شعارسال: عربستان که به دنبال درخواست ترامپ برای افزایش عرضه و جایگزینی نفت ایران در بازار توافق کاهش تولید نفت را عملا منحل کرده و تولیدات خود را افزایش داده بود، حال به دنبال بازگرداندن توافق نفتی است. روز گذشته نشست کمیته ویژه نظارتی اوپک و غیراوپک(JMMC) در ابوظبی برگزار شد، این کمیته شامل کشورهای روسیه، عمان، کویت، ونزوئلا و الجزایر است. وزیر نفت عربستان نیز در نشست‌های این کمیته حضور دارد و وزیر نفت امارات متحده عربی نیز به‌عنوان رئیس دوره‌ای اوپک در این نشست شرکت ‌می‌کند. آن‌طور که خبرها نشان می‌دهد عربستان برای زنده کردن «توافق کاهش تولید نفت» مذاکرات فشرده‌ای را آغاز کرده و حتی به دنبال کاهش تولید یک میلیون بشکه‌ای عرضه نفت اوپک و متحدانش است؛ این در حالی است که در نشست اوپک در ماه ژوئن یعنی حدود ۴ماه پیش تلاش کرد که حداقل یک میلیون بشکه تولید نفت از سوی اوپک و متحدانش افزایش یابد.

منابع آگاه در اوپک، دلیل تغییر سیاست‌های عربستان در بازار نفت را غافلگیری ریاض از تصمیم واشنگتن درخصوص اعطای معافیت به خریداران بزرگ نفت ایران می‌دانند. تصمیمی که می‌تواند موجب تداوم عرضه نفت ایران در سطحی بسیار بیشتر از آنچه ترامپ مدعی بود، شود. در واقع ترامپ بعد از خروج از برجام «توقف صادرات نفت ایران» را هدف خود از تحریم‌ها اعلام می‌کرد، از این رو عربستان را تحت فشار قرار داده بود که با افزایش تولید، نفت ایران را در بازار جایگزین کند. اما در شرایطی که عربستان تولیدات خود را نسبت به پیش از خروج ترامپ از برجام حدود ۷۰۰ هزار بشکه افزایش داده، واشنگتن خریداران بزرگ نفت ایران را از تحریم‌ها معاف کرده است. این موضوع سقوط قیمت نفت را به دنبال داشته و ریاض را نگران تداوم افت درآمدهای نفتی ‌اش کرده است.

چرخش اول سعودی‌ها

سقوط قیمت‌ها در بازار نفت از میانه سال ۲۰۱۴ آغاز شد. در ابتدا عربستان با هرگونه کاهش تولید و متعادل کردن بازار نفت مخالفت می‌کرد و مدعی بود کاهش تولید اوپک به افزایش عرضه نفت شیل منجر خواهد شد. اما زمانی که در ابتدای سال ۲۰۱۶ قیمت‌ها به زیر ۳۰ دلار بر بشکه سقوط کرد و پیش‌بینی شد عصر نفت ۱۰۰ دلاری برای همیشه به پایان رسیده باشد، نشانه‌هایی از موافقت این کشور برای ایجاد توافقی در راستای کاهش عرضه و متعادل کردن بازار نفت ظهور کرد. در نهایت اواخر سال ۲۰۱۶ اوپک به همراه برخی کشورهای غیرعضو این سازمان از جمله روسیه به توافق برای کاهش تولید دست یافتند. براساس این توافق روزانه حدود ۸/ ۱ میلیون بشکه از عرضه روزانه نفت کاسته می‌شد و در جلسات بعدی این گروه، مقرر شد که توافق کاهش تولید تا پایان سال ۲۰۱۸ ادامه یابد.

نشانه‌های موثر بودن توافق نفتی از ابتدای سال جاری با کاهش شدید موجودی انبارهای نفتی کشورهای عضو سازمان همکاری و توسعه اقتصادی و رشد قیمت‌ها ظهور کرد. با این حال عربستان اصرار داشت که توافق نفتی در سال ۲۰۱۹ نیز ادامه یابد. اما با خروج ترامپ از برجام در ماه مه سال جاری میلادی، مواضع عربستان نیز تغییر و اعلام کردند که زمان پایان دادن به توافق نفتی فرا رسیده است. چراکه ترامپ با هدف حذف ایران از بازار نفت، از عربستان خواست تا تولیدات خود را افزایش دهد و نفت ایران را در بازار جایگزین کند.

در نهایت، در نشست رسمی اوپک در ژوئن سال جاری مقرر شد، تولید اوپک و غیراوپک حدود یک میلیون بشکه در روز افزایش یابد. با این حال از آنجا که مشخص نشد هر کشور چه میزان به تولید خود بیفزاید، در عمل توافق نفتی به‌طور کل از بین رفت. آمار نشان می‌دهد به غیر از ونزوئلا و ایران که اولی به دلیل مشکلات اقتصادی و فنی و دومی به دلیل تحریم‌ها به‌طور ناخواسته کمتر از توان خود نفت تولید می‌کنند، دیگر کشورهای عضو اوپک در بیشترین سطح توان خود در حال تولید هستند و حتی برخی از آنها از جمله عربستان و عراق تولیدات خود را به بیش از میزان پیش از توافق(دسامبر سال ۲۰۱۶) رسانده‌اند. این موضوع درخصوص کشورهای خارج از اوپک نیز صادق است. به‌طور مثال تولید نفت روسیه ماه گذشته به بیش از ۴۱/ ۱۱ میلیون بشکه در روز رسیده در حالی که این کشور پیش از توافق کمتر از ۳/ ۱۱ میلیون بشکه نفت تولید می‌کرد.

چرخش دوم سعودی‌ها

با وجود اینکه دولت ترامپ در ۶ ماه گذشته بارها اعلام کرده بود که هدف از تحریم‌ها به صفر رساندن میزان صادرات نفت ایران در نوامبر (ماه جاری میلادی) است، اما در عمل نتوانست به این هدف خود دست یابد و در برابر فشار خریداران نفت ایران مجبور به عقب‌نشینی شد. واشنگتن ۸ کشور خریدار نفت ایران را که در مجموع مشتری سه‌چهارم صادرات نفت ایران بودند، از تحریم‌ها معاف کرده است. این به معنای ادامه صادرات نفت ایران در سطح پیش از اجرای تحریم‌ یعنی حدود ۸/ ۱ میلیون بشکه در روز در حداقل ۶ ماه پیش‌رو است، بنابراین صادرات نفت ایران در نهایت حدود یک‌سوم نسبت به نقطه اوج کاهش یافته است. این موضوع در کنار رشد تولید اوپک، روسیه و آمریکا موجب نگرانی از بازگشت مازاد عرضه در بازار نفت شده و قیمت‌ها را در مسیر کاهشی قرار داده است. به‌طوری‌که روز جمعه قیمت‌ها برای دهمین روز پیاپی کاهش یافت که بر اساس آمار پلاتس طولانی‌ترین دوره افت بهای نفت ظرف سه دهه گذشته است. بهای هر دو نفت شاخص در حال حاضر حدود ۲۰ درصد کمتر از اوج قیمتی آنها در اوایل ماه گذشته میلادی است که به معنای بازگشت رکود به بازار نفت است.

آنطور که رویترز اعلام می‌کند، حداقل سه منبع آگاه در اوپک به این خبرگزاری گفته‌اند که عربستان از تصمیم دولت ترامپ برای معاف کردن خریداران نفت ایران از تحریم‌ها غافلگیر شده از این رو به دنبال بازگشت به توافق کاهش تولید است. یکی از این منابع با تاکید بر شگفت‌زده شدن عربستان از تصمیم ترامپ، گفته است: «عربستان در حال حاضر به دنبال این است که حداقل یک کف قیمتی برای نفت بگذارد.» در واقع عربستان نگران بازگشت مازاد عرضه و افت بیشتر قیمت‌ها است و این موضوع موجب بازگشت مجدد بحث «کاهش عرضه» به‌صورت جلسه نشست‌های کمیته ویژه نظارت بر اجرای توافق نفتی شده است. این یعنی عربستان برای دومین بار در سال جاری میلادی مواضع خود را در اوپک به‌طور کامل تغییر داده است.

کاهش یک میلیون بشکه‌ای عرضه؟

آن‌طور که خبرگزاری رویترز روز گذشته به نقل از دو منبع آگاه اعلام کرد، عربستان در حال مذاکره برای کاهش تولید یک میلیون بشکه‌ای عرضه اوپک و متحدانش است. با این حال این مذاکرات نهایی نشده، چراکه تا حدود زیادی به میزان کاهش صادرات نفت ایران وابسته است. هرچند خالد‌الفالح، وزیر انرژی عربستان روز گذشته پیش از نشست کمیته ویژه اعلام کرده که صحبت از کاهش عرضه هنوز زود است، با این حال اظهارات ماه گذشته او درخصوص «احتمال لزوم دخالت مجدد اوپک و متحدانش برای کاهش موجودی ذخایر نفتی» گمانه بازگشت به توافق کاهش تولید را تایید می‌کند. حتی سفر او به عراق در شنبه هفته جاری برای مذاکره با عراق و جلب رضایت بغداد برای همراهی با اوپک در توافق کاهش تولید بوده است. آن‌طور که سخنگوی دولت عراق گفته، الفالح با همتای عراقی خود به توافقی در راستای متعادل کردن بازار نفت دست یافته است.

علاوه بر این، وزیر نفت عمان، محمد الرمحی در گفت‌وگو با خبرنگاران پیش از نشست روز گذشته گفته است که «بزرگ‌ترین‌ تولیدکنندگان اوپک و متحدانشان از طرح کاهش تولید حمایت می‎‌کنند.» زمانی که از او درخصوص احتمال «تصمیم به کاهش ۵۰۰ هزار تا یک میلیون بشکه عرضه نفت» سوال شده، اظهار کرده است: بهتر است فعلا درخصوص ارقام صحبتی نکنم، ما نیاز به یک توافق داریم. این اظهارات الرمحی نشان می‌دهد که هرگونه توافقی شامل تصویب کشورهای غیرعضو اوپک از جمله روسیه است. نماینده وزیر انرژی قزاقستان نیز که در ابوظبی حضور دارد گفته است: «عربستان پیشنهاد داده است که میزان تولید کشورها در آگوست-اکتبر به‌عنوان مبنایی برای کاهش عرضه نفت در نظر گرفته شود.» بلومبرگ به نقل از برخی منابع آگاه اعلام کرده که حداقل سه کشور از اعضای کمیته ویژه با کاهش عرضه نفت موافق هستند. نشست کمیته ویژه نظارت بر توافق روز گذشته در زمان تنظیم این گزارش (ساعت ۱۸ به وقت تهران) پایان نیافته بود. نتیجه این نشست به اوپک ارائه می‌شود و در نشست رسمی این سازمان در اوایل ماه آینده میلادی مورد بررسی قرار خواهد گرفت.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه دنیای اقتصاد، تاریخ انتشار: 21آبان 1397 ، کدخبر: 3462671: www.donya-e-eqtesad.com