شعار سال: شیوع پاندمی کرونا طی ۱۵ ماه اخیر مشکلات زیادی برای اصناف مختلف، ازجمله فعالان حوزه فرهنگ و ناشران ایجاد کرده است. در این میان ناشران کودک و نوجوان معتقدند، چون مشتریان اصلی آن‌ها به دلیل کرونا نمی‌توانند به کتاب‌فروشی‌ها بروند، دسترسی این قشر از جامعه به کتاب به شکل مضاعفی محدود شده و آسیب‌های جدی به فعالان این حوزه وارد شده است.

ریزش مخاطب کتاب‌فروشی‌ها و کاهش عناوین منتشر شده در این حوزه تا چه میزان به فعالان نشر در این حوزه آسیب زده است؟ به این بهانه دقایقی با عبدالعظیم فریدون رئیس هیات مدیره انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان به گفتگو نشستیم و مدیر انتشارات محراب قلم با تاکید بر نامناسب بودن وضعیت انتشار کتاب در این حوزه، خواستار حمایت و توجه جدی دولت به نشر کودکان شد.

جناب فریدون شما در انجمن با ناشران کودک و نوجوان زیادی سر و کار دارید. وضعیت این‌روز‌های نشر در این بخش را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

در سال ۹۷ حدود ۱۶ هزار و ۹۵۰ عنوان کتاب، در سال ۹۸حدود ۱۲ هزار و ۲۰۰ عنوان کتاب و سال ۹۹ حدود ۱۳ هزار و ۴۰۰ عنوان کتاب در حوزه کودک و نوجوان تولید شد که شامل آثار ترجمه‌ای و تالیفی بود. همچنین نگاهی به آمار انتشار کتاب طی دو ماه نخست سال‌های قبل نشان می‌دهد که در سال ۹۶ حدود یک هزار و ۷۶۳ عنوان، سال ۹۷ یک هزار و ۶۹۵ عنوان، سال ۹۸ یک هزار و ۲۲۷ عنوان و سال ۹۹ که اوج بیماری کرونا بود یک هزار و ۲۸۰ عنوان کتاب منتشر شده است. اما آمار دو ماه سال جاری نشان می‌دهد که ۶۵۴ عنوان کتاب در حوزه کودک و نوجوان چاپ شده که ۳۰۰ عنوان آن تالیفی و ۲۷۹ عنوان آن چاپ اولی است. این آمار از آن حکایت دارد که نشر کتاب کودک و نوجوان امسال نسبت به مدت مشابه در سال گذشته ۵۰ درصد افت داشته است.

دلایل این رکود و کاهش آمار چیست و چه آثار و تبعاتی به همراه داشته است؟

بخش عمده این کاهش آمار به دلیل بی‌توجهی به حوزه نشر کودک و نوجوان است. از سوی دیگر عدم حضور بچه‌ها در کتاب‌فروشی و مراجعه نکردن آن‌ها برای خرید کتاب نیز یکی دیگر از دلایل افت عناوین چاپ شده در کتاب‌های کودک و نوجوان است. در این میان عامل دیگری که مهم است، نبود حمایت و خریداری کتاب‌های تالیفی و بومی از سوی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی است که می‌تواند در انگیزه دادن به ناشران برای چاپ کتاب‌های ارزشمند و مفید موثر باشد.

یکی از مشکلات ناشران کودک و نوجوان، هزینه‌های بالای تولید کتاب است که با توجه به گرانی مواد اولیه؛ به‌خصوص کاغذ گلاسه، گریبان فعالان این حوزه را گرفته است. در این زمینه کمی توضیح بدهید.

 

این روز‌ها قیمت کاغذ پنج برابر شده، خدمات چاپ دو برابر شده و صحافی سه تا چهار برابر شده است. همچنین زینکی که برای کتاب کودک و نوجوان و اغلب کتاب‌های رنگی استفاده می‌شود و ما سال ۹۷ ورقی ۶ هزار تومان خریداری می‌کردیم، بعد از عید به ۴۴ هزار تومان رسید که رشد ۶ برابری داشته است. با این اوصاف قیمت‌گذاری برای ناشران بسیار سخت می‌شود. میانگین هر صفحه کتاب در سال ۹۶ حدود ۲۱۴ تومان بود که در سال ۹۷ به ۲۲۰ تومان رسید، در سال ۹۸ نیز به ۳۲۵ تومان رسید، در سال ۹۹ به ۵۱۶ تومان و در دو ماه اول سال ۱۴۰۰ به ۶۷۶ تومان رسیده است. یعنی از سال ۹۷ تا به امسال قیمت میانگین یک صفحه کتاب کودک سه برابر شده است. این درحالی است که اقتصاد خانواده‌ها طی این سه سال رشد زیادی نداشته است.

پیشنهاد شما برای بهبود اوضاع چیست؟

به‌نظرم حداقل کاری که می‌توان انجام داد این است که قفسه کتاب‌های کودک و نوجوان در کتابخانه‌های عمومی، کتابخانه‌های مدارس و کتابخانه‌های محلی را پر کنیم تا گروهی که امکان خریداری کتاب‌ها را ندارند، بتوانند از طریق کتابخانه‌ها به آثار این حوزه دسترسی داشته باشند. خریداری کتاب از ناشران و تزریق آن به کتابخانه‌ها اهمیت ویژه‌ای دارد که باید در دستور کار دولت قرار گیرد، زیرا در صورت بی‌توجهی به این موضوع وضعیت ناشران کودک و نوجوان از این بدتر می‌شود و به همین دلیل است که معتقدم ناشران کودک و نوجوان این‌روز‌ها به دلیل مشکلات اقتصادی در تامین مواد اولیه و تولید شامل پرداخت حق‌التحریر و تصویرگری زمین‌گیر شده‌اند.

یک ماه گذشته قرنطینه در تهران و بسیاری از شهر‌های دیگر برقرار بود و کودکان و نوجوانان زیادی در خانه‌ها بودند. در این میان به‌نظر می‌رسد نقش کتاب می‌توانست پررنگ‌تر از همیشه برای آن‌ها باشد، نظر شما چیست؟

چندی قبل وزیر بهداشت اعلام خطر کرد که کودکان و نوجوانانی که امروز‌ها در خانه هستند به دلیل جنب و جوش کم و مصرف خوراکی‌های پرکالری در معرض خطر چاقی قرار دارند همچنین خطر افسردگی و پرخاشگری در آن‌ها دیده می‌شود و همه این‌ها مشکلاتی است که دامن نسل آینده را خواهد گرفت. این درحالی است که ما در انجمن از نخستین روز‌های شیوع بیماری کرونا این هشدار را در قالب مصاحبه و یادداشت با رسانه‌ها داده بودیم و از مسئولان دولتی خواسته بودیم برای در دسترس قرار گرفتن کتاب‌های کودک و نوجوان با مشارکت انجمن طرح‌ها و برنامه‌های مختلفی را می‌توان اجرایی کرد که زیاد جدی نگرفته شد.

به‌ عنوان مثال چه طرحی مدنظر شما است؟

پیشنهاد من این است که دولت مواد اولیه کتاب کودک و نوجوان با قیمت پایین تهیه کرده و در اختیار ناشران این حوزه قرار دهد. همچنین باید بحث تجهیز کتابخانه‌های عمومی را جدی بگیریم؛ از سوی دیگر یک‌سری طرح‌های اختصاصی مثل طرح‌های فصلی با تخفیف مخصوص کودکان و نوجوانان بگذاریم تا خانواده‌ها بتوانند کتاب خریداری کنند. نظر من این است که می‌توان برای هر کودک با توجه به کد ملی، حداکثر تخفیف را در نظر گرفت تا والدین بتوانند کتاب‌های مورد نیاز آن‌ها را خریداری کنند.

شعار سال؛ با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری کتاب، تاریخ انتشار: ۱ خرداد ۱۴۰۰، کد خبر: ۳۰۶۳۸۱، www.ibna.ir