شعار سال: هشدار اقتصاددانان به دولت به‌خصوص بانک مرکزی نسبت به رشد سرسام‌آور نقدینگی در کشور که نتیجه آن تورم شدید و گرانی کالا و خدمات را در بازار به دنبال دارد، باعث شد رئیس کل بانک مرکزی با انتشار یادداشتی در صفحه شخصی خود اعلام کند «نقدینگی موجود نمی‌تواند به تورم بالا منجر شود». وی در این یادداشت سعی کرده افزایش پایه پولی را طبیعی جلوه دهد و تصویر‌سازی اقتصاددانان همچون پویا ناظران و مسعود نیلی و سایر اقتصاددانان که در هفته اخیر از رابطه افزایش نقدینگی با تورم و احتمال شتاب‌گیری تورم در ماه‌های بعد صحبت کرده‌اند، پاسخ دهد. بگوید که مشکل جای دیگری است.

به عقیده کارشناسان، اظهارات همتی، رئیس کل بانک مرکزی، در حالی مطرح است که هر گونه افزایش نقدینگی باید جذب بخش تولید شود تا نتیجه مثبت آن را مردم به‌خوبی لمس کنند. نه این‌که نقدینگی به جایی رود که به زیان اقتصاد کشور و مردم منجر شود.

توجه اقتصاددانان و بسیاری از نمایندگان مجلس به تبعات منفی رشد نقدینگی که فقط طی سه ماهه نخست امسال بیش از ۳/۷ درصد نسبت به پایان سال گذشته افزایش یافته، تا جایی است که گویا قرار است نمایندگان ملت رئیس‌جمهور را برای پاسخ‌گویی به علل رشد تورم افسارگسیخته به مجلس فرا خوانند.



سؤال از رئیس‌جمهور برای پاسخ‌گویی وی به رشد نقدینگی و تورم

سیدناصر موسوی‌لارگانی، عضو هیئت رئیسه مجلس، در صفحه شخصی خود نوشت: طرح سؤال از رئیس‌جمهور و احضارش به مجلس با توجه به تورم افسارگسیخته آماده شده است. وی اعلام کرده است با توجه به تورم افسارگسیخته، افزایش روزانه قیمت طلا، سکه، ارز و مسکن، طرح سؤال از روحانی و احضار وی به مجلس را آماده و در جلسه علنی روز یک‌شنبه ۱۵ تیرماه به جریان خواهم انداخت تا اگر روحانی برنامه‌ای برای اصلاح امور ندارد، مجلس به او برنامه دهد. شرایط فعلی قابل تحمل نیست. اعتراض مردم به‌حق است.



مردم نباید تاوان ناکارآمد‌های دولت را بدهند

در این‌باره عبدالحسین ساسان، اقتصاددان، عامل اصلی رشد تورم و گرانی‌ها در بازار را رشد نقدینگی عنوان کرد و به بازار گفت: براساس اصول علم اقتصاد، زمانی‌که نقدینگی جذب تولید نشود و اشتغال و آبادانی را به بار نیاورد، تورم را تشدید کرده؛ چراکه منابع فوق‌العاده مالی بی‌ثمر به اقتصاد کشور تزریق و تبعات آن که به افزایش سطح عمومی قیمت‌ها منجر می‌شود، معیشت مردم را در تنگنا قرار می‌دهد.

وی با بیان این‌که تمام دانشمندان اقتصادی دنیا معتقدند انتقال سرمایه به بخش تولید باید با ایده کارآفرینان، وجود تکنولوژی مدرن و روابط مساعد بین‌المللی برای فروش کالا و... همراه باشد، افزود: برای مثال تأمین بودجه برای توسعه امور زیرساختی باید بر مبنای عملکرد انجام و منابع مالی در جایی صرف شود که عایدی آن به نفع مردم و توسعه اقتصاد کشور باشد نه این‌که هر ساله کسری بودجه، دولت‌ها را مجبور به استقراض پول از بانک مرکزی کند.

این کارشناس خبره اقتصادی خاطرنشان کرد: بی‌انضباطی دولت‌ها در صرف مخارج و تأمین هزینه‌ها یا چگونگی بودجه‌ریزی (عدم سیاست‌گذاری بودجه‌ریزی بر مبنای عملکرد) باعث می‌شود نیاز به چاپ پول برای تأمین هزینه‌های جاری دولت احساس شود.



وابستگی دولت به بانک مرکزی عامل رشد نقدینگی و تورم

ساسان وابستگی دولت به بانک مرکزی را برای تأمین نیاز‌های پولی یکی از عوامل مهم رشد نقدینگی در اقتصاد کشور دانست و افزود: بانک مرکزی اقتدار آن‌چنانی ندارد و معمولاً اختیار آن در دست دولت است. البته این موضوع فقط در ایران صدق نمی‌کند و خیلی از کشور‌های دنیا که اقتصاد پویایی ندارند، از این رویه پیروی می‌کنند. نتیجه وابستگی بانک مرکزی به دولت تأمین هزینه‌های مالی دولت بوده که نقدینگی ایجاد می‌کند.
وی نبود اراده لازم از سوی دولت و مجلس برای تخصیص بودجه بر مبنای عملکرد را مهم‌ترین عامل کسری بودجه و افزایش رشد نقدینگی، عنوان کرد و گفت: تا زمانی‌که دولت‌ها کسری بودجه داشته باشند، باید منتظر چاپ پول بدون پشتوانه بود که این روند اقتصاد کشور را با مشکل جدی مواجه و تورم و گرانی را در جامعه تشدید می‌کند.


رشد نقدینگی برای تأمین کسری بودجه تورم‌زاست

آلبرت بغزیان، اقتصاددان و استاد دانشگاه تهران، درباره اظهارات رئیس کل بانک مرکزی مبنی‌بر این‌که نقدینگی ایجاد تورم نمی‌کند، افزود: وجود نقدینگی برای تحرک‌بخشی تولید و توسعه اقتصاد هر کشور نیاز است، اما باید دید آیا این نقدینگی به بخش تولید می‌نشیند یا خیر؟ اگر نقدینگی جذب تولید، ایجاد اشتغال و کمک به چرخه اقتصاد کشور کند، درست به نظر می‌رسد وگرنه غیر از این تورم را بالا می‌برد و مشکلات زیادی را برای کشور و تصمیم‌گیران ایجاد خواهد کرد.

وی با بیان این‌که انجام معاملات و مبادلات اقتصادی نیازمند پول است و پول ابزاری برای انجام فعالیت‌های اقتصادی محسوب می‌شود، افزود: نقدینگی چنانچه به رشد اقتصاد و بهره‌وری کشور کمک کند، نیازی ضروری و حتی ضدتورم می‌تواند عمل کند، اما آن چیزی که اقتصاددانان درباره تبعات منفی نقدینگی حجیم از آن یاد می‌کنند، این است که نقدینگی برای تأمین کسری بودجه افزایش نیابد که این رویکرد برای اقتصاد خطرناک است و تورم را افزایش می‌دهد.


رشد نقدینگی نباید به افزایش رشد تقاضا منجر شود

این اقتصاددان بیان کرد: رشد نقدینگی که در زمان سکان‌داری همتی در بانک مرکزی اتفاق افتاده، تزریق منابع به بخش تولید برای جلوگیری از افزایش سطح عمومی قیمت‌هاست که مدنظر وی بوده است. با وجود این، اگر این منابع در بخش تولید هزینه شود، اقدامی درست بوده؛ اما اگر برای اتمام پروژه‌های نیمه‌تمام یا پرداخت و حقوق دستمزد‌ها یا خرید مایحتاج عمومی صرف شود، اثر منفی دارد.

بغزیان افزود: افزایش نقدینگی نباید به افزایش میزان تقاضا منجر شود. حال از آن‌جایی که اقتصاد کشور در رکود تورمی به سر می‌برد، بنابراین تصمیم برای تزریق نقدینگی به بدنه اقتصاد کاری بسیار سخت است و باید با حساسیت بالا انجام شود تا رشد تقاضا را در جامعه افزایش ندهد.

این استاد دانشگاه گفت: اظهارات همتی نسبت به تزریق نقدینگی در اقتصاد زمانی می‌تواند درست باشد که با رشد نقدینگی افزایش قیمتی در بازار ایجاد نشود، اما متأسفانه اکنون شاهد رشد قیمت‌ها در بازار هستیم.


انتقاد به هدف‌گذاری تورم ۲۲ درصدی تا پایان سال

وی رویکرد بانک مرکزی در ایجاد عملیات بازار باز و هدف‌گذاری برای کاهش نرخ تورم را اقدامی مطلوب دانست و افزود: هر چند چشم‌انداز دستیابی به تورم ۲۲ درصدی نیز تا پایان سال رقمی بالاست، اما رویکرد درستی است که مورد توجه قرار گرفته است.

این اقتصاددان هدف‌گذاری برای تورم ۲۲ درصدی را رقمی بالا عنوان کرد و افزود: انتقاد خیلی‌ها به تورم بالای ۲۰ درصد هدف‌گذاری‌شده تا پایان سال این است که حقوق‌ها به چه اندازه رشد کرده است که تورم باید بالای ۲۰ درصد باشد. این موضوع باعث ایجاد تورم انتظاری می‌شود و قیمت‌ها در بازار افزایش می‌یابد و احتکار کالا‌ها شکل می‌گیرد؛ چراکه فعالان اقتصادی و بازاریان می‌دانند قیمت‌ها در سال آینده افزایش می‌یابد، اما حقوق‌ها آن‌چنان افزایشی نخواهد داشت.


همتی چه گفته بود؟

رئیس کل بانک مرکزی اخیرا در یادداشتی تأکید کرد حجم نقدینگی موجود و حتی رشد کنونی آن نمی‌تواند موجب آن تورم بالایی شود که برخی‌ها پیش‌بینی می‌کنند، چراکه بخشی از همین نقدینگی موجود برای تأمین کسری بودجه استفاده خواهد شد.

همتی در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت: کارشناسان اقتصادی در این روز‌ها چند نکته را برجسته کرده‌اند که شایسته است توضیح لازم داده شود. این کارشناسان، رشد نقدینگی سال ۹۸ و سه ماهه اول ۹۹ را بسیار زیاد می‌دانند. رشد پایه پولی سال گذشته بیش از متوسط ۵۰ سال اقتصاد بوده است، اما علی‌رغم کسری بودجه قابل‌توجه دولت، فاصله چندانی با آن متوسط نداشته است و رشد ۸/۸ درصدی آن در سه‌ماهه اول سال ٩٩ نیز، چندان فاصله معناداری با رشد‌های فصلی سال‌های قبل ندارد.

البته رشد نقدینگی همواره پدیده‌ای ساختاری در اقتصاد ایران بوده است. نکته مهم این است که حجم نقدینگی موجود و حتی رشد کنونی آن، نمی‌تواند موجب آن تورم بالایی شود که پیش‌بینی می‌کنند، چراکه بخشی از همین نقدینگی موجود، برای تأمین کسری بودجه استفاده خواهد شد. در واقع، فروش دارایی و انتشار اوراق دولت و تأمین مالی کسری بودجه از اوراق، به معنی استفاده از نقدینگی موجود اقتصاد است، بدون آن‌که فشاری به پایه پولی وارد شود.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 15 تیر 1399 ، شماره خبر: 1170  ، www.sabzineh.org