شعار سال: این‎که مسائل بخش کشاورزی راه‎حل خُرد دارند یا کلان، یکی از سؤال‎های مهم در حوزه مدیریت و سیاست‎گذاری مسئله‎های کشاورزی محسوب می‎شود. برداشت‎های اولیه این است که چالش‎های فراروی بخش کشاورزی در حوزه اقتصاد در طول زنجیره ارزش کشاورزی، بیشتر ماهیت کلان دارند و ریشه در سیاست‎های اقتصاد کلان. به همین دلیل، برای برون‎رفت از آن‎ها، سیاست‎های اقتصاد کلان باید اصلاح شوند و برای اصلاح آن نیز باید از ابزار‌های کلان اقتصادی استفاده شود. اگرچه نقش سیاست‎های کلان بر رخداد بخشی از مسائل بخش کشاورزی غیرقابل انکار است، اما شواهد زیادی نشان می‎دهند که بیشتر چالش‎های زنجیره ارزش کشاورزی ریشه در اقتصاد خرد و درواقع اقتصاد رفتاری بازیگران زنجیره در سطح خُرد دارد و برای برون‎رفت از آن‎ها باید رفتار‌ها در سطح خُرد اصلاح شوند. در این چارچوب مطالعات و تحقیقات اقتصاد کشاورزی بیشتر باید مبتنی بر سطح خُرد زنجیره ارزش کشاورزی باشند تا بتوانند با ایجاد پیوند و ارتباط نزدیک‎تر با این سطح از رفتارها، بررسی کنش‎ها و واکنش‎ها و درنتیجه تکانه‎ها و سیاست‎های پیش‎رویداد و پس‎رویداد، نتایج تقریب بالا به واقعیت داشته باشند و بتوانند تحلیل رفتار‌ها را حداقل برای یک دوره داشته باشند.

 تغییر رفتار و یا ثبات و پایداری رفتار‌ها و درنتیجه سیاست‎ها وابسته به کیفیت سیاست‎های اتخاذشده برای بخش کشاورزی دارد و این‌که اثربخشی لازم را در کل زنجیره ارزش کشاورزی داشته باشد، اما در تکانه‎های منفی، بازگشت به تعادل رفتار یا رفتار گذشته وابسته به برنامه‎ها و اقدام‎های پشتیبان است که این مهم می‎تواند با پیمایش‎های میدانی در سطح خُرد حاصل شود. 

 نکته دیگر در ارتباط با بررسی مشکلات کشاورزی در سطح خُرد آن است که در این سطح می‎توان تحلیل رفتار‌های بازیگران زنجیره ارزش کشاورزی را مستند به بررسی‎های دقیق مبتنی بر تحقیقات کیفی و یا تحقیقات کمی دنباله‎دار بر روی گروه‎های هدف یکسان را داشت و درنتیجه با کمک یافته‎های مطالعه و تحلیل‎های پیرامون آن، شناخت کافی از مسئله کشاورزی و به‌تبع آن راه‎کار‌های حل مسئله حاصل شود.
 با توجه به مسائل پیش‎گفته به نظر می‎رسد در حوزه مطالعات و تحقیقات اقتصاد کشاورزی باید گذار از نگاه کلان و بازگشت به مطالعات خُرد صورت گیرد تا بتوان برای انبوه مسائل و مشکلات بخش کشاورزی راه‎حل‎های دقیق مبتنی بر بررسی‎های میدانی ارائه داد. در این رابطه توجه به نظام گردآوری دقیق داده‌ها و داده‎های دقیق برای تولید اطلاعات لازم به‌منظور تحلیل و استفاده از تکنیک‎های متناسب با ساختار داده‎های گردآوری‌شده و مسئله‎ تحقیق از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است و با احتمال بالا، حل منتج به نتیجه مطلوب مسئله‎های بخش کشاورزی تابع کیفیت و کفایت داده‎ها و تحلیل درست رفتار‌ها در سطح مزرعه و سطوح بعدی زنجیره ارزش کشاورزی است.
 امید این‌که گروه‎های اقتصاد کشاورزی گذار از تحلیل رفتار‌های کلان به خُرد را در دستور کار قرار دهند و مطالعات و تحقیقات آینده را بر مدار راهبرد تحلیل خُرد در زنجیره ارزش کشاورزی بارگذاری و جهت داده و هدایت نمایند تا بتوان به یافته‎های آن‎ها برای حل چالش‎های فراروی کشاورزی امیدوار شد.

محمد قربانی. استاد دانشگاه فردوسی مشهد