سرعت پیاده‌روی در تهران نزدیک رکورد جهانی

پیاده‌روی تنها شیوه تردد پاک است که در پایتخت همچنان رواج دارد اما ویژگی‌های این روش تردد در شهر چیست؟

شعار سال: پیاده‌روی یکی از شیوه‌های تردد شهری است که می‌تواند یک بخش یا تمام طول یک سفر شهری را شامل شود. اگر الگوی ترددهای شهری از خودرومحوری به انسان‌محوری تغییر یابد، پیاده‌روی اصلی‌ترین شیوه ترددی خواهد بود که باید امکانات کامل آن در شهر، فراهم شود و دیگر اشکال ترددی در حاشیه آن به حلقه انسان‌محوری متصل شوند. طی هزاران سال در شهرها و مناطق مسکونی، حمل‌ونقل شهری بر پیاده‌روی متمرکز بوده است اما در نیم قرن گذشته به‌دلیل استفاده از وسایل نقلیه موتوری، خصوصا افزایش سرانه استفاده از خودروی شخصی، درصد انجام سفرها از طریق پیاده‌روی به‌تدریج رو به کاهش گذاشته است. بحران‌های ناشی از استفاده گسترده از وسایل نقلیه موتوری، شهرها را به تفکر و چاره‌جویی‌های لازم سوق‌داده تا جایی که در تفکرات حاکم بر شهر و شهرسازی، امروزه دیگر شهرهای مملو از هیاهوی اتومبیل، سروصدا و آلودگی هوا مدینه فاضله به‌شمار نمی‌آیند. در مقابل، شهرهای آرام و منطبق با ویژگی‌های روانی و جسمی انسان‌ها مورد توجه قرار گرفته‌اند. به‌عبارت دیگر، پرداختن به پیاده‌روی در حمل‌ونقل شهری راهی است تا انسان‌ها را از التهاب و اضطراب ناشی از توسعه بی‌رویه بیرون ببرد.

چرا پیاده‌روی؟

دلایل بسیار زیادی برای انجام سفرهای درون‌شهری از طریق پیاده‌روی وجود دارد که از آن جمله می‌توان به کم هزینه بودن این شیوه نسبت به دیگر شیوه‌های حمل‌ونقل، لذتبخش بودن آن، امکان تماشا و توجه بیشتر به محیط اطراف و البته مهم‌تر از همه ارتقای سلامت عمومی جامعه اشاره کرد. همچنین این شیوه حمل‌ونقل به‌دلیل انعطاف‌پذیری بالا نسبت به دیگر انواع حمل‌ونقل، می‌تواند سهم بسزایی در انتقال سفرها به‌عنوان یکی از سیستم‌های جابه‌جایی مسافر داشته باشد که از نتایج این امر می‌توان به کاهش تراکم ترافیکی و ارتقای سطح سرویس معابر شهری و همچنین کاهش آلودگی‌های زیست‌محیطی مانند آلودگی هوا و صوت اشاره کرد. افزایش سهم پیاده‌روی در حمل‌ونقل شهری، نیازمند برآورده کردن نیازهای شخص پیاده در این مسیر و افزایش تسهیلات بهینه است. معاونت حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران چندی پیش مطالعاتی در این خصوص انجام داده که میزان پایبندی به قانون و قانون‌گریزی عابران پیاده در مواجهه با چراغ‌های راهنمایی و تحلیل رفتار عابران پیاده در عبور از عرض خیابان در شهر تهران را مشخص می‌کند.

توجه به حلقه حمل‌ونقل و پیاده‌رو

امروزه ایستگاه‌های حمل‌ونقل همگانی از مراکز اصلی توزیع‌کننده مسافر در شهر تهران به‌شمار می‌روند. از این‌رو طراحی این تسهیلات باید با در نظر گرفتن فواصل پیاده‌روی تا دسترسی به ایستگاه و فاصله مراکز تولید مسافر مانند مناطق تجاری و تفریحی یا پارکینگ‌ها تا ایستگاه صورت گیرد. این موضوع می‌تواند نقش بسزایی در کاربری زمین و جانمایی تسهیلات حمل ونقل عمومی داشته باشد. همچنین تقاطع‌های شهری ازجمله نقاط حساس در مباحث ترافیکی به‌شمار می‌آیند. در تقاطع‌هایی با چراغ راهنمایی و بدون آنکه جریان عبوری وسایل نقلیه و عابران پیاده با یکدیگر تداخل داشته باشند،

بررسی ترافیکی عابران پیاده و نیز پارامترهای مرتبط با آنها، ازجمله سرعت، زمان عبور عابران پیاده از یک تقاطع، فازبندی چراغ راهنمایی تقاطع، متوسط تاخیراتی که جریان عابران پیاده و جریان ترافیک بر هم وارد می‌کنند و همچنین رفتار عابران پیاده ازجمله میزان تبعیت آنها از چراغ راهنمایی در تقاطع‌های چراغ‌دار، اندازه فاصله عابران پیاده از یکدیگر، میزان تاثیر جنسیت بر رفتار حرکتی و ... از موارد مهم و اساسی در طراحی این نوع از تسهیلات است. پیاده‌روها و پلکان‌ها ازجمله دیگر موارد تسهیلات عابران پیاده هستند که به شکل مستقیم و غیرمستقیم روی جریان ترافیک اثر می‌گذارند. همچنین ظرفیت پیاده‌روها و انتقال اثر آن به ایستگاه‌های حمل‌ونقل عمومی یا تقاطع‌های منتهی به آنها ازجمله مواردی‌اند که باید مورد بررسی قرار گیرند. از دیگر موارد کلیدی و مهم در زمینه مطالعات و شبیه‌سازی عابران پیاده می‌توان به نتایج آن در افزایش بهره‌وری از تسهیلات موجود و نیز ایجاد قابلیت درنظر‌گیری شرایط حاکم بر عابران‌پیاده در مراحل مختلف طراحی، شبیه‌سازی و احداث انواع تسهیلات ترافیکی اشاره کرد.

شش سنگ سد راه

پیاده‌روی نه‌تنها باعث رفع پاره‌ای از مشکلات ترافیکی می‌شود، بلکه در بهبود سلامت جسمانی و روانی جامعه نیز، تاثیر بسزایی دارد. عابران پیاده برای انجام سفرهای خود باید از تسهیلات مختلفی مانند خط‌کشی عابران پیاده در تقاطع‌ها، پل‌های عابران پیاده، پیاده‌روها و... استفاده کنند که این امر پتانسیل وقوع تصادفات را برای آنها افزایش می‌دهد. بر این اساس و برای کاستن از میزان این خطرات باید سیستم‌ها و تسهیلاتی برای کنترل و هدایت عابران پیاده در موارد لزوم به‌درستی پیش‌بینی و طراحی شود. هم‌اکنون مشکلات موجود در تسهیلات پیاده‌روی در شهر تهران شامل شیب عرضی و طولی نامناسب مسیرهای پیاده‌روی، عرض نامناسب این مسیرها، روسازی و ‌روشنایی نامناسب، عدم‌یکپارچگی به‌خصوص برای معلولان و سدمعبر در آنها می‌شود.

چگونه پیاده ر‌وی را تقویت کنیم؟

در سال‌های اخیر مسیرهای پیاده‌راه بسیاری در تهران برای تردد عابران پیاده مورد توجه و بازسازی قرار گرفته‌اند. احداث پیاده‌راه‌ها یکی از روش‌های مهم در ایجاد محیط مناسب برای تردد عابران‌پیاده است. اما این همه اقدامات مهم و مثبت برای توسعه پیاده‌روی در شهر نیست. روش‌های تکمیلی دیگر که درخصوص بالا بردن کیفیت عملکردی پیاده‌راه‌ها مدنظر قرار می‌گیرند، شامل زمانبندی حرکت عابران پیاده و وسایل نقلیه از طریق تعبیه چراغ‌های راهنمایی در مسیر، تعریض پیاده‌روها، احداث گذرگاه‌های طاقدار برای محافظت از عابران‌پیاده در مقابل ریزش‌های جوی مانند برف و باران و احداث تقاطع‌های غیرهمسطح در محل‌های برخورد جریان عابران‌پیاده و وسایل نقلیه‌ است.

یافته‌های جالب از تهران و برلین

نمونه‌ای از اطلاعات استخراج‌شده از فیلم‌های برداشت‌شده مرتبط با گذرگاه عرضی چراغ‌دار میدان فردوسی خیابان انقلاب، گذرگاه‌جنوبی میدان تجریش و گذرگاه عرضی خیابان شوش طی دوره‌های مختلف نشان می‌دهد که درصد مرد به زن 70 به 30 است. بدین‌ترتیب در محدوده‌های مذکور که نماینده مناطق مرکزی، شمالی و جنوبی شهر تهرانند، دوسوم عابران مرد و یک‌سوم زن هستند. همچنین متوسط سنی پیاده‌روی آقایان 39سال و بانوان 40سال است که نشان می‌دهد 40سالگی سن پیاده‌روی در مناطق مرکزی تهران است.

همچنین 72درصد آنها کیف همراه دارند و این نسبت میان مردان و زنان همسان است و نشان می‌دهد مردم تهران در پیاده‌روی هم به همراه داشتن کیف دستی خود علاقه‌مند هستند. در نمونه‌ تحقیقات مشابه در شهر برلین، در 4گذرگاه این شهر درصد مردان به زنان 40 به 60 بود که نشان می‌دهد در این شهر برخلاف تهران، بانوان علاقه بیشتری به پیاده‌روی دارند. همچنین متوسط تردد در این شهر برای مردان 34 و زنان 27سال است. بنابراین عابران پیاده در برلین از تهرانی‌ها جوان‌تر هستند. از سویی در این شهر مردان و زنان بیش از همه چتر به همراه دارند که نشان می‌دهد آلمانی‌ها دغدغه بارندگی بی‌موقع در میانه روز را دارند.

آیا عابران تهران قانون‌مند هستند؟

بررسی سطح قانون‌مداری از طریق بررسی درصد تبعیت عابران پیاده از چراغ راهنمایی در تقاطع‌های چراغ‌دار سنجیده می‌شود. اگرچه مسئله قانون‌مداری و قانون‌گریزی شهروندان در تمامی عرصه‌ها و از آن جمله در زمینه مسائل مرتبط با ترافیک معمولا و در زمان بروز حوادث، مورد توجه پلیس و جراید قرار می‌گیرد اما تا به حال تلاش علمی چندانی صرف آن نشده است.

در بیشتر کشورهای توسعه‌یافته، تخطی از قانون توسط عابران پیاده شامل سه مسئله است که عبور از چراغ قرمز یکی از آنهاست و دو مورد دیگر شامل عبور از عرض خیابان در نقاط خط‌کشی‌نشده و عبور از تقاطع بدون فشردن کلید هشدار عابران است. در این زمینه تقاطع حقانی آفریقا یا همان چهارراه جهان کودک به‌مدت دو ساعت فیلمبرداری شده و نتایج آن نشان می‌دهد طی 36بار سبز و قرمز شدن همه چراغ‌های این تقاطع، 21درصد عابران با تخلف از چراغ عبور کرده‌اند که متوسط مردان متخلف 22 و زنان متخلف 19درصد بوده است. بدین‌ترتیب، می‌توان گفت زنان قانون‌مدارتر هستند. همچنین یک پنجم عابران تهرانی قانون‌گریز هستند و به چراغ عابر پیاده اهمیت نمی‌دهند اما چهارپنجم در چنین تقاطعی قانون‌مدار هستند و در برابر چراغ قرمز عابر، توقف می‌کنند.