شعار سال:زنجان‌رود که در ترکی به زنگان‌چای معروف است، یکی از شعب رودخانه قزل‌اوزن است که از شهر زنجان می‌گذرد. این رودخانه با طول تقریبی ۱۲۰ کیلومتر از حدود سلطانیه واقع در جنوب‌شرق زنجان سرچشمه می‌گیرد و بعد از عبور از جنوب شهر زنجان در حدود روستای رجعین در کیلومتر ۸۴ شمال‌غربی زنجان به رودخانه قزل‌اوزن می‌ریزد. جریان رودخانه از جنوب‌شرق به شمال غربی است و اوایل آن زاینده‌رود است.

شماری از باغداران و صاحبان اراضی کشاورزی زنجان از ورود فاضلاب شهری و پساب برخی واحدهای صنعتی به زنجان‌رود ابراز نارضایتی کرده و خواستار رفع این معضل از سوی مسئولان دستگاه‌های ذی‌ربط شدند.

از دور که به زنجان‌رود می‌نگری، سرسبزی، طراوات و آب‌وهوایی لطیف و دلپذیر را در ذهن خود متصور می‌شوی، اما وقتی پای به بخشی از باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی اطراف زنجان‌رود می‌گذاری، با بویی نامطبوع و مشمئزکننده مواجه می‌شوی که نشأت‌گرفته از گنداب جاری از این رودخانه است.

هشت سال قبل موضوع سامان‌دهی زنجان‌رود و تبدیل آن به مرکز تفریحی و گردشگری در جنوب شهر زنجان مطرح شد و در مرحله نخست مسئولان شهری به‌سرعت ضلع غربی پل بیجار تا پل میربهاء را سامان‌دهی و ظرف سه ماه از آن بهره‌برداری کردند، اما عملیات عمرانی برای سامان‌دهی این رودخانه در همین مرحله متوقف شد و اقدامی برای ادامه عملیات در مراحل بعدی انجام نشد.

شماری از کشاورزان زنجانی گفتند: زمانی سرسبزی ها و زیبایی‌های زنجان‌رود، زبانزد عام و خاص بود و در فصول بهار و تابستان علاقه‌مندان زیادی را به‌سوی خود جلب می‌کرد، اما حال با چنین بوی آزاردهنده‌ای، هیچ‌کس تمایلی به ماندن در کنار این رودخانه و باغ‌های اطراف آن ندارد.

یکی از باغداران گفت: از زمان‌های دور، پدرانمان در کنار این رودخانه پرآب و خروشان مشغول تولید محصولات باغی و کشاورزی بودند و علاوه‌بر مصرف خود، مازاد محصولات تولیدی را روانه بازار می‌کردند.

حمید عسگری افزود: در زمان حاضر بوی ناشی از گنداب و تعفن در این محل لحظه‌ای امانت نمی‌دهد و حتی دیگر دوست نداری در باغ‌ها و زمین‌های کشاورزی نزدیک به این رودخانه تردد کنی؛ این درحالی است که شدت این بوی ناخوشایند شب‌ها دوچندان به مشام می‌رسد و تحمل آن دشوار و سخت‌تر می‌شود.      

یکی دیگر از باغداران نیز گفت: آرزو دارم یک بار دیگر سرسبزی و طراوات به این منطقه بازگردد و ساکنان روستاهای اطراف رودخانه و باغداران و کشاورزان آن با آرامش و اطمینان خاطر به تولید محصولات باغی و کشاورزی مشغول شوند.

این باغدار زنجانی افزود: گنداب متعفن زنجان‌رود سلامت افراد را نیز تهدید کرده و موجب شیوع بیماری‌ها می‌شود؛ چراکه برخی باغداران و کشاورزان از آب این رودخانه برای آب‌دهی به درختان و محصولات کشاورزی خود استفاده کرده و پس از به بار نشستن محصولات تولیدی، آن را روانه بازار می‌کنند.  

وی بر لزوم جلوگیری از ورود فاضلاب شهری و پساب واحدهای صنعتی به زنجان‌رود توسط مسئولان تأکید کرد و اظهار داشت: مردم روستاهای نزدیک زنجان‌رود، به‌ویژه باغداران و کشاورزان، برای سالم‌سازی آب این رودخانه و جلوگیری از ورود فاضلاب شهری و پساب برخی واحدهای صنعتی، تلاش وافری کرده‌اند، اما فریادشان به جایی نرسیده و اکنون نیز در انتظار اقدامات پیشگیرانه مسئولان ذی‌ربط هستند.

تنی چند از باغداران و کشاورزان منطقه زنجان‌رود طی نامه‌ای از رئیس محیط‌زیست شهرستان زنجان خواسته‌اند به موضوع فاضلاب و پساب صنعتی هدایت‌شده به این رودخانه رسیدگی کنند.

در این نامه که به امضای تعدادی از باغداران و کشاورزان رسیده، آمده است: «ما امضاءکنندگان نامه که از روستاهای مختلف منطقه زنجان‌رود ازجمله نیک‌پی، کزبر، اسفناج، یامچی، کناوند و باغلوچه هستیم، در طول مسیر این رودخانه به شغل باغداری و کشاورزی مشغولیم، اما با معضل جدی آلودگی آب مواجه بوده و انتظار رسیدگی از سوی مسئولان را داریم.»  

در بخشی از این نامه نوشته شده است: «از اواخر شهریورماه امسال، بحث ورود فاضلاب و پساب صنعتی شهری به‌شدت منطقه را آلوده کرده و در زمان نه‌چندان دور، موجب شیوع بیماری‌های واگیر برای مصرف‌کنندگان آب شرب خواهد شد.»

در این نامه رئیس این اداره مورد خطاب قرار گرفته و نوشته شده است: «باغداران و کشاورزان مسیر رودخانه زنجان‌رود به‌منظور شرب و شست‌وشو، پخت‌وپز و... از آب چاه‌های حفرشده استفاده می‌کنند و به همین دلیل انتظار می‌رود هرچه سریع‌تر کارشناسان آن اداره را برای انجام آزمایش‌های مربوط به این منطقه اعزام کنید.

آب زنجان‌رود در محدوده شهر و پایین‌دست آن تا آمادگاه آلوده است

معاون پایش و نظارت اداره‌کل حفاظت محیط‌زیست استان زنجان گفت: براساس نمونه‌برداری‌های صورت‌گرفته از سوی کارشناسان محیط‌زیست این استان، آب رودخانه زنجان‌رود در محدوده شهر و پایین‌دست آن تا آمادگاه، آلوده است.

علی اسدی افزود: تغییر اقلیم طی سالیان گذشته و با کاهش نزولات جوی به‌خصوص برف، خشک شدن چشمه‌ها و قنات‌های حوضه آبریز در بالادست زنجان‌رود، ورود فاضلاب شهر زنجان، همچنین خروجی تصفیه‌خانه شهر زنجان، راشا کاسپین و شهرک اشراق، عامل آلودگی این رودخانه است.

وی اظهار داشت: موضوع آلودگی زنجان‌رود، با شرکت‌های راشا کاسپین و آب و فاضلاب شهری، شرکت شهرک‌ها و شرکت خدماتی شهرک اشراق در کارگروه های مختلف طرح شده، اما تاکنون نتیجه‌ای حاصل نشده است.

اسدی افزود: عدم بارگذاری صنعت آب‌بر جدید، زیر استاندارد رساندن پساب خروجی تصفیه‌خانه شهر زنجان، شرکت راشا کاسپین و شهرک صنعتی اشراق، کاهش ورود پساب به رودخانه زنجان‌رود از طریق کاهش بارگذاری و بازچرخانی پساب برای استفاده در خود صنعت یا صنایع دیگر، نصب آشغال‌گیر در ورودی فاضلاب‌های شهر زنجان، هدایت آب چشمه‌ها و قنات‌های داخل شهری با بار آلودگی پایین برای بهبود کیفیت آب رودخانه، آزادسازی حریم‌ها برای دسترسی تجهیزات به رودخانه و پاک‌سازی و لایروبی آن، جلوگیری از ایجاد بندهای انحرافی غیرمجاز که به‌منظور هدایت آب آلوده به باغ‌ها و زمین‌های اطراف صورت می‌گیرد و جلوگیری از سکون آب رودخانه در گودال‌ها، ازجمله راهکارها برای رفع این آلودگی است.

رئیس اداره نظارت و پایش اداره کل به عواقب آلوده بودن این رودخانه اشاره کرد و گفت: آلودگی آب چاه‌های مجاور و خاک‌های اطراف و همچنین آبیاری محصولات کشاورزی از عواقب آلوده بودن زنجان‌رود است.

اسدی افزود: با توجه به ورود فاضلاب شهر زنجان به زنجان‌رود، بوی تعفن در اطراف این رودخانه از سال‌های قبل بوده، ولی در چندین سال اخیر شدت آن افزایش پیدا کرده است.

سامان‌دهی زنجان‌رود ضروری است

مدیر دفتر محیط‌زیست و کیفیت منابع آب شرکت آب منطقه‌ای زنجان نیز سامان‌دهی زنجان‌رود را ضروری خواند و گفت: برای اجرای طرح آزادسازی، لایروبی و سامان‌دهی حاشیه زنجان‌رود، نیاز به ۱۲۰ میلیارد ریال اعتبار است.

بهزاد احمدی افزود: باتوجه به مفاد قانون توزیع عادلانه آب، طرح اصلاح و سامان‌دهی بستر رودخانه در حد فاصل پل سیدمحمد تا پل میربهاء‌الدین، آزادسازی حریم رودخانه، لایروبی‌ و کانال زهکشی در دستورکار قرار دارد.

وی با بیان این‌که تبعات اجتماعی ناشی از تملک اراضی براساس اسناد مالکیت قدیمی در این منطقه و عدم تأمین اعتبار لازم در اجرای طرح مذکور مشکلاتی را به‌دنبال داشته است، اظهار داشت: متأسفانه آزادسازی بستر زنجان‌رود از دست افرادی که سالیان طولانی در آن کشت و زرع کرده یا ابنیه ساخته‌اند، از بزرگ‌ترین مشکلات این شرکت و حوزه مهندسی رودخانه است.

احمدی ادامه داد: بر این مبنا، باید حداقل در یک باند ۳۰ تا ۵۰ متری در داخل این رودخانه بازگشایی و آزادسازی بستر انجام شود یا یک دیواره حفاظتی به منظور پیشگیری از تصرفات مجدد اراضی آزادشده احداث و بررسی مسیر جایگزین برای عبور رواناب‌های مسیل‌های بسته‌شده در نظر گرفته شود.

وی با تأکید بر این‌که لایروبی رودخانه اهمیت بالایی دارد که برای انجام این کار، همکاری شهرداری و اداره شهرسازی استان مهم و موثر است، افزود: باید به آلودگی آبی ایجادشده با نخاله‌های ساختمانی در حاشیه شهرها نیز توجه شود و در این میان یکی از راهکارهای مهم جلوگیری از آن استفاده از سیستم تصفیه فاضلاب‌های شهری است.

مهم‌ترین منابع آلوده‌کننده زنجان‌رود، پساب و پسماندها هستند

اردیبهشت‌ماه امسال نیز مدیرکل وقت حفاظت محیط‌زیست استان زنجان گفته بود موقعیت جغرافیایی زنجان به‌گونه‌ای است که فاضلاب شهر زنجان به این رودخانه سرازیر می‌شود و در خارج از شهر نیز خروجی‌هایی وجود دارد که می تواند منشأ آلودگی و کانون بالقوه و تهدیدی برای زنجان‌رود باشد؛ ازجمله تصفیه‌خانه فاضلاب شهر زنجان، تصفیه‌خانه شهرک صنعتی شماره ۱ و تصفیه‌خانه یکی از کارخانه‌های صنعتی.

سیدرضا موسوی یادآور شده بود صنایع، آب سالم را بهره‌برداری کرده و در صنعت به‌کار می‌گیرند و چند کیلومتر پایین‌تر تصفیه‌خانه‌ها پساب را به رودخانه منتقل می‌کنند و باعث آلودگی می‌شوند و گاه شاهد استفاده از آن در کشاورزی هستیم؛ درصورتی‌که با مدیریت، هماهنگی و جابه‌جایی این دو مورد از ظرفیت‌ها می‌توان استفاده مطلوب‌تری از آن داشت.