آیت الله خامنه ای مقام معظم رهبری در بند شش سیاست های اقتصاد مقاومتی، تولید داخلی كالاهای اساسی را در اولویت برنامه های اقتصادی دانسته اند و در این بند به «افزایش تولید داخلی نهاده‌ها و كالاهای اساسی(به ویژه در اقلام وارداتی) و اولویت دادن به تولید محصولات و خدمات راهبردی و ایجاد تنوع در مبادی تأمین كالاهای وارداتی با هدف كاهش وابستگی به كشورهای محدود و خاص» اشاره كرده اند.
بنابراین باید بیان داشت كه كالاهای اساسی، مساله ای راهبردی برای هر كشور است و تكیه كردن به واردات این نوع كالاها، نوعی وابستگی است و بر خلاف اقتصاد مقاومتی به شمار می رود.
اهمیت این موضوع و تاثیر آن در عرصه های گوناگون كشور سبب شد تا پژوهشگر ایرنا با «محسن ایزدخواه» كارشناس اقتصادی و معاون پیشین حقوقی و امور مجلس سازمان تامین اجتماعی و «كامران ندری» استاد اقتصاد دانشگاه امام صادق(ع) به گفت و گو بپردازد.

** كالاهای اساسی شامل چه كالاهایی است؟

*ایزدخواه: موسسه مطالعات و پژوهش های بازرگانی در پژوهشی، به تعریف انواع كالا پرداخته و در تعریف كالاهای اساسی آورده است: كالاهای اساسی به كالاهایی می گویند كه جزو ارزاق حیاتی مردم محسوب می شود و در ارتباط نزدیكی با معیشت اقشار جامعه و از سهم بالایی در سبد هزینه خانوار برخوردار است و هر فرد در روز نیاز به حداقل های تعریف شده ای از آن بر پایه تعریف انستیتو تحقیقات تغذیه ای و صنایع غذایی كشور دارد.

*ندری: كالاهای اساسی به كالاهایی گفته می شود كه قوت روز مردم یك جامعه را تامین می كنند. بخش عمده ای از آن، مواد غذایی همچون گندم، برنج و ... هستند و بخشی دیگر از این مقوله شامل كالاهای راهبردی می شود كه برای تامین این نوع از كالاها در موقعیت های ضروری نمی توان به خارج از كشور وابسته بود به همین سبب باید این تلاش صورت پذیرد تا بخش عمده ای از آن در كشور تولید شود تا چنانچه جامعه با بحران یا تحریم روبرو شد، در تامین این نوع از كالاها كه زندگی مردم به آنها وابسته است، با مشكل روبرو نشود.

** ایجاد تنوع در مبأدی تأمین كالاهای وارداتی با هدف كاهش وابستگی به كشورهای محدود و خاص، یكی از بندهای سیاست های اقتصاد مقاومتی است، چگونه می توان به این امر دست پیدا كرد؟
*ایزدخواه: درباره ابلاغ سیاست های كلی اقتصاد مقاومتی از طرف مقام معظم رهبری، باید به چند نكته مهم و اساسی توجه داشت، نخست، این سیاست ها در قالب 24 بند به صورت یك منظومه است و باید تمامی اصول در تصمیم ها و برنامه ریزی های انجام شده،‌ مورد توجه قرار گیرد و به علت انسجام و زنجیره ای كه به لحاظ پیشبرد هدف ها در آن تدوین شده نیازمند توجه به آثار تعاملی و هم افزایی در این بندها است و عدم اجرای درست یكی از این بندها به بی تاثیر كردن دیگر مواد می انجامد،‌ بنابراین نظام عالی تصمیم گیری باید به صورت نظامند به اجرایی شدن این سیاست ها توجه كند.

نكته دوم كه بایستی مورد توجه قرار گیرد، این است كه اجرای سیاست های كلی اقتصاد مقاومتی؛ هماهنگی، همراهی و مسوولیت پذیری سه قوه را در كنار هم و پرهیز كردن از هرگونه رویكردهای سیاسی را نیاز دارد،‌ به همین دلیل است كه مقام معظم رهبری این سیاست ها را به روسای سه قوه ابلاغ كرده اند. بنابراین اگر اجرای این سیاست ها در تمامی امور و برنامه ها با رویكردهای سیاسی، حذفی و جناحی، ‌تنها متوجه قوه مجریه شود باید پذیرفت، رسیدن به این سیاست ها غیرممكن خواهد شد.
*ندری: برای كاهش وابستگی به كشورهای محدود باید با تمامی كشورهای دنیا ارتباط برقرار و نباید تجارت خارجی را محدود به یك یا دو كشور خاص كرد كه اگر در شرایطی و به دلیلی با آن كشورها با مشكل روبرو شد، برای تامین كالاهای مورد نیاز ایران كه بیشتر آنها هم كالاهای واسطه ای و اولیه هستند، دولت با مشكل روبرو خواهد شد و به دنبال آن در چرخه تولید نیز اختلال به وجود خواهد آمد. بنابراین تنوع در مبأدی ورود كالا یك امر ضروری است و راه دستیابی به آن دارا بودن روابط خارجی فعال و تعامل خوب با تمام كشورهای دنیا به شمار می رود.

** بنابر بیانات رهبر معظم انقلاب در سیاست های اقتصاد مقاومتی چگونه می توان به افزایش تولید داخلی نهاده‌ها و كالاهای اساسی(به ویژه در اقلام وارداتی) و اولویت دادن به تولید محصولات و خدمات راهبردی دست پیدا كرد؟

*ایزدخواه: آنچه در بند ششم ابلاغ سیاست های كلی اقتصاد مقاومتی مدنظر مقام معظم رهبری بوده است، تعریفی بسیار فراتر و عام تر از تعریف كالاهای اساسی محسوب می شود. بدین معنی كه در اجرای برنامه های اقتصاد مقاومتی در زمینه خودكفائی و تامین اینگونه كالاها با توجه به قید و بندهایی كه گذاشته شده است باید به درجه ای ارتقا پیدا كرد كه كشور مجبور نباشد، برای تهیه و دستیابی هر كالایی، امتیازهایی فراتر از قوائد بازار پرداخت و قدرت چانه زنی را سلب كند و بر امنیت ملی تاثیر بگذارد.
بنابراین از بند ششم سیاست های ابلاغی اقتصاد مقاومتی این امكان وجود دارد، كه در افق كوتاه مدت مساله امنیت غذائی را از آن برداشت كرد اما تحقق این هدف در میان مدت و بلند مدت كه جوهر اصلی این بند به شمار می رود، بر محصول هایی كه بر مبنای دانایی محور قرار گرفتن و برخورداری از تكنولوژی های بالاتر می شود، متمركز خواهد شد.

*ندری: در این زمینه دولت با حمایت كوتاه مدت از بخش‌های خصوصی می‌تواند باعث جلوگیری از آسیب این بخش ها شود و سپس برنامه ای جامع برای حل مشكل هایی كه به ‌صورت دائمی وجود دارد، اجرا كند. تمركز بسته اقتصادی روی پشتیبانی از تولید از مسیر تسهیلات بانكی و تنظیم روابط عرضه و تقاضا، می‌تواند دولت را موفق‌تر از گذشته كند. برای حركت به طرف اقتصاد مقاومتی ساختارهای اقتصادی باید اصلاح شود كه بسته خروج از ركود برای درمان مشكل های فعلی تولید است.
همچنین دولت باید از تولیدكنندگان كالاهای اساسی و ضروری در كشور حمایت كند. این نوع پشتیبانی ها باید شامل پرداخت یارانه، وضع تعرفه های گمركی مناسب، معافیت های مالیاتی، تشویق های صادراتی و ... شود.

البته حمایت از تولید نباید حمایتی یكجانبه و بدون انتظار باشد و در برابر این امر، انتظار تولید باكیفیت و بهره وری بالا نیز وجود دارد. بنابراین واحدهای تولید مسوولیت بیشتری پیدا می‌كنند. در واقع حمایت از تولید به معنی پشتیبانی بی‌قید و شرط نباید باشد، بلكه این حمایت ها باید شرط هایی را برای بخش‌های تولیدی تعیین كند كه افزایش كیفیت تولید داخلی به رقابت با كالاهای وارداتی بینجامد.
** تلاش برای تامین تولید كالاهای اساسی در شرایط پساتحریم را چگونه ارزیابی می كنید؟
*ایزدخواه: نكته اساسی دیگری كه باید به عنوان یك مولفه اساسی و كلیدی مورد توجه قرار گیرد تا موفقیتی در اجرای این سیاست های ابلاغی حاصل شود، طراحی یك برنامه دقیق و منسجم با مشاركت تمام گروه ها و جریان های ذینفع است، زیرا بدون داشتن برنامه مدون، واگذاری امور به دست بازار به هدف و مقصود نهایی نخواهد رسید.

*ندری: به نوعی باید بیان داشت كه در تولید داخلی كالاهای اساسی و در عرصه اقتصاد مقاومتی، شرایط كشور در دوره پساتحریم و دوره تحریم تفاوت چندانی نمی كند. هنگامی كه از اقتصاد مقاومتی سخن گفته می شود، بدان معنا است كه كشور با دیگر كشورهای دنیا ارتباط خوبی دارد و باید توجه داشت به اینكه شاید این ارتباط همیشه حسنه و خوب باقی نماند، همانگونه كه كشورهای توسعه یافته هم در مواقعی با یكدیگر اختلاف پیدا می كنند. بنابراین باید در نظر داشت،‌ ممكن است در شرایطی ارتباط كشور با دیگر كشورهای جهان دارای فراز و نشیب شود؛ از این رو نباید به چند كشور در حوزه تامین كالاهای اساسی وابستگی مطلق داشت، برای نمونه اگر اكنون ایران با تمام كشورهای دنیا ارتباط خوبی داشته باشد، این احتمال هم وجود دارد كه در دوره ای مشكل هایی پدید آید و باید برای آن زمان ها برنامه ریزی كرد.

با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: 23 فروردین 1395، کد مطلب: 82030419، www.irna.ir