پنجشنبه ۰۶ ارديبهشت ۱۴۰۳ - 2024 April 25 
شعار سال: ايران در تحقيقات بنيادي و کاربردي، وضعيت نسبتا مناسبي دارد و در دنيا هم در توليد علم (مقالات و کارهاي تحقيقاتي) رشد داشته‌ايم و خروجي بسيار مهمي از تحقيقات ما به دست آمده است. به‌تازگی نیز ايران به‌عنوان پانزدهمين کشور در توليد علم و در رشد علمي اولين کشور دنيا معرفي شده است. بخش مهمي از اين دستاورد، نتيجه کار تحقيقاتي در دانشگاه‌هاي کشور است. با‌اين‌حال نقطه‌ضعف تحقيقات، مربوط به تحقيقات بنيادي است؛ برای مثال تحقيقات توسعه‌اي نيازمند ورود به چرخه اقتصاد است. اين مورد فقط به دانشگاه‌ها برنمي‌گردد. مشکلاتي در توزيع، خدمات و همچنين ساختار دانشگاه‌ها وجود دارد و علاوه بر اين، در سياست‌گذاري‌ها و برنامه‌ريزي‌هاي کلان نيز کاستي‌هايي ديده مي‌شود که مجموعه اينها باعث شده آن‌طور که بايدوشايد، از نتايج تحقيقات در کشور بهره گرفته نشود. اين نقطه‌ضعف بزرگي است که حتما بايد برای رفع آن کوشيد. لازمه اينکه دانشگاه به سمت تحقيقاتي برود که براي کشور مؤثر باشد و منتج به مقاله و کارهاي علمي تئوريک نشود، اين است که تقاضا براي دانشگاه‌ها وجود داشته باشد.
اين تقاضا از درون دانشگاه نمي‌تواند بيرون بيايد و دستگاه‌هاي اجرائي نقش عمده‌اي در اين روند دارند. در‌حال‌حاضر، با کمبود تقاضا براي تحقيقات در دانشگاه‌ها مواجه هستیم. وقتي اين اتفاق نمي‌افتد، طبيعتا استادان و دانشجويان به اين سمت مي‌روند که خودشان بتوانند پروژه تعريف کنند و نتيجه آن اين است که تحقيقاتي توليد مي‌شود که کمتر بر اساس نياز جامعه باشد. مي‌دانيم عمده صنايع کشور، صنايع مونتاژ هستند و کمتر در رقابت‌ها شرکت مي‌کنند؛ بنابراين وقتي صنايع در بخش قرارداد با دانشگاه‌ها اقدامي نکنند، از ميدان رقابت خارج مي‌شوند و خود را از خروجي مناسب محروم مي‌کنند. براي مثال، کشور چين وقتي تصميم به رقابت با کشورهاي پيشرفته گرفت، سرمايه‌گذاري درخور توجهي در بخش تحقيقات دانشگاهي کرد. اين اتفاق در ايران رخ نداده و گويي نيازي به تکنولوژي‌هاي برتر احساس نمي‌شود. اگر هم نيازي باشد يا از رانت‌هاي داخلي استفاده مي‌کند يا محصولات مورد نياز را وارد مي‌کند. البته نمي‌توان گفت صنعت در ارتباط با پژوهشگران دانشگاهي موفق نبوده است؛ به‌هر‌حال ايراداتي هم در دانشگاه‌ها وجود دارد. در اين ميان بايد به رويکرد توسعه‌گراي شرکت‌هاي علم و فناوري مانند شرکت‌هاي دانش‌بنيان اشاره کرد که در چند سال اخير شتاب مناسبي به خود گرفته است. اين مراکز، هم به تحقيقات دانشگاهي جهت مي‌دهند و هم خروجي‌هاي آنها وارد عرصه توليد و حتي راهي بازارهاي صادراتي مي‌شود؛ بنابراين با وجود درک درست از نياز کشور به پژوهش‌های کاربردي، هنوز با آنچه ايدئال است، فاصله داريم.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 1 دی 97، شماره: 3322
