شعار سال: «معروفِ مورخان است که ابوایوب الموریانی در سال ١٤٦قمری (٧٦٣م) به خلیفه منصور عباسی پیشنهاد کرد طاقکسری (یا ایوان خسرو) را ویران کند و مصالح آن را برای بنای بغداد بهکار برند. منصور با خالد برمکی (وزیر ایرانیاش) مشورت کرد. خالد بهجد خلیفه را از تخریب این ایوان معظم برحذر داشت و گفت چنین کاری مخارج گزافی خواهد داشت. خلیفه از مخالفت او برآشفت و گفت: «مخالفت تو برای جانبداری از ایرانیان است.» خلیفه به تخریب طاقکسری فرمان داد. مخارج این کار بر خلیفه گران آمد و به فکر افتاد از ادامه تخریب منصرف شود. دوباره به خالد رجوع کرد و نظرش را پرسید. خالد گفت: بهتر است خلیفه کار ناتمام تخریب طاقکسری را به پایان برد وگرنه آیندگان خواهند گفت اعراب از خرابکردن بنایی که ایرانیان برپا کرده بودند، عاجز ماندند. خلیفه از ادامه تخریب منصرف شد. این روایت در کتب تاریخی فراوانی آمده است. مسعودی در مروجالذهب نوشته است: «هارونالرشید مصمم شد ایوان [کسری] را خراب کنند و نظر یحیی [برمکی] را که محبوس بود خواست. یحیی نیز با اینکه مورد بیمهری هارون بود به هارون همان جوابی را داد که خالد به منصور داده بود.»در تجاربالسلف آمده است: «این ابوایوب الموریانی که سبب تحریک منصور برای تخریب «ایوان خسرو» شد، مردی بود خسیس و جهد داشت مال فراوانی جمع کند تا خود را به منصور نزدیک سازد. موریانی سیصدهزاردرم از منصور برای عمران مزرعهای در اهواز دریافت کرد ولی عمارتی نکرد. دشمنان از این ماجرا منصور را واقف ساختند و خلیفه شخصا به تحقیق پرداخت و چون معلوم شد که موریانی خیانت نموده خلیفه امر داد تا او و تمامی اقارب او را کشتند و اموال او را برداشتند.» این روایت غمانگیز تخریب طاقکسری یکی از هزارانکار ناخوشایندی است که در طول تاریخ به امحای آثار و یادگار ملل گذشته انجامیده است.»1
طاق کسری در نزدیکی محل نبرد قادسیه (نبردی که اعراب ، سپاه ایران را شکست داد) در منطقهای سرسبز با آب و هوایی خوب قرار دارد. در دهه 60 اطراف طاق کسری به تفرجگاهی برای مردم تبدیل شده که هنوز بقایای دستگاههای نورپردازی و صدا، نیمکت و وسایل بازی در اطراف آن دیده میشود که بخش عمده این تاسیسات در پی یورش آمریکا به عراق در سال ۲۰۰۳ نابود شد.
پنج شنبه شب در پی انتشار تصاویری از کاخ کسری که نشان از فروریختن بخشی از طاق کسری داشت، برخی از مسوولان ائتلاف ملی عراق، با اعلام خبر فرو ریختن بنای باستانی ایوان مدائن(طاق خسرو) در استان بغداد، از سازمان یونسکو، دولت عراق و وزارت فرهنگ این کشور، خواستند اقدامات لازم برای رسیدگی و حفاظت از این بنای تاریخی را انجام دهند. آنها 17 اسفند در بیانیهای اعلام کردند که بخشی از بنای باستانی و تاریخی ایوان مدائن(طاق خسرو) مربوط به دوران ساسانی فرو ریخته و لازم است که هرچه سریعتر سازمان یونسکو، دولت عراق و به ویژه وزارت فرهنگ این کشور اقدامات لازم برای حفاظت و مرمت این بنای تاریخی را انجام دهند.
تیرماه سال 92 بود کهلواء سمیسم، وزیر گردشگری و آثار باستانی عراقدر دیدار با محمد شریف ملکزاده رییس وقت سازمان میراث فرهنگی بر لزوم حضور جدی مرمتگران و شرکتهای ایرانی در مرمت ابنیه و آثار تاریخی و باستانی عراق تأکید کرد و گفت: جای خالی شرکتها و کارشناسان مرمت آثار تاریخی ایران در عراق خالی است و بهعنوان نمونه میگویم که مرمتگران یک شرکت از کشور چک اکنون در حال مرمت کاخ کسری و ایوان مدائن هستند، درحالیکه مطمئن هستیم شرکتهای ایرانی تخصص و تجربه بالاتری برای انجام این مهم دارند. وزیر گردشگری عراق همچنین از رئیس سازمان میراث فرهنگی کشور خواست تا راهنمای شرکتهای مرمت آثار تاریخی کشور را در اختیار هیأت عراقی قرار بدهد تا از تجربیات آنها در مرمت و بازسازی اماکن و شهرهای تاریخی و باستانی زیاد آن کشور استفاده شود.
پس از آن در مرداد 94 پس از حضور وزیر گردشگری و میراث فرهنگی عراق در ایران، مقرر شد کارگروه مشترکی از دو کشور برای ثبت جهانی ایوان مدائن (طاق کسری) تشکیل شود.
مهرماه 95 هممحمدحسن طالبیانکه از تفاهمنامهای با وزارت گردشگری عراق خبر داد که بر اساس آن ایوان مداین یا طاق کسری در تیسفون با همکاری ایران و عراق مرمت و جهانی شود. او در این باره گفت: از آنجا که اعتبارات مورد نیاز برای اجرایی شدن این تفاهمنامه ها هنوز از سوی دستگاههای مسئول به ما داده نشده، نمیتوانیم کاری از پیش ببریم. ما تفاهمنامههای مشترک فرهنگی با کشورهای مختلف داریم که دستگاههای متعدد فرهنگی باید روی آن کار کنند یکی از مفاد این تفاهمنامهها برگزاری نمایشگاهها یا رویدادها و همکاری در بخشهای مرمتی است. در این بند از تفاهمنامه میتوانیم آثار تاریخی و فرهنگی ایرانی که در کشورهای دیگر وجود دارد را مرمت و احیا کنیم. مانند آثار ایرانی واقع شده در کشورهای افغانستان، هند، عراق، گرجستان و یا ارمنستان. اما بودجهای برای این کار به ما ندادهاند.
معاون میراث فرهنگی کل کشوردر همان زمان اظهار کرد:با همکاری ارمنستان قرار است مسجد کبود در ایروان مرمت و احیا شود اما اکنون تنها کارهای مطالعاتی آن درحال انجام است و برای اجرا دچار مشکل هستیم. با هندوستان هم تفاهمنامه همکاری داریم که غیر از برگزاری نمایشگاه، آثار تاریخی مرتبط با فرهنگ و تاریخ ایران در هند نیز مرمت شود.کشورهایی که در حوزه ایران بودهاند انتظارشان این است که کشور ما در بحث کارشناسی بخشی از هزینهها مانند اعزام کارشناس و استادکار و ... را برای آثار تاریخی ایرانی موجود در آن کشورها متحمل شود به عنوان مثال ایران نگاه کمک و حمایتی به عراق دارد پس اگر میخواهیم که در بحث مرمت طاق کسری در تیسفون کاری انجام دهیم دیگر نمی توانیم در وضعیت موجود از عراق بابت این کار هزینه بگیریم.
به گزارش اسکاننیوز، یکی از وظایف اصلی معاونت میراث فرهنگی و دفتر حفظ و احیاء محوطهها، بناها و بافتهای تاریخی پرداختن به آثار بیرون از ایران است؟ در دولت روحانی و در این پنج سال چه اقداماتی در این خصوص انجام شده است؟ حتی اگر پاسخ این باشد که بودجه نداشتیم،باید پاسخ داد پیشتر چنین بودجههایی وجود داشت چرا کاری کردید که این بودجه وجود نداشته باشد. پیشتر و طبق برنامه چهارم توسعه ردیف بودجهای برای مرمت اثار ایرانی بیرون از مزرها وجود داشت.
از سویی ایران میتوانست با تعریف محور ساسانی و گنجاندن اثار کرمانشاه و عراق در آن پرونده، طاق کسری را به عنوان پروندهای مشترک با این کشور به ثبت جهانی برساند اما به نظر میرسد موضوع ثبت جهانی پروندهٔ محور ساسانیِ فارس، موضوع مهمتری بود. هرچند اخبار گوشه و کنار حکایت از آن دارد که ثبت جهانی محور ساسانی فارس هم کمک چندانی به وضعیت اسفناک اثار این بخش از استان فارس نکرده است.
در این بارهفرهاد نظری مدیرکل پیشین دفتر ثبت آثاردر گفت و گو با خبرنگار اسکاننیوز توضیح میدهد: در زمان ریاست اقای مسعود سلطانیفر بر سازمان میراث فرهنگی با آمدن وزیر فرهنگ عراق به ایران مقرر شد که سازمان میراث فرهنگی برای ثبت جهانی ایوان مدائن با عراق همکاری داشته باشد تا آنها بتوانند یکی از مهمترین آثار خود را به ثبت جهانی برسانند و حتی مقرر شد ایران در مرمت به آنها کمک کنند اما متأسفانه وزیر فرهنگ عراق تغییر کرد. از سویی ایرانیان هم خیلی موضوع را دنبال نکردند.
او با اشاره به این که قلعه اربیل عراق چند سال پیش و حورها و زیگوراتهای جنوب عراق هم یکی دو سال پیش ثبت جهانی شده است، اظهار میکند: متأسفانه همچنان طاق کسری ثبت جهانی نشده است. شهرت این بنا عالمگیر است . به نظر من مهمترین و تأثیرگذارترین بنای تاریخی خاورمیانه و جهان شرق است. از چین تا شمال آفریقا را تحت تأثیر قرار داده است.
آیا تعمد خاصی در عدم تهیه پرونده ثبت جهانی طاق کسری وجود داشته است؟ نظری اظهار میکند که هرگز پالس منفی از سوی عراقی ها مبنی بر عدم ثبت یا عدم توجه به طاق کسری وجود نداشته است. عراق سالیان درازی درگیر جنگ بوده و آثار زیادی در این کشور از بین رفته است. عراقیها نسبت به مرمت طاق کسری اقداماتی هم انجام دادهاند. اما ایران با توجه به گسترهی ایران فرهنگی باید برای نجات طاق کسری پیش قدم شود. ما اقدام خاصی انجام ندادهایم که با موافقت یا مخالفت آنها مواجه شود.
او که مقالات متعددی درباره طاق کسری نگاشته و در حال تهیه کتابی درباره این بنای تاریخی است توضیح میدهد: طاق کسری مهمترین اثر تاریخی کل تاریخ ایران است و به مراتب نقش فرهنگی آن از تخت جمشید مهمتر است. طاق کسری در تاریخ فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، معماری و شهرسازی و به طور کلی در تاریخ ایران الگوی عمارت و ساخت و ساز و آبادانی بوده است. ما در تاریخ فرهنگی ایران دو مفهوم مهم داریم یکی مفهوم «عمارت» به معنای «آبادانی» است و دیگری مفهوم «عدالت» است که نمادهایی دارد. از همان روز که «هوشنگ» بر تخت مینشیند عمارت و عدالت جزو ویژگیهای شاهان ایران میشود.
او با بیان این که در طول تاریخ طاق کسری مظهر غایت عمارت و ساخت و ساز است و انوشیروان عادل هم مظهر عدالت بوده است، اظهار میکند: در طول تاریخ تمام پادشاهان و امرای ایران که مسوولیتی در کشورداری و مملکتداری داشتند، دو وظیفه مهم داشتند یکی اجرای عدالت و دیگری آبادانی سرزمین که جزو محوریترین مواریث ایران است. و همیشه چشمشان به طاق کسری و عدالت انوشیروان بوده است و در القاب بسیاری از آنها بر واژگانی اینچنینی تأکید شده است.
به گفتهی نظری از گورکانیهای هند مانند «شاه جهان»، «اکبر شاه» و«همایون»،« اورنگ زیب» تا شمال آفریقا یکی از شاخصهای رسیدن به معماری، طاق کسری بوده است و وقتی میخواستند بنایی را در اوج شکوه بسازند، میگفتند: «مثل طاق کسری».
او به روایتهای متعدد از اعتبار طاق کسری نزد پادشاهان و حاکمان اشاره میکند:««سلطان محمد خدا بنده» میگوید مقبرهای برایم بسازید که چهارگزاز طاق کسری بلندتر باشد. «علی شاه جیلانی» وزیر «غازان خان» وقتی ارگ علیشاهی و مسجد را در تبریز میسازد دستور میدهد ایوانی بسازند که عرض آن چند گز از طاق کسری بزرگتر باشد اما چون مهندسی درستی نداشته این طاق فرو میریزد. این روایت را «حمدالله مستوفی» در «نزهتالقلوب» روایت کرده است.در شیراز« شاه شیخ ابواسحاق اینجو» که ترک تبار و حاکم شیراز و اهل آزادی بود، به هنرمندان بها میداد و حافظ هم به او علاقه داشت. «ابن بطوطه» و «عبید زاکانی» روایت میکنند شاه شیخ ابواسحاق دستور داد کاخی در میدان سعادتآباد شیراز برایش بسازند که مانند طاق کسری باشد و مردم به قدری ابواسحاق را دوست داشتند که لباس نو بر تن کردند که رایگان این کاخ را بسازند که شاه شیخ ابواسحاق گفت محبت شما بر من ثابت شد و همین قدر کافی است. پس کارگرانی را به کار گمارد تا با هزینه خودش آن کاخ را بسازند.»
نظری ادامه میدهد:« هم سلاجقه روم و هم پادشاهان عثمانی چشمشان دنبال این بوده که بنایی مانند طاق کسری بسازند.اما شما هرگز چنین توصیفاتی را در خصوص تخت جمشید نمیبینید. طاق کسری نهایت و غایت معماری در عصر و جهان گذشته بوده است. طاق کسری نماد عظمت و فرهنگ ایران است. اما رها شده و ما هیچ قدمی برای آن برنداشتیم.»
«طاق کسری» یا «ایوان خسرو» کاخ پادشاهان ایرانی در دوران ساسانیان در تیسفون بود که امروزه در ۳۵ کیلومتری پایتخت عراق قرار گرفته است.بزرگترین طاق گلی دنیا با بلندی ۳۷ متر و دهانه ای 50 متری در نزدیکی دهکده کوچکی که با نام "سلمان باک" محل آرامگاه سلمان فارسی قرار گرفته است.
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری اسکان
نیوز تاریخ انتشار 18اسفند 97، کد خبر: 18022، www.eskannews.com