شعارسال: در باب تشریح اهمیت امر به معروف و نهی از منکر در جامعه ما، شاید ساده‌ترین کار این باشد که آیه‌های قرآنی یا احادیث مرتبط با این فریضه را کنار یکدیگر ردیف کنیم و فریاد بزنیم که آهای مسلمانان! فلان هنجار اجتماعی، جامعه را به خطر انداخته و وظیفه هر مسلمانی است که امر به معروف و نهی از فلان منکر را جامه عمل بپوشاند. اما در وجوبِ عمل به این فریضه؛ اسلامی بودن جامعه را بپذیریم تا این موضوع برایمان در ریز و درشت امور روزمره اهمیت پیدا کند. امر به معروف و نهی از منکر تنها مختص به یک جنبه از زندگی یا تنها به ترک اعمال حرام نیست.

مقام‌معظم‌رهبری در دیدار با مدیران، مدرسان و طلاب حوزه‌های علمیه تهران در اردیبهشت ۹۵ تاکید می‌کنند که: «با بهترین روش‌ها، مردم را به عبادات و ظواهر و مصادیق دینی ازجمله صدق، امانت، تقوا، ترک منکر، امر به معروف و سبک زندگی صحیح، هدایت کنید.» شاید همین کلیدواژه سبک زندگی، در رابطه با اهمیت ترک منکر و امر به معروف کافی و تاییدی باشد بر این مساله که امر به معروف تنها در جنبه دینی و انجام فعل واجب و ترک حرام در جامعه معنا نمی‌شود و اساسا می‌تواند یک جهان‌بینی تلقی شود، به این شکل که تمام افعال زندگی‌مان با پیش‌فرض‌های مرتبط با این فریضه تنظیم می‌شود. شاید رسیدن به این نقطه است که اهمیت ترک منکرات و امر به معروف را برای آحاد جامعه، به دغدغه و مساله همه ما تبدیل خواهد کرد و دیگر کسی در برابر نهی از منکر یا دعوت به معروف، واکنش بدی نخواهد داشت و آن را با تجاوز به حریم زندگی دیگران هم اشتباه نمی‌گیرد.

ستاد امر به معروف و نهی از منکر، نهادی است که در راستای توسعه نظام‌مند فرهنگ امر به معروف و نهی از منکر، ترغیب آحاد جامعه به اجرای این فریضه با تاکید بر تذکر لسانی و تقویت نظارت عمومی در تمامی شئون و تعاملات اجتماعی به امر سیاستگذاری و انجام فعالیت‌های ترویجی، نظارتی و حمایتی و همچنین هماهنگی‌های ستادی و بین دستگاهی مبادرت می‌ورزد. این نهاد به‌عنوان ستاد احیای امر به معروف و نهی از منکر از سال ۱۳۷۲ تاسیس شد. با تصویب قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر و دستورالعمل اجرایی آن در سال ۱۳۹۴ این ستاد با تغییر نام و با عنوان ستاد امر به معروف و نهی از منکر در سه سطح مرکز، استان و شهرستان ادامه فعالیت داده است. از زمان تاسیس تا آذرماه ۱۳۹۸، ریاست این ستاد با آیت‌الله احمد جنتی بود. اما با توجه به اینکه در قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر ریاست ستاد با امام‌جمعه موقت تهران است و او از امامت جمعه استعفا داده بود، آیت‌الله کاظم صدیقی رئیس ستاد امر به معروف شد. همچنین احمد زرگر که در این مدت دبیر ستاد امر به معروف بود، جای خود را به جلیل محبی داد. پس از محبی نیز سیدمحمدصالح هاشمی‌گلپایگانی به‌عنوان دبیر جایگزین شد. اوایل خردادماه امسال، هاشمی‌گلپایگانی پس از حاشیه‌های فراوان بالاخره از سمت دبیری ستاد امر به معروف و نهی از منکر برکنار و حالا تقریبا دو روزی می‌شود که روح‌الله مومن‌نسب، جای او را گرفته است.

مطابق ماده ۱۶ قانون حمایت از آمران به معروف و ناهیان از منکر، ستاد امر به معروف و نهی از منکر عهده‌دار وظایف زیر است:

۱ـ تعیین سیاست‌ها و خط مشی‌های اساسی در زمینه ترویج و اجرای امر به معروف و نهی از منکر و پیشنهاد آن به مبادی ذی‌ربط.
۲ـ تبادل اطلاعات و نظرات برای شکل‌گیری سیاست‌های مربوط به امر به معروف و نهی از منکر.
۳ـ آسیب‌شناسی و ریشه‌یابی علل ترک معروف و ارتکاب منکر.
۴ـ تعیین الگو‌های رفتاری.
۵ـ زمینه‌سازی جهت مشارکت همه‌جانبه آحاد مردم و دستگاه‌های اداری و رسانه‌های عمومی در امور مربوط به فریضه امر به معروف و نهی از منکر.
۶ـ رصد اقدامات انجام شده در اجرای این قانون و انعکاس آن به مراجع ذی‌ربط.
۷ـ تدوین راهبرد‌های آموزشی برای سطوح مختلف جامعه.
۸ـ آموزش و پژوهش و تحقیق در زمینه امر به معروف و نهی از منکر و ترویج و گسترش فرهنگ آن.
۹ـ شناسایی ظرفیت‌ها و کمک به تشکیل جمعیت‌ها و تشکل‌های مردمی فعال.
۱۰ـ حمایت همه‌جانبه از اقدامات قانونی آمران به معروف و ناهیان از منکر.
۱۱ـ پیگیری مصوبات شورای عالی انقلاب فرهنگی در ارتباط با تکالیف ستاد درخصوص راهکار‌های اجرایی فرهنگ عفاف و حجاب.
۱۲ـ ارائه گزارش سالانه به رهبر جمهوری اسلامی و قوای سه‌گانه.

همان‌طور که در ابتدای این گزارش ذکر شد، شاید یکی از اهداف فراموش‌شده ستاد امر به معروف و نهی از منکر در این سال‌ها تشریح ابعاد آن برای افراد و اهمیتش در جامعه است. حالا اگر بخواهیم اهمیت این فریضه دینی را در ابعاد اجتماعی_سیاسی آن بررسی کنیم باید اعتراف کرد که با یک سرچ ساده در گوگل و سایت‌های مرتبط با رهبری هم می‌توان به ابعاد امر به معروف و نهی از منکر از منظر مقام‌معظم‌رهبری، یعنی شخص اول مملکت پی برد. نکته قابل توجه در این جست‌وجو و مطالعه، محدود نکردن نهی از منکر و امر به معروف در امور خاص مانند عمل به واجبات و ترک افعال حرام است. به‌وضوح می‌توان مصادیق این امر را در بیانات رهبری دید. مثلا در یکی از مصادیق امر به معروف رهبری رازداری یا محبت و کمک به فقرا را مثال می‌زنند. (در نمازجمعه آذر ماه سال ۷۹) همین جزئیات و فیش‌های مقام‌معظم‌رهبری نشان می‌دهد که ستاد امر به معروف و نهی از منکر با کج‌سلیقگی، به ظرافت‌های اهمیت این مساله توجهی نداشته و با روی کار آمدن چهره‌های نامناسب در مقام مسئولیت دبیر ستاد، امر به معروف و نهی از منکر را به برخورد‌های قهری یا ایجاد حواشی و تفرقه در جامعه تبدیل کرده‌اند. از شاخصه‌های مهم در انتخاب دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر، «عقلانیت و اخلاق» است. توجه به این دو مولفه در وهله اول با توجه به حساسیت این ستاد و در وهله بعدی التهابات تقریبا همیشگی و کشمکش میان اقشار و گرایش‌های مختلف و حتی گفتمان‌های دینی و غیردینی در بطن جامعه است. وقتی یک مساله دینی برای یک جامعه دیندار در بعد اجتماعی_فرهنگی و سیاسی اهمیت پیدا می‌کند، طبیعتا انتخاب‌ها، انتصاب‌ها، اهداف و فعالیت‌های آن نهاد نیز برای مردم زیر ذره‌بین قرار خواهد گرفت. یعنی نهادی مانند ستاد امر به معروف و نهی از منکر همانقدر که برای حاکمیت بابت تبدیل این فریضه به دغدغه مردم، اهمیت پیدا خواهد کرد؛ به همان اندازه نیز اهداف، افعال و تصمیمات این نهاد که در رابطه با جامعه است نیز برای آحاد ملت به دغدغه تبدیل خواهد شد. اصولا برای همین حتی جزئیات و واکنش‌های دبیر ستاد در رابطه با امور مختلف در سطح جامعه و بین مردم مهم خواهد بود، چه برسد به خود دبیر!

به هرحال می‌توان گفت از همان سالی که امر به معروف و نهی از منکر به ستاد تبدیل شد، حواشی دبیران آن آغاز شد و دبیری در حد و اندازه نام این ستاد با توجه به اهمیتش در جامعه، نداشته است. هاشمی‌گلپایگانی یکی از دبیران پرحاشیه ستاد امر به معروف و نهی از منکر بود که اغلب مواقع پس از اظهاراتش جنجال‌هایی در جامعه و واکنش‌هایی در فضایی مجازی و رسانه‌ها به وجود می‌آمد. محمدصالح هاشمی گلپایگانی، دبیر سابق ستاد امر به معروف و نهی از منکر در یکی از اظهاراتش عنوان کرده بود که تاکسی‌های اینترنتی اگر بدانند با سوار کردن فرد بی‌حجاب جریمه می‌شوند ۵۰ درصد مشکل کشف حجاب خودرو‌ها حل می‌شود.

در یکی از واکنش‌ها نسبت به این سخن هاشمی‌گلپایگانی، احسان صالحی از فعالان رسانه‌ای نوشته بود: «چند روز پس از تاکید رهبر انقلاب بر اینکه بحث بر سر حجاب نیست، امروز هاشمی‌گلپایگانی باز همان فایل را با راهکاری از جنس قرار دادن مردم مقابل هم، باز کرد. این موتور تولید نفرت که در ماه‌های اخیر به سود پروژه قطبی‌ساز دشمن پمپاژ کرد، طبیعی و صرفا از سر نادانی است؟ قرار نیست خاموش شود؟»

یا در اظهارنظری دیگر، برخورد تند و امنیتی با روزه‌خواران را پیش از فرارسیدن ماه رمضان درخواست کرده بود.

پس از تمام دامن‌زدن‌ها به آتش دوقطبی‌ها توسط هاشمی‌گلپایگانی آن هم در زمانی که فضای جامعه به شکل واضحی آماده هرگونه تنش بود و دوقطبی در گفتمان دینی_فرهنگی به‌طور ملموسی احساس می‌شد بالاخره با اعتراض‌های پیاپی به اظهارات این فرد در موضع دبیر ستاد امر به معروف و نهی از منکر، اوایل ماه گذشته هاشمی‌گلپایگانی برکنار شد و این پیش‌فرض در ذهن دغدغه‌مندان نسبت به این ستاد به وجود آمد که پس از این برکناری، درنهایت یک انتصاب به‌جا و با توجه به گذر از شرایط ملتهب اخیر صورت خواهد گرفت. حالا وقت جبران است که تمام آن موضع‌گیری‌های ناشایست اصلاح و فردی برای ترمیم شکاف عقیدتی میان مردم انتخاب شود.

*دبیر جدید ستاد امر به معروف کیست؟
‌
نمی‌دانم به‌خاطر دارید یا نه. سال ۹۷ فردی با عنوان کارشناس فضای مجازی در یک برنامه تلویزیونی حاضر شد و در مقابل دوربین‌ها و مخاطبان قصه‌ای درباره بارداری یک دختر نوجوان با دو گیگ اینترنت رایگان تعریف کرد و گفت: «گویا پدر این دختر که یک کارگر هم بوده برای دختر مدرسه‌ای‌اش یک گوشی موبایل می‌خرد، اما به او می‌گوید که حق ندارد از اینترنت استفاده کند. دختر هم به‌واسطه ۲ گیگ اینترنت رایگانی که دریافت کرده با پسری دوست شده و مابقی ماجرا اتفاق می‌افتد.» کارشناس فضای مجازی و طراح این قصه، روح‌الله مومن‌نسب دبیر جدید ستاد امر به معروف و نهی از منکر است.

مومن‌نسب در دوره احمدی‌نژاد، معاون مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد و معاون کارگروه تعیین مصادیق مجرمانه دادستانی کل کشور هم بوده است. ظاهرا او ۳ سال پیش نیز چنین روایتی را درباره دختری ۱۲ ساله تعریف کرده بود که از طریق وایبر باردار شده است. همچنین گفته می‌شود که این شخص با حضور در دفاتر مراجع تقلید، مجوز جلوگیری از برقراری تماس تصویری رایتل را گرفت. در آن روزها، ویدئو و برش‌هایی از این قصه بارداری با دوگیگ اینترنت رایگان در فضای مجازی دست به دست شد و مردم با هشتگ‌هایی مانند #سواد_فضای_مجازی یا #مومن_نسب و #اینترنت_رایگان نسبت به اظهارات او واکنش‌های طنزآمیز نشان می‌دادند. اما سرچ هشتگ مومن‌نسب همچنان در فضای مجازی خالی از لطف نیست و می‌توان به اظهارات جالب‌تری از آن دو گیگ اینترنت، از این شخص رسید. در یکی از ویدئو‌های منتشرشده، در جلسه‌ای می‌گوید که فیلترشکن‌ها چرا باید در ایران کار کنند؟ فیلترشکن‌ها را می‌توان به راحتی از ایران جمع‌شان کرد و باقی ماجرا… در مصاحبه‌ای هم تعریف می‌کند که در توییتر اکانت‌های فیکی را به نام افراد شاخص و چهره ضدانقلاب می‌ساختند و توییت‌های مدنظرشان را بازنشر می‌دادند. در تعریف این خاطره، مومن‌نسب از این کار با عنوان «آتش به اختیاری» یاد می‌کند.
یا در کلیپی دیگر که از مومن‌نسب منتشر شده است، او از لفظ «عقیم‌سازی» قطعات موبایل استفاده می‌کند و تشریح می‌دهد که هر قطعه‌ای را که در گوشی موبایل نیاز نداریم، از گوشی جدا کنیم.

*عناوین و مسئولیت‌های دبیرستاد امر به معروف تهران

اما مومن‌نسب در این سال‌ها در کدام سمت‌ها و روی کدام صندلی‌ها نشسته است؟ در روزمه مومن‌نسب آمده است: موسس و دبیرکل جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی، موسس و رئیس مرکز آموزش مجازی، مدیرمسئول و رئیس هیات‌مدیره موسسه فرهنگی تارگستر پویشگران جهانی، معاون فضای مجازی سازمان بسیج وزارت نفت، رئیس ستاد مرکزی عفاف و حجاب در فضای مجازی، معاون پژوهشکده مطالعات فضای مجازی، معاون دفتر مطالعات فضای مجازی انقلاب اسلامی، معاون اندیشکده فضای مجازی مرکز مطالعات راهبردی ژرفا، معاون مجمع فعالان فضای مجازی انقلاب اسلامی، رئیس اجرای احکام فضای مجازی دادستانی کل کشور، معاون دبیرخانه کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه، معاون مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، عضو کمیته بین‌الملل شورای‌عالی فضای مجازی، معاون مرکز فضای مجازی بسیج کشور و عناوینی از این دست. می‌شود گفت در تمام این سال‌ها در هرکجا که می‌شد عنوان فضای مجازی به یکی از معاونت‌های آن اضافه کرد یا چسباند، مومن‌نسب حضور داشته است.

*چرا مومن‌نسب انتخابی غلط است؟

همان‌گونه که پیش از این در بخشی از گزارش اشاره شد، انتصاب و انتخاب فردی با موقعیت دبیری ستاد امر به معروف و نهی از منکر مستلزم درنظر گرفتن دو مولفه اخلاق و عقلانیت است. عبور از چهره‌ای مانند هاشمی‌گلپایگانی و تندروی‌های افراطی‌اش که داد قشر مذهبی را هم درآورد، امیدوارکننده بود، اما حضورش، بی‌هیچ تحلیل و واکاوی نشان داد که انتخاب فرد نادرست در چنین موقعیتی، برای جامعه و انقلاب اسلامی چه عواقب و خطر‌هایی می‌تواند داشته باشد. بازنشر سخنان و مواضع نادرستش در رسانه‌های ضدانقلاب رسما مانند فعالیت بازیکنی بود که با پیراهنِ تیم ملی‌مان به بازیکن حریف پاس گل می‌داد. انتظار می‌رفت حداقل در انتصاب بعدی فردی انتخاب شود که کاستی‌های هاشمی‌گلپایگانی را نداشته باشد. عقلانیتش شکاف را کمتر کند و اخلاق‌مداری او در مقام دبیر ستاد امر به معروف، نظرات مختلف دیگر یا خاکستری‌ها را جذب کند؛ چراکه امر به معروف و نهی از منکر سبک زندگی است و در ریز و درشت زندگی‌مان باید جریان داشته باشد. برای همین دبیر این ستاد می‌بایست فردی میانه‌روتر باشد تا لااقل بتواند چهره تخریب‌شده این ستاد را در میان عموم مردم جامعه اصلاح کند و خود را از بازی مدنظر رسانه‌ها و چهره‌های اپوزیسیون، یعنی قرار دادن ستاد امر به معروف به‌عنوان نماد حاکمیت در مقابل مردم، رها کند. برای همین نیاز بود کسی انتخاب شود که آثار مخرب به‌جا مانده از انتصاب قبلی را هم پاک کند و هم با رویکردی جدید نسبت به فریضه دینی_سیاسی و اجتماعی امر به معروف، پویاییِ دغدغه‌مندی این ستاد را نسبت به مسائل مردم نشان دهد. اما در کمال تعجب کسی انتخاب شد که قصه‌ای از بارداری با دو گیگ اینترنت را با جدیت تمام در مقابل انظار عمومی و در رسانه ملی مطرح کرده و برای عدم برقراری تماس تصویری رایتل، با مراجعه به دفاتر مراجع تقلید دست به دامن چهره‌های دینی شده است. همین دو مورد نشان می‌دهد که ستاد امر به معروف و نهی از منکر تهران، نه‌تن‌ها قرار است با دست‌فرمان دبیر قبلی خود پیش برود بلکه باید منتظر بمانیم و ببینیم چگونه یک چهره دیگر می‌تواند بار دیگر دین و مذهب را در مقابل ملزومات زیستن انسان عصر جدید قرار دهد و چگونه می‌توان با یک انتخاب نادرست شکاف بین مردم را بیشتر کرد. مومن‌نسب اگرچه در تمام این سال‌ها به‌عنوان فعال فضای مجازی حضور داشته است، اما تئوری‌ها و نظریاتش نسبت به فضای مجازی سطحی و دم دستی بوده، برای همین خطر این انتصاب کمتر از ماندن چهره قبلی دبیر این ستاد نیست. مجددا در انتصاب این دبیر نیز عقلانیت و منطق، به گواه مواضع گذشته‌اش لحاظ نشده است و هیچکس در تمام این سال‌ها از مومن‌نسب نپرسیده که کدام عقل سلیم داستان بارداری با دوگیگ اینترنت را باور می‌کند؟ اصلا به فرض تایید وجود چنین سناریویی، کدام اصل اخلاقی در دین اسلام اجازه افشای راز این دختر در مقابل چشم هزاران بیننده را به شما داده است؟ یا جعل هویت افراد در فضای مجازی در چه تعبیری، عنوان آتش به اختیاری می‌گیرد؟

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از سایت گیل خبر، تاریخ انتشار: 3تیر1402، کدخبر: 488154، gilkhabar.ir