شعار سال: کشورهای نفتی باید کم‌کم اقتصاد های خود را متنوع کنند و از تولید نفت فاصله بگیرند، در غیر این صورت در سالهای آتی با خطرات مالی روبرو می شوند .

این نتیجه گیری در گزارش جدید آژانس بین المللی انرژی با عنوان «دورنمای اقتصاد های تولید کننده نفت» آمده است. این گزارش اخطار می دهد که تغییر سیستم انرژی، اقتصاد کشورهای تولید کننده نفت را تهدید می‌کند. این تهدید شکل های مختلفی دارد، هم از نظر عرضه و هم از نظر تقاضا.

بالا بردن بازدهی انرژی، خودروهای برقی و سایر تغییرات تکنولوژیکی سوالاتی در مورد اوج تقاضا به وجود می‌آورد. به نظر می‌رسد اوضاع جوی هم میزان مصرف را تهدید می کند. در بخش عرضه هم نفت شیل آمریکا می تواند بخش عظیمی از افزایش تقاضا را برعهده بگیرد .

این عوامل تهدید های جدی برای تولیدکنندگان بزرگ نفت هستند و تمرکز آژانس بین المللی اتمی برروی شش کشور است: عراق، نیجریه، روسیه، عربستان، امارات و ونزوئلا. تمام این کشور ها تولید کنندگان بزرگ نفت هستند و برای تامین بودجه شان شدیدا به درآمدهای نفتی وابسته اند .

این وابستگی در دوره های عادی یک ریسک است. آژانس بین المللی انرژی اشاره کرد پس از کاهش قیمت نفت در سال 2014 عراق شاهد افزایش 40 درصدی درآمدهای نفت اش بود، ولی درآمد نفتی ونزوئلا 70 درصد کاهش داشت. این گزارش می‌گوید: «نوسانات زیاد در درآمدهای هیدروکربن می‌تواند در صورت انعطاف پذیر نبودن اقتصاد ها، شدیدا ثبات آن ها را به هم بریزد».

مشکل وابستگی به نفت در آینده بدتر هم خواهد شد. چون خودروهای الکتریکی رقیبی برای جایگزینی نفت خام در بخش حمل و نقل هستند. محدودیت های آینده کربن هم کنار گذاشتن سوخت های فسیلی را تسریع می کند. این یعنی تهدیدهای آینده ساختاری هستند نه دوره ای .

سناریوی قیمت پایین نفت از نظر آژانس بین المللی انرژی تاریک تر است که باعث می شود نیاز به متنوع کردن اقتصاد ها ضروری تر شود . طبق گزارش آژانس بین المللی انرژی «بدون اصلاحات دراز مدت، دچار کسری بزرگ مالی، فشار رو به پایین بر واحدهای پول و هزینه کمتر دولتی می‌شویم. در خاورمیانه ریسک کاهش رشد اقتصادی برابر با 1500 دلار کاهش میانگین درآمد برای هر فرد است» .

این مسئله در کشورهایی مثل نیجریه، عراق و عربستان که نیاز به قیمت های بالای نفت برای هزینه های اجتماعی خود دارند، نگرانی بیشتری ایجاد میکند .

سناریوی بعدی دورنمای انتقال سریع به انرژی پاکتر است که یک افزایش قریب الوقوع در تقاضای نفت را به دنبال دارد. پیامدهای این سناریو بسیار شبیه شرایط پایین بودن قیمت نفت است. درآمدهای نفتی به قبل از سال 2014 برنمی‌گردد و کشورهای نفت خیز با بحران مواجه می شوند .

آژانس بین‌المللی انرژی پیشنهادهایی برای این کشور های تولید کننده دارد: باید هزینه‌های تولید نفت را پایین نگه دارند، سوبسیدهای سوخت را بردارند و بازدهی انرژی ایجاد کنند تا منابع انرژی شان تلف نشود.

آژانس بین المللی انرژی نتیجه گیری کرد:« اکنون بیش از هر زمان دیگری در تاریخ، تغییرات اساسی در مدل توسعه در کشورهای نفت‌خیز غیرقابل اجتناب است» .

سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری تسنیم تاریخ انتشار 4 آبان 97، کدمطلب: 1861901، www.tasnimnews.com