شعار سال : قطع روابط دیپلماتیک تهران و ریاض به سال ۲۰۱۶ برمی گردد؛ همان سالی که «دونالد ترامپ» در انتخابات ریاست جمهوری آمریکا پیروز رقابتهای سیاسی شد و به کاخ سفید راه یافت. برخی از مسایلی که در این سالها به تشدید تنشها دامن زدند عبارت بودند از: بحران یمن و حملههای هوایی مکرر ائتلاف عربی به رهبری سعودیها به این کشور جنگ زده، اختلاف بر سر سوریه و لبنان، حمایت عربستان از اقدام ترامپ برای انزوای ایران و خروج از برجام، حمله به سفارت و کنسولگری عربستان در تهران و مشهد.
چشم انداز روشن مذاکرات تهران - ریاض
چندی پیش روزنامه انگلیسی «فایننشال تایمز» از مذاکرات مستقیم مقامهای ارشد ایران و عربستان سعودی برای اصلاح روابط بین آنها خبر داد. بر اساس این گزارش این گفتگوها پنج سال پس از قطع روابط دیپلماتیک بین دو کشور صورت گرفته و این مذاکرات در بغداد انجام شده است؛ خبری که متعاقبا از سوی مقامهای تهران و ریاض تایید شد.
با جدیت آمریکا برای احیای برجام و به موازات آن پیشرفت مذاکرات هستهای در وین، شاهد لحن آشتی جویانه ولیعهد عربستان در مورد رابطه با ایران بودیم. «محمد بنسلمان» در گفت و گویی که چهارشنبه هشتم اردیبهشت از شبکههای مختلف پخش شد، در پاسخ به پرسشی در خصوص احتمال برقراری روابط بین ریاض و تهران گفت: در نهایت، ایران یک کشور همسایه است، همه ما امیدواریم که رابطه خوب و متمایزی با ایران برقرار کنیم. وی تصریح کرد که دو کشور منافع مشترک و متقابلی برای پیشرفت و بهبود منطقه و جهان دارند.
اظهارات شفاف ولیعهد سعودی برای میل به بهبود روابط با تهران با استقبال مقامهای جمهوری اسلامی ایران مواجه شد و همان زمان «سعید خطیب زاده» سخنگوی وزارت امورخارجه در پاسخ به سوالی در خصوص اظهارات ولیعهد عربستان در خصوص مناسبات ایران و عربستان و منطقه اظهار داشت: با دیدگاههای سازنده و روش گفتگو محور، این دو کشور مهم منطقه و جهان اسلام میتوانند با پشت سر گذاشتن اختلافات، وارد فصل تازهای از تعامل و همکاری برای نیل به صلح و ثبات و توسعه منطقهای شوند.
به تازگی نیز سخنگوی وزارت امور خارجه در نشست خبری هفتگی خود با خبرنگاران، اظهار کرد که «هدف گفتگوها هم دوجانبه و هم منطقهای بوده است، ما همواره از این گفتگوها استقبال کردهایم، بگذارید منتظر نتیجه این گفتگوها بمانیم.»
خطیب زاده درباره دلیل چرخش عربستان به گفتگو با ایران و جدی بودن ریاض در گفتگوها تصریح کرد: در روابط بینالمللی بهجای اینکه به نیتخوانی بپردازیم، باید به عملکردها پرداخته شود. تنش زدایی و روابط میان دو کشور اسلامی در منطقه خلیج فارس بهنفع دو ملت و منطقه است.
از طرفی «علی ربیعی» سخنگوی دولت نیز روز سهشنبه ۲۱ اردیبهشت روند مذاکرات ایران و عربستان سعودی را مثبت ارزیابی کرد و گفت که این مذاکرات در سطح نمایندگان ویژه در دولت انجام شده است. او به اختلافات میان دو کشور در طول سالهای گذشته اشاره کرد که نا امنیهای گستردهای را از یمن تا سوریه موجب شده است. به گفته ربیعی تاکنون دو دور مذاکره بین دو کشور انجام شده است.
البته تلاش برای صلح و ثبات در منطقه، سیاستی است که همواره در دستور کار وزارت امور خارجه کشورمان قرار داشته است. این تکاپو برای بهبود روابط با همسایگان و کشورهای عربی حوزه خلیج فارس را میتوان در سفر منطقهای اخیر «محمد جواد ظریف» وزیر امور خارجه کشورمان مشاهده کرد. ظریف در جریان سفر به چهار کشور عراق، قطر و عمان و کویت با مقامات عالی رتبه آنها در زمینههای گوناگون به دیدار و گفتگو کرد.
عوامل تغییر نگرش مقامات سعودی
از نگاه ناظران چند موضوع مهم بسترساز تغییر نگرش مقامات سعودی نسبت به ایران شده است که گرفتاری ریاض در منطقه به ویژه در جنگ یمن، تغییر رویکرد کلی دولت جدید آمریکا درباره مسایل منطقهای و همچنین گامهای رو به جلو مذاکره کنندگان هستهای اعضای برجام در پایتخت اتریش از آن جمله اند.
در پیوند با تاثیر جابجایی قدرت در آمریکا بر مناسبات تهران و ریاض باید گفت که با پیروزی ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری سال ۲۰۱۶ آمریکا، برجام و مناسبات خاورمیانه دچار دستخوش و تحول شد. در این میان با خروج آمریکا از برجام، توافق هستهای از مدار اصلی خود خارج و محور عبری و عربی به یکدیگر نزدیک شدند به آن امید که ایران در انزوا و فشار قرار گیرد.
اما بایدن پس از ورود به کاخ سفید در ارتباط با بحران یمن در وزارت خارجه این کشور گفت این جنگ باید پایان یابد. به همین دلیل، ایالات متحده حمایت خود از عملیات نظامی در یمن و صادرات اسلحه به همین منظور به عربستان و ائتلاف عربی را متوقف میکند؛ تصمیمی که با استقبال سازمان ملل متحد رو به رو شد.
از طرفی اشتیاق بایدن برای احیای برجام و سرعت بالای قطار مذاکرات هستهای در وین، کشورهای عربی حوزه خلیج فارس از جمله عربستان سعودی را به این نتیجه رسانده که سرانجام ایران و دیگر کشورهای مذاکره کننده به توافق دست خواهند یافت؛ بنابراین با جدیت آمریکا برای احیای برجام و به موازات آن پیشرفت مذاکرات، شاهد لحن آشتی جویانه ولیعهد عربستان و تلاش ریاض برای ترمیم مناسبات با تهران هستیم.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از خبرگزاری ایرنا، تاریخ انتشار: ۲۶ اردیبهشت ۱۴۰۰، کد خبر: ۸۴۳۲۹۰۳۵، www.irna.ir