شعار سال: گلایه اغلب ناشران حرفه‌ای طی سال‌های اخیر بر این بوده است که چرا نشر زیرزمینی به سراغ آثار پرفروش آنان می‌رود و چرا هیچ نظارتی برای جلوگیری از وقوع آن نیست! با وجود انتشار تعداد عناوین مختلف از سوی ناشران حرفه‌ای در طول سال، تنها بخش کمی از کتاب‌های عرضه شده از سوی آنان از شانس پرفروش شدن برخوردار می‌شوند. این در حالی است که افراد سودجو به محض اطلاع از پرفروش شدن یک اثر به سراغ آن رفته و بدون نیاز به پرداخت هزینه‌هایی از قبیل حق التألیف نویسنده و... کاری حاضر و آماده را بازنشر می‌کنند.
از همین رو طی سال‌های اخیر صدای ناشرانی که از این طریق متضرر شده‌اند درآمده و برخی از آنان دست به ثبت شکایت‌هایی هم زده‌اند. هر چند که اغلب ناشران تأکید دارند روند ثبت و پیگیری شکایت‌های آنان در این زمینه به طریقی است که اسیر روند کاغذبازی‌های اداری شده و آنان را از ادامه پیگیری هم دلسرد کرده است.
با این حال حدود دو سالی است که اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران با همکاری معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد دست به تشکیل کارگروهی با عنوان «کارگروه مقابله با تکثیر و عرضه غیرقانونی کتاب‌ها» زده‌اند. محمود آموزگار رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران درباره فعالیت‌هایی که در این مدت در کارگروه مذکور انجام شده گفت:«سال 1395 به موجب تفاهمنامه‌ای که میان اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و وزارت ارشاد بسته شد کارگروهی به منظور جلوگیری از انتشار غیرقانونی آثار ناشران شکل گرفت.»
همان طور که آموزگار اشاره کرد حدود دو سالی از تشکیل این کارگروه می‌گذرد با این حال ناشران طی این مدت تأکید داشتند که شاهد عملکرد چندان اثربخشی از سوی آن نبوده‌اند. رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان علت این مسأله را در این می‌داند که پیگیری قضایی این گلایه‌ها نیازمند ثبت شکایت خصوصی از سوی ناشران بوده و مدعی العموم به تنهایی قادر به پیگیری شکایتی که از لحاظ حقوقی خصوصی به شمار می‌آمده نبوده است.
آموزگار در همین رابطه افزود: «در ابتدای فعالیت این کارگروه تنها ارشاد و اتحادیه در آن حضور داشتند و ما از نمایندگان قوه قضائیه، شهرداری و نیروی انتظامی هم دعوت می‌کردیم در جلساتمان شرکت پیدا کنند تا از نظرات آنان هم بهره ببریم. بعد از مدتی متوجه شدیم که به فعالیت و همکاری جدی همه دستگاه‌های ذیربط نیاز داریم، از همین رو جلسات بعدی با حضور جدی‌تر نمایندگان سازمان‌های مذکور برگزار شد.»
به‌گفته این فعال عرصه نشر برخی ناشران با وجود آنکه آثار آنان به‌ شکل غیرقانونی منتشر شده اما پیگیری چندانی برای ثبت شکایت خود انجام نداده‌اند. آموزگار در همین رابطه خطاب به ناشران گفت:«از همه همکاران فعال درعرصه نشر که آثارشان به این شکل منتشر و عرضه شده می‌خواهم که یا خود شخصاً شکایت‌شان را پیگیری کنند یا به ما در اتحادیه برای پیگیری آن وکالت بدهند. تا وقتی که چنین درخواستی از سوی خود ناشران مطرح نشود ما قادر به انجام هیچ کاری نخواهیم بود.»
به‌گفته مدیر مسئول نشر «کتابِ آمه» در پی جلسه‌ای که اسفند ماه سال گذشته با حضور سه معاون قوه قضائیه، فرمانده پلیس تهران، فرمانده پلیس امنیت کشور، اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران و... برگزار شد تصمیم به همکاری بیشتر نیروی انتظامی گرفته شد چراکه برای جلوگیری از این کار به برخوردی بازدارنده نیاز بود.
آن طور که آموزگار در سخنانش تأکید کرد بواسطه آنکه در میان کتاب‌های منتشر شده زیرزمینی، کتاب‌های ممنوعه و به اصطلاح ضاله هم وجود دارد دستگاه‌های قضایی هم به طور جدی وارد کار شده‌اند. چراکه انتشار این آثار در تضاد با امنیت ملی بوده و برای پیگیری آن دیگر به ثبت شکایت خصوصی نیازی نیست.

کتابفروشان از فروش آثار چاپ زیرزمینی خودداری کنند

طی روزهای اخیر بواسطه ورود دادستانی تهران به ماجرای کتاب‌های قاچاق یکی از مراکز فعال در این زمینه شناسایی شده، 10 وانت کتاب جمع‌آوری شده و دو مغازه هم پلمب شدند، علاوه بر این مجرمان هم تحت پیگیرد قانونی قرار گرفتند.
به‌گفته آموزگار فهرست کتاب‌های موجود در این دو مغازه جمع‌آوری شده و تحویل بازپرس پرونده شده‌اند و حالا باید دید که روند پیگیری‌های بعدی آن با چه جدیتی انجام می‌شود. او کمترین فایده این اقدام اخیر مراجع قضایی را در این می‌داند که حداقل حالا افراد متخلف می‌دانند که احتمال دستگیری آنان وجود دارد و شاید به آسودگی قبل به سراغ این کار نروند.
آموزگار در ادامه سخنانش از کتابفروشان درخواست کرد تا از فروش آثاری که به شکل غیرقانونی منتشر شده‌اند خودداری کنند. او ادامه داد:«به طور جدی از همکارانم می‌خواهم که به حقوق مؤلف احترام بگذارند تا دیگر شاهد انتشار غیرقانونی هیچ کتابی نباشیم. اگر کتابفروشان به طور آگاهانه دست به فروش این قبیل آثار بزنند با آنان برخورد قضایی می‌شود.»
آن‌طور که آموزگار در سخنانش تصریح کرد پلیس امنیت از این به بعد همکاری بهتری با این کارگروه خواهد داشت. به گفته وی اگر این پیگیری شکل سراسری پیدا کرده و دادستانی کل کشور هم به آن ورود پیدا کند می‌توان به صدور دستور قضایی بدون نیاز به طرح شکایت‌های خصوصی امیدوار شد.
در میان آثاری که از این دو مغازه ضبط شده‌اند، کتاب‌های مؤسسات نشر مختلفی دیده می‌شود که مؤسسه ققنوس هم از جمله آنها است. امیر حسین زادگان مدیر مسئول نشر ققنوس درباره میزان اثرگذاری فعالیت‌های کارگروه مبارزه با قاچاق کتاب گفت: «حدود یک سالی است که مشخصات کامل فردی که به تازگی دستگیر شده را می‌دانستیم، حتی چند شکایت هم از او ثبت کرده بودیم اما تا وقتی پلیس امنیت وارد ماجرا نشد قادر به انجام کاری نبودیم و پرونده اسیر کاغذ بازی‌های اداری می‌شد.»
او ادامه داد:«از میان همه عنوان کتاب‌هایی که یک ناشر پرکار در طول سال منتشر می‌کند در نهایت چند کتاب با استقبال قابل توجه مردم روبه‌رو می‌شود. متأسفانه افراد سودجو به محض اطلاع از پرفروش شدن یک اثر به سراغ آن رفته و چاپ زیرزمینی‌اش را چند روزه وارد بازار کتاب می‌کنند. در گذشته این کتاب‌ها تنها به شکل دیجیتال و بی‌کیفیت چاپ می‌شدند اما حالا شرایط به گونه‌ای شده که گاه تشخیص چاپ قانونی و غیرقانونی اثر ممکن نیست.» البته همه این کتاب‌های زیرزمینی کیفیت خوبی ندارند و برخی از آنها بواسطه صحافی بد سریع ورق ورق می‌شوند. او درباره قیمت کتاب‌های چاپ غیرمجاز ادامه داد:«قیمت این کتاب‌ها با اصل کتاب فرقی ندارد، منتهی آنان چون از کار حاضر و آماده استفاده می‌کنند قادر به عرضه آثار خود با تخفیف‌های بیشتری به پخش‌کننده کتاب و کتاب فروش هستند. شاید باورتان نشود اما اغلب این آثار با تخفیف‌های 50 تا 60 درصدی وارد چرخه کتاب می‌شوند. این در حالی است که ناشران قادر به عرضه آثار خود با تخفیف بیش از 35 تا 40 درصد نیستند.»
با وجود آنکه فروش این کتاب‌ها به دستفروشی‌ها ختم نمی‌شود و می‌توان شاهد عرضه آنها در نمایشگاه‌های استانی، فصلی، ایستگاه‌های مترو و حتی نمایشگاه‌های دایر در دانشگاه‌ها بود اما نباید فراموش کرد که به گفته حسین زادگان کتابفروشی‌های اسم و رسم دار هیچ گاه دست به انتشار چنین کتاب‌هایی نمی‌زنند.
داود علی بابایی، مدیر مسئول نشر «امیدفردا» از جمله ناشرانی است که اعتقاد چندانی به اثربخش بودن فعالیت‌های این کارگروه ندارد و تأکید دارد که دیگر کار از کار گذشته است. او نیز در همین رابطه گفت:«جالب اینجاست که یکی از کتاب‌هایی که در نشر امید فردا منتشر شده و بعد هم ممنوع اعلام شد به شکلی گسترده در مشهد منتشر و روانه تهران شد. تعداد نسخه‌هایی که از این کتاب به شکل چاپ زیرزمینی وارد بازار شد آنقدر زیاد بود که بارها برای پاسخگویی به ارشاد و وزارت اطلاعات احضار شدم تا ثابت کنم من از آن بی‌اطلاع هستم.»
او درباره عملکرد این کارگروه افزود: «تا وقتی که دادگاه فرهنگ و رسانه همراهی جدی با این مسأله نداشته باشد و از سویی ممیزی کتاب به خود ناشران واگذار نشود نمی‌توان به حل این مسأله امید داشت. مخاطبان اگر بدانند کتاب‌ها از دریچه ممیزی ناشران وارد بازار کتاب می‌شود دیگر برای اطمینان از خرید کتابی که سانسور نشده به سراغ دستفروشان نمی‌روند و ترجیح‌شان به خرید کتاب از کتابفروشی‌ها خواهد بود.»
با وجود نظرات مثبت و منفی متعددی که در ارتباط با این کارگروه در میان ناشران مطرح است باید صبر کرد و دید حالا که اعضای این کارگروه مدعی همکاری بهتر مراجع قضایی هستند در آینده با چه تصمیم گیری‌هایی از سوی آنان روبه‌رو خواهیم بود و اینکه سرانجام کلاف پیچ درپیچ قاچاق کتاب یا همان انتشار غیرقانونی کتاب سر از کجا درخواهد آورد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه ایران، تاریخ انتشار -، شماره: 470321