شعار سال:طی روزهای اخیر، ایلان ماسک مدیرعامل اسپیس ایکس در پاسخ به این سوال که آیا امکان ارائه خدمات اینترنت ماهواره‌ای استارلینک به مردم ایران وجود دارد، اعلام کرد شرکت برای معافیت از تحریم‌های مرتبط با ایران در این زمینه اقدام خواهد کرد.

پاسخی که مدیرعامل شرکت تسلا به کاربران داد، دوباره موج جدیدی از سوالات را ایجاد کرد. اینکه آیا این اینترنت به ایران می‌رسد؟ آیا تجهیزات آن قابل دسترسی است؟ آیا قابل فیلتر است؟ آیا کار سیاستگذاران حوزه فضای مجازی را سخت می‌کند؟ این‌ها سوالاتی بودند که  دوباره بین کاربران فضای مجازی دست به دست شد.

استارلینک پروژه‌ای است که توسط شرکت اسپیس ایکس و هدف دسترسی به اینترنت در تمام کره زمین و حتی فضا، دنبال می‌شود. این شرکت به کمک منظومه ماهواره‌ای قصد دارد تمامی زمین را به اینترنت متصل کند.

 

هدف پروژه استارلینک ایلان ماسک این است که هزاران ماهواره کوچکی که به فضا پرتاب شده، در مدار پایینی زمین جای بگیرند تا بتوانند سیگنال‌های سریع اینترنتی را به زمین مخابره کنند.

آیا این سرویس در ایران قابل‌دسترسی است؟

پاسخ بله است. این ماهواره‌ها در مدار زمین درحالا گردشند. از قطب جنوب تا ایران، دسترسی به اینترنت ماهواره‌ای اصلا محدودیتی ندارد، اما آنچه سبب شده گستره ارائه خدمات اینترنت جهانی در ایران فعال نباشد، تحریم‌های آمریکا علیه ایران است. در حال حاضر ضوابط رد و بدل مالی از مبداء ایران دلیلی ست که باعث شده تا این محصول تجاری به ایران نرسد. حالا ایلان ماسک اعلام کرده برای رفع تحریم‌ها با اوفک مذاکره می‌کند. اگر معافیت از تحریم‌های مرتبط با ایران در این زمینه از سوی آمریکا مورد موافقت قرار بگیرد، اینترنت استارلینک در کشور قابل دسترسی است. برآورد کارشناسان این است که احتمالا امریکا به دلایل مختلف با این مسئله موافقت کند.

اینترنت ماهواره‌ای گران است؟

پاسخ به این سوال با کمی اغماض بله است. اینترنت ماهواره‌ای حتما اینترنت گرانی است؛ اما اگر ایلان ماسک در پی تلاش برای معافیت ایران از تحریم‌ها است، به‌احتمال فراوان دولت آمریکا این خدمت را رایگان ارائه می‌دهد. این پروژه‌ای است که پیشتر در اوکراین و روسیه در حین جنگ اجرا شده و تبعات این اقدام برای روسیه به حدی بود که وزیر روسی اخیرا تهدید کرد ماهواره‌های استارلینک را با موشک‌های بالستیک بیرون از جو مورد هدف قرار خواهد داد.

دسترسی به تجهیزات ممکن است؟

پاسخ به این سؤال هم بله است. ازآنجایی‌که تجهیزات اتصال به اینترنت ماهواره‌ای خیلی تجهیزات بزرگی نیست احتمالا در قالب کالای قاچاق، به ایران می‌رسد. مثل همه کالا‌های قاچاق قبلی از ویدئو تا واکسن خارجی. شاید در ابتدا مانند هر دستگاه دیگری دسترسی و تعداد آن محدود باشد، اما تجربه تهیه دستگاه‌های ماهواره نشان می‌دهد پس از مدتی دسترسی به تجهیزات مورد نیاز سخت نخواهد بود.

 

آیا این اینترنت، جغرافیای ایران را پوشش می‌دهد؟

پاسخ به این سؤال نیز بله است. پوشش برای ایران وجود دارد، چون اینترنت استارلینک از طریق منظومه‌های ماهواره‌ای که در مدار پایین زمین قرار دارند به مخابره و نقل‌وانتقال داده می‌پردازند. این ماهواره‌ها دور زمین می‌چرخند و به محض اینکه یکی از آن‌ها از آسمان ایران عبور کند، ماهواره بعدی وارد مدار می‌شود و دسترسی به اینترنت به صورت دائم را مهیا می‌کند.

رازگشایی از چالش‌های عملی دولت با توئیت جنجالی ایلان ماسک!

امکان از دسترس خارج کردن این ماهواره‌ها وجود دارد؟

پاسخ به این سوال بله است، اما این کار از سوی دولت‌ها انجام نمی‌شود. راه از دسترس خارج کردن این ماهواره‌ها احتمالا همان تهدید روسیه برای حمله موشکی خارج از جو باشد. ولی این اقدام چنان هزینه‌ای به همراه خواهد داشت که احتمالا حتی روسیه به دنبال انجامش نخواهد رفت. چون با توقف و از دسترس خارج کردن یک ماهواره ضمن زیر پا گذاشتن قوانین بین المللی به دارایی یک کشور نیز تعرض می‌شود و در چرخه دسترسی دیگر کشور‌ها هم اختلال ایجاد می‌کند. نکته دیگر تعداد زیاد این ماهواره هاست که برای نابودی این چرخه به طور کامل، خارج کردن همه این ماهواره‌ها از مدار است. کاری پر هزینه و البته با تبعات بالا. معمولا دولت‌ها به دلیل هزینه‌های گزاف مالی و دیپلماتیک تن به این مسئله نمی‌دهند. ضمن اینکه این منظومه ماهواره‌ها برای ارائه خدمت به کشور‌های دیگر نیز به فضا پرتاب شده‌اند و حذف کردن آن‌ها مشکلاتی را رقم می‌زند.
‌
می‌توان روی این اینترنت اختلال ایجاد کرد؟

پاسخ به کمی اغماض خیر است. این کار شدنی است، اما برای ایجاد اختلال و پارازیت روی این امواج ماهواره‌ای در حال حاضر روش‌هایی وجود دارد که انجام شان می‌تواند حتی بیشتر از هشدار‌های این امواج بر روی سلامت عمومی جامعه خطرساز باشد و ریسک انجامش بسیار بالاست. با این شرایط، ایجاد اختلال و فیلترینگ بر روی این سیستم تقریبا نشدنی است.

سیاست درست برای مدیران دولت چیست؟

هر روز این تهدید‌ها جدی‌تر می‌شود. حالا اگر ایلان ماسک مجوز‌های لازم را بگیرد و مدل بیزنسی این بیزنسمن در تعامل با وزارت خارجه و خزانه داری آمریکا به نتیجه برسد، آن وقت چالش بزرگی که کشور با آن روبرو خواهد بود، همان چالش ابتدای دهه ۸۰ با رواج لحظه به لحظه ماهواره‌ها خواهد بود. اتفاقی که ضربه مالی بزرگی را به اپراتور‌های ارائه دهنده خدمات اینترنت و از همه مهمتر سیاست گذاری برای بهره گیری از اینترنت و شبکه‌های اجتماعی وارد خواهد کرد. اگرچه این فراگیری اینترنت رایگان ماهواره‌ای در کوتاه مدت فقط اتفاق می‌افتد، اما حتی با گرانی دسترسی به خدمات عادی چنین سیستم‌های اینترنتی هم باز جمعیت قابل توجهی به سراغ استفاده از این شبکه خواهند رفت و این جمعیت عملا از دایره بازار اینترنت داخلی خارج خواهند شد؛ و نکته دیگر اینکه امکان نظارت و مدیریت بر محتوا به طور کلی از تصمیم‌سازان فرهنگی سلب می‌شود. تمام سخت گیری‌ها برای اعمال محدودیت بر شبکه اینترنت، فیلترینگ و طرح‌های محدود سازی، چون صیانت، با این پروژه همان طور که پیشتر بسیاری از کارشناسان از جمله محمد جواد آذری جهرمی مطرح کرده بودند، قابلیت خود را از دست می‌دهند.

در چنین شرایطی، اما مدیران تصمیم ساز با راهکار‌های کم هزینه‌تر به جای محدودسازی و سخت گیری‌های پیش رونده شاید بهتر باشد به راهکار‌هایی فکر کنند که به جای دیوار کشی بی اثر برابر پیشرفت تکنولوژی به دنبال برنامه‌ای باشند که مدل نظارتی هوشمند غیر محدودیت زا را اعمال کنند، اما نگذارند دامنه اینترنت ماهواره‌ای به چالش بزرگ و سخت قابل کنترل برای شان بدل شود.