اردیبهشت امسال بود که آیین‌نامه اجرایی لایحه بودجه سال 98 توسط معاون اول رئیس‌جمهور ابلاغ شد؛ بودجه‌ای که براساس بند «ز» و «ح» تبصره 9 آن قرار بر اختصاص حداقل یک درصد از بودجه شرکت‌های دولتی به امر پژوهش بود که از این میزان باید 40درصدش به دانشگاه‌ها داده می‌شد. این لایحه در حالی از سوی دولت ابلاغ شده که بسیاری از روسا و معاونان پژوهشی دانشگاه‌ها می‌گویند نه‌تنها این بودجه به دانشگاه‌ها نرسیده، بلکه بخش اعظمی از آن در مراکزی که زیرمجموعه برخی وزارتخانه‌ها محسوب می‌شوند، هزینه شده است. نکته دیگری که تمام این افراد مشترکا بر آن تاکید دارند، عدم استفاده از ظرفیت دانشگاه آزاد اسلامی در تبصره 9 این لایحه است. هرچند برخی از آنها معتقدند نام دانشگاه آزاد اسلامی در دل این تبصره وجود دارد، اما در مقابل نیز عده‌ای از آنها می‌گویند نامی از دانشگاه آزاد اسلامی در تبصره 9 لایحه برده نشده و این در حالی است که این دانشگاه ظرفیت‌هایی دارد که اگر نادیده گرفته شود، یعنی از ظرفیت 38 درصدی این دانشگاه در امر پژوهش غفلت شده است. یعقوب فتح‌اللهی معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس، محمود فتوحی رئیس دانشگاه صنعتی شریف و جبارعلی ذاکری رئیس دانشگاه علم‌وصنعت در گفت‌وگو با «فرهیختگان» از ظرفیت‌های دانشگاه آزاد اسلامی در امر پژوهش و همچنین عدم اختصاص بودجه پژوهشی به دانشگاه‌هایشان سخن گفتند.

محمود فتوحی، رئیس دانشگاه صنعتی‌شریف:

بودجه پژوهشی در مراکز وابسته به وزارتخانه‌ها خرج می‌شود

محمود فتوحی، رئیس دانشگاه صنعتی شریف با اشاره به بند «ز» و «ح» تبصره 9 لایحه بودجه کشور می‌گوید: «باید از پتانسیل همه دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی که می‌توانند در حل مسائل کشور نقش داشته باشند، استفاده کرد. به‌خصوص الان که ما نیاز داریم در رونق تولید داخلی نقش خوبی را ایفا کنیم، بنابراین باید از پتانسیل هر موسسه آموزشی و پژوهشی که بتواند مشکلی را از کشور حل کند، استفاده کنیم که دانشگاه آزاد اسلامی هم جزء همین موسسات آموزشی است که ظرفیت‌های خوبی را در زمینه پژوهشی و آموزشی دارد.»

رئیس دانشگاه صنعتی شریف در پاسخ به این سوال که آیا 40 درصد از یک درصد بودجه شرکت‌های دولتی به دانشگاه‌ها تعلق گرفته است یا خیر، توضیح می‌دهد: «چندان توجهی به اختصاص این بودجه نشده است؛ شاید بخشی به این دلیل است که کنترل خوبی در این موضوع وجود ندارد. در واقع مقررات و قوانین روی کاغذ نوشته می‌شود، ولی در اجرا مشکلات زیادی وجود دارد. معتقدم در اجرا باید نوعی ضمانت اجرایی وجود داشته باشد که اجرای این قانون را تضمین کند و سازمان برنامه و بودجه به همراه دیگر سازمان‌های ذی‌ربط باید اجرای این قانون را پیگیری کنند.»

او بخش دیگر عدم تخصیص بودجه قانونی پژوهش به دانشگاه‌ها را ناشی از عدم ارتباط صنعت و دانشگاه می‌داند: «بخش دیگر یعنی دلیل دوم اعتمادی است که بخش‌های مختلف باید نسبت به یکدیگر داشته باشند. این اعتماد چه در صنعت و چه در بخش‌های دیگر باید ایجاد شود که آنها مطمئن شوند هزینه‌ای که در بخش پژوهش می‌کنند، خروجی خوبی خواهد داشت تا بتوانند مشکلاتی را که گریبانگیرش هستند، حل کنند.»

فتوحی معتقد است: «در ارتباط با این اعتماد دو مساله وجود دارد؛ بخشی از آن به دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی برمی‌گردد که بتوانند این اعتماد را ایجاد کنند و بخش دیگر آن بحث کنترل و بازرسی است که ببینند آیا این پول در حوزه پژوهشی هزینه شده است یا خیر.»

رئیس دانشگاه صنعتی شریف در پاسخ به این سوال که اگر بودجه پژوهشی صرف پژوهش نمی‌شود، پس در کجا هزینه می‌شود، می‌گوید: «نکته‌ای که کشور درگیر آن است اینکه بسیاری از دستگاه‌های دولتی برای خود مراکز تحقیقاتی درست کرده‌اند یا حتی دانشگاه‌های وابسته به خود را دارند. این موضوع مشکلاتی را ایجاد می‌کند که یکی از آنها این است که شرکت‌های دولتی اگر قرار باشد پولی را خرج کنند، در همین جاها یعنی مراکز خود خرج می‌کنند. اما باید دید مراکزی که در دل دستگاه‌های دولتی ایجاد شده است، امکان انجام چنین کاری را دارند و چقدر می‌توانند در پژوهش کمک‌رسان باشند.»

فتوحی تاکید می‌کند: «این موضوعی است که سال‌های سال روی آن بحث بوده و چندان نتیجه‌ای نداشته است. وزارتخانه‌هایی هستند که برای خود مراکز بزرگی دارند و هزینه‌های زیادی را در این راستا خرج می‌کنند، این درحالی است که ما عین همان مراکز را در دانشگاه‌ها داریم. حال سوال اینجاست که چرا باید بودجه پژوهشی را در جایی خرج کنیم که امکان پاسخ دادن آن کمتر از دانشگاه‌هاست. معتقدم عمده اینها را باید در دانشگاه‌ها و مراکز مستقل از وزارتخانه‌ها هزینه کنیم که این نیاز به یک تصمیم جدی در سطح دولت دارد که این کار را جلو ببرد.»

جبارعلی ذاکری، رئیس دانشگاه علم و صنعت ایران:

یک‌دهم از یک درصد بودجه نیز به دانشگاه‌ها واگذار نشده است

جبارعلی ذاکری، رئیس دانشگاه علم و صنعت ایران با بیان اینکه در بند «ز» تبصره 9 لایحه بودجه صراحتا عنوان شده است که یک درصد از بودجه شرکت‌های دولتی در چارچوب دستورالعمل ابلاغی سازمان برنامه و بودجه کشور که با هماهنگی وزارتخانه‌های علوم، تحقیقات و فناوری و بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تدوین می‌شود، برای امور پژوهشی و توسعه فناوری اختصاص داده شود، می‌گوید: «به عبارت دیگر درخصوص هزینه‌کرد و دستورالعمل اجرایی آن، بخش اعظمی از دانشگاه‌ها و دانشگاه آزاد اسلامی نیز دیده می‌شود. به عبارتی وقتی وزارت علوم در تدوین آن نقش دارد، تمام دانشگاه‌ها دیده می‌شود. یعنی امکان ندارد با حضور همکاران وزارت علوم، آیین‌نامه‌ای تدوین شود که اسمی از دانشگاه آزاد اسلامی برده نشود. فکر می‌کنم بحث دانشگاه آزاد نیز باید در دل این تبصره باشد، چراکه وقتی نام وزارتخانه علوم ذکر شده، دانشگاه آزاد اسلامی را نیز دربر می‌گیرد.»

ذاکری در پاسخ به این سوال که 13هزار میلیارد تومان از بودجه شرکت‌های دولتی، بانک‌ها و موسسات غیرانتفاعی وابسته به دولت باید صرف پژوهش شود که 40درصد این رقم یعنی 5.2 هزار میلیارد تومان نیز باید به دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی با رعایت قواعد بودجه98 اختصاص پیدا کند؛ آیا واقعا این بودجه به دانشگاه‌ها تعلق گرفته است یا خیر، توضیح می‌دهد: «دستگاه‌های اجرایی مکلف هستند این بودجه را به واحدهای پژوهشی بدهند، اما گاهی به دلایلی از جمله عدم تحقق درآمدهایشان استفاده از این یک درصد را محدود می‌کنند و در قالب قراردادهای پژوهشی به مراکز و موسسات پژوهشی واگذار نمی‌کنند.»

او ادامه می‌دهد: «ضولبط اجرایی بودجه مشکلی دارد و آن هم این است که به‌رغم اینکه در بند (ز) صراحتا آورده شده که هم وزارت علوم باید به شورای عتف گزارش دهد و هم مراکز آمار ایران باید هزینه‌کرد تحقیق و توسعه را ارائه کند، اما عملا تجربه سال‌های گذشته نشان می‌دهد حتی یک‌دهم این یک‌درصد نیز به دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی دانشگاه‌ها واگذار نشده است چه برسد به 40 درصد آن. شاید این یکی از مباحثی باشد که سازمان برنامه و بودجه و حتی مجلس نیز باید به آن ورود کنند.»

رئیس دانشگاه علم و صنعت ایران با بیان اینکه این یک درصد در قالب هزینه‌های پژوهشی غیردانشگاهی هزینه می‌شود، ادامه می‌دهد: «در حالت خوش‌بینانه مثلا به بخش خصوصی یا فعالیت‌های تحقیقاتی موسسات که هزینه‌های تحقیقاتی دارند، پرداخت می‌شود.»

ذاکری می‌گوید: «فکر می‌کنم بودجه پژوهشی اصلا تخصیص پیدا نمی‌کند. در واقع بودجه پژوهشی توسط دستگاه‌های اجرایی در این حوزه هزینه نمی‌شود. یعنی از آن یک درصد، چیزی حدود دودهم درصد اعتبارات در موضوعات پژوهشی مرتبط نه صرفا با دانشگاه‌ها هزینه می‌شود و مابقی به‌دلیل عدم تحقق درآمدها توسط شرکت‌های دولتی به‌طور کلی پرداخت نمی‌شود.»

یعقوب فتح‌اللهی، معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس:

یک ریال از بودجه پژوهشی هم به دانشگاه‌ها داده نشد

یعقوب فتح‌اللهی، معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس معتقد است در بند ز تبصره 9 لایحه بودجه نوعی اشکال شکلی وجود دارد و منظور از بند (ز) تبصره 9 دانشجویانی است که هزینه تحصیلی آنها را دولت پرداخت می‌کند.

فتح‌اللهی می‌گوید: «چون دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی هزینه تحصیل را خود پرداخت می‌کنند، بنابراین مشمول این بند نمی‌شوند و دانشجویان دوره روزانه تحصیلات تکمیلی مشمول استفاده از مزایای این بند قانونی هستند.»

معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس درخصوص ظرفیت‌های پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی معتقد است: «در استفاده از ظرفیت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی ممانعت قانونی وجود ندارد، اما بحث پرداخت به دانشجویان دوره‌های تحصیلات تکمیلی به‌عنوان مقرری ماهیانه مطرح است، ولی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی خود شهریه پرداخت می‌کنند. البته معتقدم باید از ظرفیت پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی نیز استفاده شود.»

او در پاسخ به این سوال که آیا 40 درصد از یک درصد بودجه شرکت‌های دولتی به دانشگاه‌ها تعلق گرفته است یا خیر، توضیح می‌دهد: «تاکنون حتی یک ریال هم عملیاتی نشده است. تاکنون تعداد زیادی پروپوزال در پایگاه اطلاعاتی که وزارت علوم برای استفاده از مزایای این بند ایجاد کرده، ارائه شده، اما برای هیچ پروژه‌ای حتی مبلغ پیش‌پرداخت هم داده نشده است.»

فتح‌اللهی می‌گوید: «سازمان برنامه و بودجه باید یک درصد از بودجه شرکت‌های دولتی را طبق قانون برای تخصیص صادر می‌کرد و خزانه آن پول را بلوکه کرده و در برابر پروژه‌های پژوهشی مربوط به هر شرکت، در اختیار دانشگاهی که پروژه را انجام می‌داد، قرار می‌گرفت، اما تاکنون چنین اقدامی صورت نگرفته است.»

معاون پژوهشی دانشگاه تربیت مدرس با بیان اینکه تاکنون چندین پروژه در این خصوص ارائه داده‌ایم، توضیح داد: «حدود چهار میلیارد پرونده ثبت کرده‌ایم، ولی حتی یک ریال هم به ما تخصیص پیدا نکرده و پرداخت نیز انجام نشده است. معتقدم برآیند مالی مربوط به تخصیص بسیار سخت است و دستگاه‌های مرتبط با هم هماهنگ نیستند و شرکت‌ها نیز در اعلام درآمدهای خود با مشکل مواجه هستند.»

او می‌گوید: «سوددهی شرکت‌ها باید مشخص شود. در واقع یک بحث سوددهی شرکت‌ها و دوم رغبت آنها برای دادن این پول به دانشگاه‌ها برای رفع مشکلات‌شان مطرح است. سوم اینکه شرکت‌ها به اندازه کافی آماده باشند تا مشکلات خود را احصا کرده و آنها را به‌عنوان پروژه‌های پژوهشی به دانشگاه‌ها اعلام کرده باشند. چهارم سازمان برنامه و بودجه، پنجم خزانه‌داری کشور و ششم وزارت علوم باید هماهنگ شوند تا این کار انجام شود.»

فتح‌اللهی تاکید می‌کند: «این بودجه به دانشگاه‌ها پرداخت نشده است. اینکه این یک درصد کجا خرج می‌شود، سوالی است که وجود دارد و باید از متولیان سازمان برنامه و بودجه پرسید این مصوبه را کجا اجرا و به کدام دانشگاه پول پرداخت کردید.»

شعار سال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری فرهیختگان آنلاین ،تاریخ انتشار:31 تیر  1398،کدخبر:www.fdn.ir ، 29563