الجزیره به نقل از چند کارشناس مسائل عرب نوشت: پس از انقلاب‌های مردمی 2010 و 2011 تعدادی از رهبران عربی سرنگون شدند و مابقی نفوذ سابق خویش را در قدرت از دست دادند.

شماری از کارشناسان منطقه که در دوازدهمین انجمن الجزیره در دوحه قطر شرکت کرده بودند وقوع تغییرات شدید در منطقه را «حتمی» عنوان کردند. به گفته کارشناسان بخش عمده‌ای از بافت جمعیتی منطقه را جمعیت جوان تشکیل می‌دهد.

محمد محجوب هارون، استاد علوم اجتماعی دانشگاه خارطوم در سودان گفت: شهرنشینیِ کنترل‌نشده و گسترده، فشار بر بازار اشتغال از جمله عوامل اجتماعی-سیاسی هستند که فراتر از انتظارات جمعیت جوان کشورهای عربی تأثیرگذارند.

از نظر هارون، سه عامل عمده اقتصادی-اجتماعی بهار عربی نیروهای بازار، رکود اقتصادی و شهرنشینی کنترل نشده و بدون طرح در کشورهای عربی خاورمیانه و شمال افریقا بوده است.

او معتقد است مادام که این عوامل وجود دارند، تلاش برای برهم زدن نظم موجود در کشورهای عربی ادامه خواهد داشت.

سخنران‌ها علاوه بر این بر «جوان بودن» جمعیت منطقه تأکید کردند. به گفته این کارشناسان نیمی از جمعیت جهان عرب، یعنی حدود 400 میلیون نفر زیر 25 سال هستند. این یکی از عوامل کلیدی آینده توسعه در جهان عرب است.

از نظر دیگر کارشناسان حاضر در این جلسه، عامل بالا به علاوه نارضایتی از کمبود آزادی و حکومت قانون در جوامع به شدت بسته عربی، سرانجام به دوره‌ای از انقلاب‌ها در جوامع عربی منتهی خواهد شد.

شورش‌های خشونت آمیز؟

به دنبال انقلاب‌های عربی سال 2011، اعتراضات جوامع عرب علیه حکومت‌هایشان در تونس، لیبی، مصر، سوریه، یمن و اردن با نتایج متفاوتی همراه بود.

کشور تونس توانست از فرو غلتیدن در جنگ پرهیز کند، با این حال اعتراضات سوریه، لیبی و یمن به خشونت و سرانجام به جنگ داخلی و دخالت‌ کشورهای منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای منتهی شد.

ارتش مصر، یک سال پس از انتخابات 2012 مجدداً جایگاه پیشین خود را بازیافت، اما پادشاهی اردن توانست ضمن همراهی مختصر با طوفان بهار عربی خود را در امان نگاه دارد.

حمود العلیمات، استاد جامعه شناسی دانشگاه قطر، با تأیید سخن هارون گفت: فاکتورهای اجتماعی-اقتصادی کشورهای عربی را به موج دیگری از شورش‌های مشابه با بهار عربی – اگر نه خشونت آمیزتر – نزدیک‌ می‌کنند.

العلیمات این شورش‌ها را با انقلاب‌های سده 19 فرانسه مقایسه کرد که بر جنبش‌های دیگر اروپایی تأثیرگذاشتند.

او همچنین به ضدانقلاب‌های منطقه اشاره کرد. این اقدامات به رهبری پادشاهی‌های عربی رخ داد و به دنبال تقویت قدرت و معکوس کردن پیشرفت‌های ناشی از بهار عربی بود.

با این حال، العلیمات معتقد است تاریخ نشان داده زمانی که جوامع حجاب ترس قدرت حکومت را می‌شکنند، انقلاب‌ها به رغم تلاش‌ نیروهای ضدانقلاب دوباره آغاز خواهند شد.

از نظر این کارشناس، اعتراض جوانان به نبود توسعه واقعی و حکومت قانون است. این دو عامل آینده حکومت در جهان عرب را معین خواهد کرد.

العلیمات هشدار داد، مادامی که اصلاحات سیاسی و اجتماعی اعمال نشود، طبقه حاکم شاهد موج جدیدی از انقلاب و خشونت می‌شود که سراسر منطقه را فرا خواهد گرفت.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از سایت خبری اعتمادآنلاین ، تاریخ انتشار: 10 اردیبهشت 1397 ، کدخبر: 167310 ، www.etemaadonline.ir