در رشته‌های مشترک دو دستگاه آموزش عالی مزایا متفاوت است

بررسی‌ها نشان می‌دهد در یک رشته مشابه، حقوق اعضای هیات‌علمی وزارت علوم و بهداشت تفاوت چشمگیری دارد.

شعار سال: این روزها بحث بودجه سال 1398 در صدر بسیاری از خبر‌ها است که در این میان سهم دانشگاه از این بودجه جای بحث و بررسی‌های زیادی در فضای نخبگی شده است. افزایش 20 درصدی حقوق کارکنان، وضعیت بودجه پژوهشی و مسائل صنفی و رفاهی ازجمله مواردی بود که طی روزهای گذشته از سهم دانشگاه در بودجه کشور مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفته است؛ اما این موضوع یک ضلع تازه دیگری نیز به خود گرفته است و آن وضعیت حقوق اعضای هیات‌علمی و شرایط قابل‌تامل تفاوت‌های بین حقوق اساتید وزارتین علوم و بهداشت است؛ مساله‌ای که سال گذشته نیز به شکل دیگری مطرح شد.

ماجرای حقوق‌های سال 98 چیست؟

براساس آمارهای اعلام‌شده از سوی موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی، در پایان سال 96 در دانشگاه‌های دولتی پنج‌هزار و 154 استادتمام، 10 هزار و 235 دانشیار، 26 هزار و 919 استادیار، هفت‌هزار و 891 مربی، 52 مربی‌آموزشیار و در کل 50 هزار و 251 عضو هیات‌علمی تمام‌وقت در دانشگاه‌های دولتی فعالیت دارند. این آمار می‌تواند با توجه به گستردگی دیگر آن در دانشگاه‌های علوم پزشکی، آزاد اسلامی و غیرانتفاعی نیز قابل اهمیت باشد، چون هیات‌علمی از عوامل اصلی و مهم ساختار آموزشی کشورها هستند و کارکرد آنان، تاثیر مستقیم بر کیفیت آموزش عالی دارد. حتی در کشورهای صاحب علم دو گروه را به‌عنوان شغل‌های دارای حساسیت کاری قرار داده‌اند که یکی از آنها هیات‌علمی دانشگاه‌هاست، پس می‌توان ادعا کرد ایجاد ‌انگیزه اقتصادی کافی برای این قشر می‌تواند تاثیر قابل‌توجهی بر کیفیت و ارتقای یک نظام آموزشی داشته باشد. حقوق و دریافتی‌ها حرف اصلی این ‌انگیزه اقتصادی است و افزایش نیافتن آن در سال‌های اخیر اعتراض‌هایی را به وجود آورده است. منصور غلامی، وزیر علوم چندی‌پیش دراین‌باره گفت: «چندین سال است که افزایش حقوق هیات‌علمی نداشته‌ایم. بررسی راهکارهایی برای افزایش حقوق اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌های وزارت علوم آغاز شد تا جامعه علمی ما بتوانند با قوت و دلگرمی بیشتری در حد شأن‌شان حمایت شوند و کارشان را همچنان‌که موثر بوده ادامه دهند.» اما این موضوع تازه‌ای نیست و طی مدت اخیر مساله همتراز نبودن حقوق اساتید وزارت علوم با اساتید وزارت بهداشت چالش جدیدی را بین حقوق و مزایای اعضای هیات‌علمی به وجود آورده است.

حقوق اساتید علوم پزشکی بیش از بقیه

رئیس دانشگاه علامه‌طباطبایی یکی از افرادی است که در روزهای گذشته به این موضوع اشاره کرده است؛ سلیمی اخیرا در گفت‌وگو با رسانه‌ها از تفاوت دریافتی استادان دانشگاه‌های دو مجموعه علوم و بهداشت انتقاد کرده است. او می‌گوید: «در حال حاضر حقوق استادان دانشگاه‌های علوم پزشکی، حتی در رشته‌های مشابه، بین دو وزارتخانه نظیر «آمار»، «معارف اسلامی»، «تربیت‌بدنی، «زیست شناسی» و... بسیار بیشتر از حقوق استادان دانشگاه‌های وزارت علوم است. مثلا یک استاد آمار در دانشگاه علوم پزشکی چندین میلیون بیشتر از استاد آمار دانشگاه‌های وزارت علوم دریافت می‌کند.» او می‌گوید: «اگر براساس بودجه پیشنهادی سال ۹۸ بخواهیم یکسان‌سازی در دریافتی‌های استادان دو وزارتخانه داشته باشیم، دیگر بودجه‌ای در اختیار دانشگاه‌ها نخواهد ماند و این مراکز با مشکل مواجه می‌شوند. این تصمیم باید در مجلس اتخاذ شده و در لایحه بودجه ۹۸ نیز گنجانده شود.»

بعد از این اظهارات بود که مسئولان وزارت علوم در تایید این موضوع به اظهارنظر پرداختند؛ منصور غلامی نفر اول وزارت علوم در گفت‌وگو با رسانه‌ها گفت: «در بررسی‌ها به نتیجه رسیدیم که بعضی تفاوت‌ها بین حقوق اساتید فعال شاغل در حوزه علوم پایه پزشکی است و یک آیتمی بیشتر از اعضای هیات‌علمی وزارت علوم دارند که هیات‌امنای آن دانشگاه‌ها برای آنها تصویب کرده‌اند. تقاضای ما از معاون اول رئیس‌جمهوری و رئیس سازمان برنامه و بودجه این است که این اجازه را بدهند تا این افزایش برای اعضای هیات‌علمی وزارت علوم نیز تامین شود.»

هم‌ترازی در بودجه 98 پیش‌بینی نشده است

اما معاون اداری و مالی وزارت علوم حرف‌های تازه‌تری دارد؛ او صراحتا گفته است: «هم‌ترازی حقوق اعضای هیات‌علمی دانشگاه‌های وزارت علوم با وزارت بهداشت در بودجه سال ۹۸ پیش‌بینی نشده است.» او از نامه برخی اساتید دانشگاه‌ها به رئیس سازمان برنامه و بودجه درباره این موضوع خبر داده است که طبق این نامه خواسته شده حقوق اعضای هیات‌علمی با دریافتی اعضای هیات‌علمی در دانشگاه‌های علوم پزشکی متناسب‌سازی صورت گیرد. محمدتقی نظرپور نیز تاکید کرده است حقوق اعضای هیات‌علمی که در دانشگاه‌های وزارت علوم تدریس می‌کنند با حقوق اعضای هیات‌علمی که در همان رشته و مرتبه در دانشگاه‌های علوم پزشکی تدریس می‌کنند، متفاوت است.

نظام پرداخت‌ها چگونه است؟

برای بررسی و مقایسه حقوق دریافتی یک استاد دانشگاه باید پارامتر و معیارهای متعددی را مورد ارزیابی قرار داد؛ طبق روال موجود، حقوق اعضای هیات‌علمی براساس شاخص‌هایی همچون مرتبه و پایه تعیین می‌شود. مرتبه براساس شاخص‌های مربی‌آموزشیار، مربی، استادیار، دانشیار و استاد تقسیم شده و پایه براساس عواملی که مهم‌ترین آنها سنوات است، تعلق می‌گیرد. همچنین براساس مرتبه، یک حقوق مبنا در نظر می‌گیرند و با توجه به پایه‌ای که دریافت می‌شود، مبلغی به آن اضافه خواهد شد. مزایا نیز مانند ردیف‌های حقوقی سایر دستگاه‌های دولتی به آن اضافه می‌شود که فوق‌العاده جذب، عائله‌مندی، حق فرزند و فوق‌العاده ویژه دانشگاه از اعم مزایا می‌تواند باشد. علاوه‌بر این موارد، پرداختی‌هایی چون حق‌الزحمه پایان‌نامه‌ها، حق مشاوره و راهنمایی یا حق تالیف مقاله، کتاب و... واریزی نهایی را بالاتر می‌برد.

به‌طور کلی طبق آیین‌نامه استخدامی اعضای هیات‌علمی، پرداخت حقوق مرتبه و پایه یک عضو هیات‌علمی براساس فرمول زیر تعیین می‌شود.»

حقوق مرتبه و پایه: ضریب حقوقی × [عدد مبنا + (پایه ×5([
نکته مهم در این فرمول آنجاست که عضو هیات‌علمی در بدو استخدام در پایه یک مرتبه مربوطه قرار می‌گیرد و طبق آیین‌نامه ارتقا، طی گذشت سال‌های تحصیلی، پایه بالاتر می‌رود.
مزایای دیگر ازجمله فوق‌العاده شغل (مخصوص)، فوق‌العاده ویژه و فوق‌العاده مدیریت ازجمله مواردی است که می‌تواند حقوق یک عضو هیات‌علمی را جابه‌جا کند.
به‌طور مثال جمله فوق‌العاده شغل (مخصوص) از فرمول زیر به دست می‌آید، که ضرایب آن در آیین‌نامه استخدامی وزارت علوم موجود است.
*** فوق‌العاده شغل (مخصوص)= ضریب فوق‌العاده شغل × حقوق مرتبه و پایه یا فوق‌العاده ویژه که به همه اساتید تعلق می‌گیرد از رابطه زیر به دست می‌آید:
فوق‌العاده ویژه = ضرایب فوق‌العاده ویژه × حقوق مرتبه و پایه
ضرایب فوق‌العاده ویژه نیز براساس مرتبه یک استاد از مربی‌آموزشیار گرفته تا استاد تقسیم می‌شود.

مقایسه دو فیش حقوقی

به هر حال آنچه در بالا به آن اشاره شد حقوق و مزایای یک عضو هیات‌علمی تابع یک‌سری شاخص‌های خاص است و برای مقایسه حقوقی یک عضو هیات‌علمی در وزارت علوم و یک عضو در وزارت بهداشت باید شرایط یکسانی مورد توجه قرار گیرد.

«فرهیختگان» دو فیش حقوقی دو عضو هیات‌علمی در دانشگاه دولتی و دانشگاه‌های علوم پزشکی را که در یک رشته مشابه به تدریس مشغول هستند، مورد بررسی قرار داده است. بر اساس فیش‌های ارسالی به روزنامه حقوق یک عضو هیات‌علمی به عنوان مثال در رشته آمار ۳۰ درصد بیشتر از یک عضو هیات علمی در همان رشته در وزارت علوم است. اختلاف فوق‌العاده مخصوص و ویژه در این حقوق تاثیر زیادی بر این اختلاف گذاشته است.

به هر حال همین تفاوت‌های حقوق بین اساتید وزارت علوم و بهداشت باعث این اعتراض‌ها شده است، مساله‌ای که رئیس دانشگاه علامه‌طباطبایی از پیگیری این موضوع در جلسات مجلس شورای اسلامی خبر داده است؛ البته به گفته این مسئول دانشگاه، همسان‌سازی حقوق‌ها با پیچیدگی خاصی نیز همراه است. او می‌گوید: «مجلس شورای اسلامی و بخش آموزش عالی سازمان برنامه‌ریزی و بودجه در این زمینه با ما هم‌عقیده هستند اما اعتبار و بودجه آنها ناکافی است و ما مطمئن هستیم این دو نهاد و سازمان تا جایی که امکان داشته باشد به اجرایی‌کردن این امر کمک خواهند کرد. ضمن اینکه این امر با جابه‌جا کردن برخی اعتبارات در لایحه بودجه ۹۸ قابل اجراست و در حال حاضر زمان خوبی برای مطرح کردن این موضوع است.»