شعار سال: بحران کرونا به قوت خود باقیست و مدارس که اواخر بهمن ماه ۱۳۹۸ به سبب شیوع ویروس و قبل از آن به علت آلودگی هوا و تعطیلات آن، زمان آموزشی زیادی را از دست داده اند، روزهای دشواری را سپری می کنند. از طرفی «کندی سرعت اینترنت»، «نبود گوشی های هوشمند در دسترس همه خانواده ها»، «هزینه های اینترنت» و ده ها مصائب دیگر، حکایت بحرانی است که همچنان در حیطه آموزش خودنمایی می کند. 

به رغم مشکلات و چالش هایی که وزارت آموزش و پرورش در سال تحصیلی جاری با آن ها مواجه بوده، ارتقای کیفیت فعالیت های آموزشی و تقویت زیرساخت های الکترونیکی و تلویزیونی حائز اهمیت است، گرچه این روش در وضعیت حاکم، مزایای بسیاری ازجمله جبران عقب ماندگی تحصیلی را به دنبال دارد اما عملا با توجه به عدم بهره مندی برخی دانش آموزان،  زمینه برای آموزش نابرابر و عمیق تر شدن شکاف ها، فراهم شده است و شاید به همین علت قرار است، تمام مدارس کشور از ۲۷ اردیبهشت ماه بازگشایی شوند که البته الزامی برای حضور دانش آموزان وجود ندارد اما برخی معلمان، دانش آموزان را به حضور در کلاس های درس ملزم کرده اند!

در شرایطی که به نظر می رسید سال تحصیلی جاری با همین روند به نقطه پایان برسد، رئیس جمهور ۲۱ اردیبهشت اعلام کرد: «امروز تصمیم گرفتیم از هفته آینده مدارس صرفا برای دانش آموزانی که مایلند بروند اشکالاتشان را از معلمین عزیزشان سوال کنند، گشوده  شود و البته الزامی نیست.» رضوان حکیم زاده، معاون آموزش ابتدایی وزارت آموزش وپرورش هم در برنامه گفت وگوی ویژه خبری درباره آغاز فعالیت مدارس از ۲۷ اردیبهشت در مناطق کم خطر رسما اظهارنظر کرد و اهمیت تداوم آموزش با هدف تکمیل این فرآیند و جبران کمبودهای یادگیری در راستای عدالت آموزشی را دلیل این تصمیم دانست و با ارائه توضیحات تکمیلی به طرح این مسئله پرداخت که در برخی مناطق با وجود تمام تلاش ها به دلیل برخی محدودیت ها در دسترسی به فناوری ها، وزارت آموزش و پرورش می خواهد اطمینان حاصل کند که محتوای برنامه درسی به صورت کامل به این گروه از دانش آموزان آموزش داده و یادگیری آن ها، ارزیابی و امتحانات برگزار می شود و در مناطقی که توسط وزارت بهداشت کم خطر اعلام شده است با رعایت پروتکل های بهداشتی، شرایط آموزش حضوری فراهم می شود که بسیاری از آن ها جزو مناطق روستایی و عشایری هستند بر این اساس دانش آموزان این مناطق هم از فرصت بهتر یادگیری بهره مند خواهند شد.  

محسن حاجی میرزایی، وزیر آموزش و پرورش، ۱۲ اردیبهشت ماه در برنامه تیتر دو شبکه خبر، بر این مسئله تاکید کرد که باید مطمئن باشیم، آیا همه آموزش دیده اند و اینکه ارزیابی کنیم آموزش ها به چه صورت رخ داده است. در دنیا به تدریج و متناسب با شرایط افول بحران کرونا زمزمه هایی برای بازگشایی واحدهای آموزشی شنیده می شود. نکته این است، همه ابزارهایی که برای آموزش بچه ها در زمان تعطیلی اجباری مدارس انجام شده، نمی تواند جایگزین مدرسه و کلاس حضوری باشد و ممکن است متناسب با سیاست هایی که وزارت بهداشت اعلام می کند، در برخی مناطقی که خطری دانش آموزان را تهدید نمی کند، مدرسه هم باز شود. حاجی میرزایی روز گذشته هم در حاشیه جلسه ستاد کرونا آموزش و پرورش که در ساختمان شهیدرجایی برگزار شد، بر این مسئله تاکید کرد، زمانی که تعطیلات سراسری مدارس بر اثر شیوع ویروس کرونا از اول اسفند ۹۸ آغاز شد، حدود ۷۰ درصد محتوای آموزشی به صورت حضوری ارائه شده بود لذا باید برای ادامه فرآیند آموزشی و ارائه آموزش های۳۰ درصد محتوای باقی مانده تدبیری می اندیشیدیم که برای این موضوع روش های مختلفی را در دستور کار قرار دادیم و تمام محتوای باقی مانده از طریق تلویزیون و فضای مجازی به دانش آموزان آموزش داده شد. از آنجا که آموزش های تلویزیونی به صورت تعاملی نبود، شبکه شاد را راه اندازی کردیم و توانستیم ارتباط تعاملی بین دانش آموزان و معلمان برقرار کنیم و ارائه آموزش ها در شبکه شاد ادامه یافت و بیش از ۱۲ میلیون دانش آموزان در شبکه شاد فعال شدند. همچنین تولید بسته های آموزشی و مکتوبات ویژه مناطق محروم نیز از دیگر روش هایی بود که در دستور کار قرار گرفت اما با فرض  اینکه علیرغم تلاش ها  ممکن است برخی از دانش آموزان موفق به دریافت آموزش ها نشده باشند، ستاد ملی مدیریت کرونا تصمیم به بازگشایی مدارس از ۲۷ اردیبهشت تا ۲۷ خرداد گرفت تا مدارس منحصرا برای رفع اشکال و پاسخ به پرسش های دانش آموزان بازگشایی شوند، بنابراین دانش آموزانی که آموزش های ارائه شده را از طرق مختلف دریافت کرده اند نیازی به حضور در مدرسه ندارند تنها دانش آموزانی که اشکالاتی دارند می توانند با مراجعه به مدارس به رفع اشکال بپردازند. 

حاجی میرزایی در شرایطی از حضور ۱۲ میلیون دانش آموز در شبکه شاد سخن می گوید که الزام مدارس به تشکیل کلاس های درس در این شبکه و از سوی دیگر ملزم کردن دانش آموزان برای نصب اپلیکیشن، بر دشواری خانواده هایی که موبایل هوشمند ندارند یا اساسا موبایل و اینترنت ندارند، افزوده و مطابق بررسی ها، ۳۰ درصد دانش آموزان تایبادی و ۳۰ درصد دانش آموزان مینابی به دلیل عدم دسترسی به اینترنت و مشکلات اقتصادی نتوانستند وارد این سامانه آموزشی شوند.اگر به راستی تدریس مجازی و راه اندازی شبکه شاد، دستاوردی بزرگ برای نظام آموزشی بود، بعد از گذشت چند ماه، تصمیمی برای بازگشایی مدارس اتخاذ نمی شد. 

در روزهایی که ماندن در خانه به عنوان امن ترین مکان جهت جلوگیری از ابتلا به کرونا و قطع زنجیره انتقال این بیماری توصیه می شود، دانش آموزان نیز با تبعیت از این اصول برای حفظ سلامت خود به شرکت در کلاس های مجازی و آموزش از راه دور فراخوانده می شوند اما در حال حاضر برمسئولان مسجل شده، نابرابری در دسترسی به آموزش، قابل کتمان نیست و به همین علت، تصمیم به بازگشایی مدارس گرفته اند و این مسئله به نوعی نشان دهنده عدم تحقق برابری در بستر آموزش مجازی و پذیرفتن آن از سوی آموزش و پرورش است و مسئله نگران کننده تر آن است که آموزش حضوری می تواند به قیمت جان دانش آموزانی تمام شود که از دسترسی به اینترنت و گوشی های هوشمند و به طورکلی آموزش مجازی و تدریس های آنلاین محروم مانده اند. ۲۴ فروردین ماه بود که معاون حقوقی و امور مجلس وزارت آموزش وپرورش گفت: «هنوز شرایط برای بازگشایی مدارس مهیا نشده است، طبق  پژوهش ها درصد شیوع کرونا از طریق مدارس بیش از ۱۱درصد است بنابراین باید بااحتیاط اقدام کرد.» حال باید پرسید، برای اجرای فاصله گذاری درست اجتماعی در کلاس های درس، رعایت بهداشت و سلامتی دانش آموزان، چه تدابیری صورت پذیرفته است؟ شاید مسئولان در کلام خود به این مسئله تاکید کنند که پروتکل های بهداشتی رعایت می شود اما در مقام عمل، موضوع کاملا متفاوت است، بنابراین نه دنیای مجازی توانسته، شکاف بی عدالتی آموزشی را پر کند و نه بازگشایی مدارس به منزله تحقق عدالت است.

سوی دیگر ماجرا، گزارش مرکز پژوهش های مجلس است که بر اساس اظهارنظر مقامات رسمی وزارت بهداشت، در فصل پاییز کووید  ۱۹ دوباره اوج می گیرد، همزمان آنفلوآنزا نیز به پیک خود می رسد. همچنین برخی کارشناسان و اپیدمیولوژیست ها  معتقد هستند، موج دوم شیوع بیماری رخ خواهد داد ولی زمان و بزرگی آن به درستی قابل تعیین نیست و در این وضعیت باید در مورد نحوه آموزش و چگونگی دایر کردن مدارس، راهکار و تدابیر ویژه ای اتخاذ کرد. مرکز پژوهش ها، چندین پیشنهاد را مطرح کرده، ازجمله؛ مکلف کردن وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات به اجرای ماده (۶۹) قانون برنامه ششم و نظارت بر عملکرد ماده مذکور توسط مجلس شورای اسلامی و سازمان برنامه و بودجه کشور. ماده (۶۹) قانون برنامه ششم توسعه، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات (سازمان فناوری اطلاعات) با رعایت مصوبات شورای عالی فضای مجازی مکلف است با همکاری وزارت آموزش و پرورش تا پایان سال دوم اجرای قانون برنامه هوشمندسازی مدارس، امکان دسترسی الکترونیک (سخت افزاری ، نرم افزاری و محتوا) به کتب درسی، کمک آموزشی، رفع اشکال، آزمون و مشاوره تحصیلی، بازی های رایانه های آموزشی، استعدادسنجی، آموزش مهارت های حرفه ای، مهارت های فنی و اجتماعی را به صورت رایگان برای تمام دانش آموزان شهرهای زیر ۲۰ هزار نفر و روستاها و حاشیه شهرهای بزرگ فراهم نماید.

تهیه و ابلاغ دستورالعمل کنترل و پیشگیری برای اجرای مدارس سراسر کشور هم از دیگر پیشنهادات مرکز پژوهش های مجلس است که این موارد را شامل می شود: کنترل وضعیت بهداشت محیط و سلامت کارکنان و دانش آموزان، تکمیل گزارش روزانه از وضعیت سلامتی دانش آموزان و کارکنان، گندزدایی و میکروب زدایی از مدرسه قبل از بازگشایی و به صورت روزانه  حین سال تحصیلی، سفارش تولید لوازم بهداشتی همچون ماسک، دستکش و مواد ضدعفونی کننده ویژه کودکان و نوجوانان و توزیع آن ها به صورت روزانه بین دانش آموزان، رعایت فاصله گذاری میان دانش آموزان و کارکنان مدرسه، الزام به رعایت تهویه هوای کلاس های درس و رعایت و کنترل روزانه بهداشت سرویس های بهداشتی، کنترل، ضدعفونی کردن و رعایت فاصله گذاری اجتماعی در سرویس های حمل ونقل دانش آموزان با کاهش تعداد سرنشینان سرویس ها و ارائه اطلاعات مربوط به خانواده های مبتلا به ویروس کرونا از طرف مراکز بهداشتی و درمانی هر استان و شهرستان به ادارات کل و شهرستانی آموزش و پرورش برای کنترل و مراقبت از دانش آموزان و معاینه روزانه دانش آموزان و کارکنان مدارس که مشخص نیست هریک از این موارد تا چه حد قابلیت اجرا داشته باشد. 

در این بین پیشنهادات دیگری هم از سوی مرکز پژوهش ها ارائه شده که می توان به کاهش تراکم کلاسی با روش های مختلفی اشاره کرد، همچون: استفاده از نوبت مخالف مدارس به این نحو که دانش آموزان به دو گروه تقسیم شوند و گروه اول نوبت صبح و گروه دوم نوبت بعدازظهر در مدرسه حضور یابند. کاهش زمان آموزش دروس با استفاده از ظرفیت تعطیلات آخر هفته به این نحو که زمان ارائه هر درس را می توان با تمرکز بر ارائه و تدریس نکات مهم، محول کردن تکالیف به دانش آموزان و استفاده از تعطیلات آخر هفته به یک سوم یا نصف کاهش داد و درنتیجه دانش آموزان به جای ماندن ۶ ساعت یا بیشتر در محیط مدرسه، ۲ الی ۳ ساعت در مدرسه می مانند. همچنین نوبتی کردن زمان حضور دانش آموزان در مدرسه و کلاس درس به صورت یک روز در میان، زیرا هم اکنون بسیاری از کلاس های درسی از تراکم بالایی تا حدود ۴۵ نفری برخوردارند و حالا به هر ترتیب قرار است، تمام مدارس از ۲۷ اردیبهشت به منظور رفع اشکال و ارائه خدمات آموزشی به آن دسته از دانش آموزانی که به هر دلیل تاکنون نتوانسته اند از خدمات آموزشی غیرحضوری، بهره مند شوند، دایر گردد. این در حالی است که ویروس کرونا همچنان در کمین است و آن طور که عباسعلی پوربافرانی، عضو کمیسیون بهداشت مجلس گفته، در شرایط فعلی بازگشایی مدارس و آموزشگاه ها در شهرهای بزرگ به دلایل مختلف به صلاح نیست. دانش آموزان در محیط خانه تحت مراقبت والدین خود هستند و احتمال ابتلای آن ها به کرونا بسیار کمتر است اما در مدرسه یک معلم باید وظیفه مراقبت از ۴۰ دانش آموز را بر عهده داشته باشد و همواره رعایت نکات بهداشتی را به آنان یادآوری کند، در چنین شرایطی ممکن است یک دانش آموز ناقل کرونا باشد و باعث شود تا سایر دانش آموزان آن مدرسه نیز مبتلا شوند. 

خبر بازگشایی مدارس از ۲۷ اردیبهشت ماه از زبان وزیر آموزش و پرورش شاید مهم ترین تیتر خبری خبرگزاری ها و کانال های خبری کشور  در چند روز اخیر بود.  

در شرایطی که بسیاری مناطق  کشور از نظر شیوع کرونا در وضعیت قرمز و زرد قرار دارند و تعداد شهرهای سفید در بسیاری از استان ها انگشت شمار است و آمارهای رسمی روزهای اخیر حکایت از شروع پیک دوم کرونا در استان های مختلف دارد، خبر بازگشایی مدارس ابهامات جدی در بین خانواده ها و حتی مدیران و مسئولان مدارس ایجاد کرده است

با آن که حاجی میرزایی ضمن اختیاری بودن حضور دانش آموزان از رعایت پروتکل های بهداشتی در مدارس خبر می دهد اما قبل از رسیدن تاریخ اعلام شده بد نیست آموزش و پرورش  ابهامات ایجاد شده را برطرف کند و به سوالات زیر پاسخ دهد.

معمولا در بحران های همه گیر و جهانی اشتراک و تبادل تجربیات کشورها برای کاهش خسارات جانی و اقتصادی در زمینه های مختلف حرف اول را می زند. 

درحالی که بر اساس آمار یونیسف بیش از ۹۱ درصد دانش آموزان و دانشجویان جهان در تعطیلی ناشی از انتشار ویروس کرونا بسر می برند و بسیاری از کشورهایی که  مدارسی به مراتب مجهزتر و دارای امکانات بهداشتی بهتر نسبت به کشور ما داشته اند پایان سال تحصیلی را اعلام نموده اند و یا  تعطیلی مدارس را تا زمانی نامشخص تمدید کرده اند، باید پرسید مسئولان ما بر اساس استفاده از تجارب کدام کشورها و ارزیابی آن به این نتیجه رسیده اند که بازگشایی مدارس در این شرایط به نفع خانواده ها و دانش آموزان خواهد بود؟

اکثر کشورها با وجود محدودیت های آموزش مجازی در شرایط بحرانی آن را بهترین و کم ریسک ترین روش آموزش تشخیص داده و بلافاصله شرایط نرم افزاری و سخت افزاری برای ارائه این نوع آموزش را فراهم نمودند. به عنوان مثال کشور پرو از اهدای چند صد هزار تبلت مجهز به برنامه های آموزشی به همراه اینترنت رایگان به دانش آموزان و معلمان خبر داد و حتی در مناطق روستایی که به شبکه برق دسترسی نداشتند شارژرهای خورشیدی نیز به این بسته اهدایی افزوده شد تا شکاف آموزشی ایجاد نگردد. مشابه این در بسیاری از کشورهای دیگر حتی در شرایط غیر بحرانی و ابتدای سال تحصیلی انجام می شود. 

حال باید پرسید آموزش و پرورش ما به غیر از رونمایی از شبکه شاد و ایجاد کلافی سردرگم در آموزش مجازی چه شرایطی برای تسهیل آموزش از این طریق برای دانش آموزان محروم از امکانات انجام داد. 

بررسی ها و تصاویر منتشرشده از معدود مدارس بازگشایی شده در برخی کشورها نشان می دهد که در این مناطق ویروس کرونا کاملا مهار شده است. به عنوان مثال چین در هفته های اخیر مرگ ومیر ناشی از کووید ۱۹ را به حدود صفر رسانده است و مدارس خود را در حالی بازگشایی نموده که مجهز به انواع تجهیزات ایمنی، مواد ضدعفونی کننده در ورودی مدرسه، ماسک و دستکش است. حال سوال اساسی دیگر این که در شرایطی که مسئولان بهداشتی هر روز درباره افزایش آمار مبتلایان هشدار می دهند چگونه می توان از عدم انتقال ویروس بین دانش آموزان اطمینان پیدا کرد؟

درست است که وزیر آموزش و پرورش از رعایت پروتکل های بهداشتی خبر می دهد، اما مدارسی که سال هاست سرانه ای کافی برای هزینه های جاری خود  دریافت نکرده اند چگونه می خواهند در شرایطی که آموزش و پرورش حتی از تامین اینترنت رایگان برای دانش آموزان عاجز است، به این مواد و تجهیزات مجهز شوند و آیا این بار هم چون همیشه تامین موارد بر عهده مدیر و از جیب اولیا خواهد بود؟

در پایان نگارنده به عنوان یک معلم که در طی ۳ ماه اخیر مدت زمان بیشتری نسبت به شرایط عادی درگیر بحث آموزش و پاسخگویی به دانش آموزان بوده ام از جانب اکثریت معلمان می گویم که معلمان هیچ مشکلی برای حاضر شدن در مدارس و کلاس ها ندارند اما به شرط آن که دغدغه انتقال بیماری و گرفتار نمودن بیشتر خانواده هایی که در این ایام به شدت آسیب دیده اند از بین برود.

شعار سال،  با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته  از سایت اطلاعات نشریات کشور، تاریخ انتشار 24 اردیبهشت    99، کد خبر:    4042252، www.magiran.com