاه بی‎اعتمادی به حاکمیت مستقر، گسترده شده و در نتیجه، زوال حکومت با اراده مردم فرا می‎رسد.

گسترش فضای بی‎اعتمادی، ناشی از گسترش بیماری «ناشنوایی» در میان زمامداران است. غالب حکومت‎های برکنار شده در کشورهای مختلف، یا سازوکار مشخصی برای شنیدن صدای مردم نداشته‎اند و یا نخواسته‎اند که در زمان مناسب، صدای مردم را بشنوند.

هنگامی که مردم احساس کنند دولتمردان، از فضای حاکم بر جامعه و خواسته‎های حقیقی و مورد اتفاق اعضای جامعه ناآگاهند و یا آگاهی دارند اما در عمل، وقعی نمی‎نهند و در فضای دیگری سیر می‎کنند، آنگاه کاسه صبرشان لبریز شده و در بدو امر، نسبت به اوضاع جاری کشور بی‎تفاوت شده و در ادامه و با فراگیری فضای بی‎اعتمادی، به نافرمانی مدنی روی می‎آورند و نهایتا برای تغییر حاکمان و حکومت، به پا می‎خیزند.

معمولا افرادی که بر صندلی قدرت تکیه کرده و زمام امور مردم را بدست دارند، تحت تاثیر مشاوره اطرافیان و آمار ارائه شده توسط زیردستان هستند و کمتر فرصت می‎کنند تا از نزدیک، جویای احوال حقیقی جامعه شوند، لذا در دراز مدت و به محض عادت شدن رویه مذکور، مشکل شنوایی در حاکمان به سمت و سوی حاد شدن می‎رود و ناشنوایی نیز منجر به گسترش فضای بی‎اعتمادی در جامعه نسبت به حکومت می‎شود.

یکی از حقوق مهم مردم که بر عهده حاکمان است، حق شکایت، اعتراض و ارائه شرح حال، و باز بودن مسیر پیگیری این حق توسط مردم است تا علاوه بر اطلاع حاکمان از اوضاع درونی جامعه و اعضای جامعه، اقدامات آتی نیز قابلیت پیگیری و گزارش‎دهی داشته باشد. اگر این حق نیز توسط حاکمان، اعاده نشود و این مسیرِ منتهی به شنوایی نیز مسدود شود، ممکن است منجر به انفجار در جامعه شود که قطعا تبعات فراوانی برای حکومت و حاکمان خواهد داشت.

امیرالمومنین علی (ع) در زمینه فعال شدن «گوش شنوا» در میان حاکمان و گسترش اعتماد در جامعه، دو راه حل مهم و اساسی را پیشنهاد می‎دهند که رعایت آنها توسط زمامداران، مانع از بر باد رفتن اعتماد مردم نسبت به حکومت خواهد شد.

ایشان در نامه 53 نهج البلاغه خطاب به مالک اشتر نخعی، به بیان اولین راه حل می پردازند و می فرمایند: «به کارهای کسانی که به تو دسترسی ندارند بنگر (آنان که در دیده ها، خوار و کوچک به حساب آورده می شوند و بزرگان، آنان را خرد و حقیر می شمارند) و کسانی را که مورد اعتماد تو هستند و خداترس و فروتن باشند، برای تفقّد حال آن گروه بگذار تا درخواستهای آنان را؛ بدون کم و کاست، به تو برسانند.»

کسب اطلاع و آگاهی از اوضاع مردم؛ به ویژه افراد ضعیف و دارای وضعیت مالی نامناسب، از طریق افرادی که رضایت خداوند برای آنان، از رضایت حاکمان و زمامداران، اهمیت بالاتری دارد و نه چاپلوسان و تملق گویانی که برای ارتقای رتبه و درجه، حاضرند به هر آمار دروغی، متوسل شوند، موجب می‎شود برنامه ‎ریزی‎ها به سمت و سوی اصلاح امور و رونق زندگی مردم برود و ایده‎ها و برنامه‎ها، در حد شعار باقی نماند. آگاهی از اوضاع زیر پوست جامعه و انجام اقدام مقتضی، موجب می‎شود اعتماد مردم به حکومت، بیش از پیش گشته و رضایت عمومی در جامعه گسترده شود.

امیرالمومنین(ع(در ادامه همین نامه، به بیان راه حل دوم می پردازند و خطاب به مالک اشتر می فرمایند: «بخشی از وقت خود را خاصّ کسانی کن که به تو نیاز دارند. خود را برای کار آنان فارغ دار و در نشستی عمومی بنشین و در آن مجلس، برابر خدایی که تو را آفریده فروتن باش و سپاهیان و یارانت را که نگهبانند یا تو را پاسدار، از آنان بازدار تا سخنگوی آن مردم با تو به آزادی و بدون واهمه و درماندگی، گفتگو کند. من از رسول خدا بارها شنیدم که می فرمود: هرگز امّتی پاک نخواهد بود که در آن امّت، بدون ترس و واهمه، حق ضعیف از قوّی بازستانده شود.»

ایجاد فضای باز و آزاد و حذف محدودیت‎ها و فیلترهایی که منجر به خاموش شدن اجباری مردم برای بیان نقدها و اعتراضات می‎شود، و آگاهی‎یابی مستقیم از اوضاع و احوال جاری کشور، علاوه بر افزایش قدرت شنوایی حاکمان و در نتیجه؛ گسترش فضای اعتماد به حکومت، مانع از فسادهای بسیاری نیز خواهد شد که به وسیله اطلاع‎رسانی مستقیم، حاصل می‎شود. برگزاری نشست‎های عمومی که هم می‎تواند به صورت حقیقی باشد و هم مجازی، کمک می‎کند تا افراد؛ فارغ از ترس و واهمه ناشی از برخورد، به بیان مسائل جامعه بپردازند و حکومت را از نادیده ها و ناشنیده ها آگاه سازند.

امیرالمومنین(ع(در تاکید مجدد بر بیان خویش می فرمایند: «نهان شدن از مردم مایه گسسته شدن و بریده شدن رشته اطلاعات از درون جامعه است، آنگاه است که برخی پیش آمدهای بزرگ و خطرساز را، نزد والیان کوچک و بی ارج جلوه دهند، و برخی امور کوچک و بی ارج را بزرگ. زیباییها زشت و زشتیها زیبا و باطل در پوشش حق جلوه کند...که این کارها بر دست خواصّ و بدور از دید عامّه انجام می گیرد ـ همانا والی، انسانی است که هرچه را از او پنهان دارند نداند، و حقّ را نشانه نبود تا بدان راست از دروغ شناخته شود.»

هرگاه حکومتی به این نتیجه رسید که در جامعه، فضای بی اعتمادی نسبت به حاکمیت، در حال گسترش است و باورپذیری سخنان مسئولان به حداقل رسیده است و در مواقعی، نافرمانی‎های مدنی و اعتراضات خیابانی در حال شکل‎گیری است، باید نسبت به درمان بیماری «ناشنوایی» خود اقدام کند تا بی اعتمادی‎ها، منجر به قیام بر علیه حکومت نشود.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته ازسایت خبری رویداد24 ، تاریخ انتشار: 9فروردین 1397، کدخبر: 114991  ،www.rouydad24.ir