شعارسال: محمود خاقانی کارشناس انرژی، درباره تاریخچه حضور ایران در پروژه‌های نفتی فرامرزی و مشارکت فعلی ایران در بازسازی پالایشگاه های نفتی از جمله در کشور سوریه اظهار داشت: چندین سال قبل از انقلاب که صنعت نفت معمولا برنامه‌های بلندمدت را برای جذب سرمایه گذاری و پیش بینی بازار فروش نفت طراحی می کرد، صنعت گاز اهمیت زیادی نداشت،  در همان دوران مطالعه شده بود که ایران برای اینکه برای تولید بیشتر نفت خام  ، بازار مطمئنی داشته باشد ، با مصرف کنندگانی که به واردات نفت خام ایران نیاز داشتند مذاکره نموده و نقش دلال‌ها و یا دورزنندگان را در بازار نفت که باعث می‌شدند هم فروشنده و خریدار ضرر کند، کاهش دهند. بنابراین شرکت ملی نفت در پالایشگاه‌هایی مثل کره جنوبی و افریقای جنوبی و چند پالایشگاه دیگر دنیا از جمله هند شریک شد، یعنی نه اینکه سرمایه ببرد بلکه بنا بر این شد که نفت ایران در پالایشگاه‌های این کشورها پالایش شود و فرآورده را نیز ایران بفروش برساند و در واقع در سهام این پالایشگاه‌ها شریک شود.

بعدها در زمان جنگ ایران و عراق همه این پروژه‌ها متوقف شد، البته در آن زمان پالایشگاه به پول هم نیاز داشت این سهام‌ها فروخته شد و اکثرا از سوی عربستان سعودی خریداری شد،  بعد از مدتی در زمان دولت هاشمی رفسنجانی بسیاری از پروژه ها از بایگانی خارج شدند و بحث پالایشگاه های خارج از کشور مطرح شد و مطالعه ای هم وودمکنزی انجام داد و در این مطالعات به این نتیجه رسیدند تولید نفت خام سبک ایران در حال افت است و منابع جدید از نوع نفت خام سنگین با درجه API پایین و گوگرد بالا است بنابراین این مطالعه اینگونه نتیجه گیری کرد ایران بهتر است در پالایشگاه های شرق آسیا که رو به رشد هستند مثل مالزی، سنگاپور و کره جنوبی مشارکت کند اما در هر حال این اتفاق نیفتاد بنظر می‌رسد این دیپلماسی پالایشگاه سازی که شروع به تعریف شده بود از مدار خارج شد.

این کارشناس حوزه انرژی تصریح کرد: ما در یک کشور افریقایی پالایشگاه ساختیم و میلیاردها دلار به برخی دولت افریقایی و امریکای لاتین مثل سریلانکا وام دادیم که بعضا غیرقابل وصول است اکنون نیز سیاست جدیدی در دیپلماسی خارجی تعریف شده و بناست در سوریه یک پالایشگاه بازسازی شود تا اگر بتوانیم نفت خام را پالایش و صادر کنیم و فرآورده را نیز در این کشور بفروشیم. منظور از ساخت پالایشگاه در سوریه این است که ونزوئلا هم نفت بیاورد، در حال حاضر مشکل این کشور به لحاظ تحریم برطرف شده اما ایران همچنان در مسیر سخت بدون برجام اقتصاد را اداره می‌کند و این در پروژه های خارج ار مرز نیز اثر  خود را نشان می‌دهد.

در هر حال در مورد سوریه باید گفت که ذخایر نفت سوریه از غزه جدا نیست چراکه معادن و ذخایر نفت سوریه مورد سوال است که چه کسانی بر آنها تسلط داشته باشند،  بخش قابل توجه در اختیار نیروهای امریکایی و بخشی در اختیار نیروهای شورشی است و دولت سوریه کنترل لازم را بر مخازن نفت و گاز ندارد، به همین دلیل است که ما به این کشور نفت می‌فروشیم. این کشور ۸.۵ تریلیون فوت مکعب گاز دارد که نیمی از آن گاز همراه نفت است، میزان تولید نفت میعانات این کشور در سال ۱۹۹۶ میلیادی ۶۰۰ هزار بشکه در روز بوده و رو به کاهش بوده و در ۲۰۰۴ میلادی به حدود ۴۰۰ هزار بشکه رسیده بود و مصرف داخلی نیز  ۲۵۰ هزار بشکه بوده و ۱۵۰ هزار بشکه هم صادرات داشته و بعد دچار جنگ داخلی شد بنابراین با توجه به این موضوعات ریسک سرمایه گذاری در این کشور بالاست.

این کارشناس حوزه انرژی خاطرنشان کرد: ماجرای نفت سوریه جدا از مسایل سیاسی منطقه نیست، اصلا داعش بوجود آمد که بر منابع نفت و گاز منطقه دست اندازی کنند، از جمله گاز طبیعی که در غرب مدیترانه، ذخایر گازی غزه تماما در معرض اهداف جنگ در این مناطق هستند. شرکت‌های بزرگ بین المللی از امریکایی و تا اروپایی و ترکیه و اسرائیل بدنبال مسیری در سوریه و عراق برای خط لوله گازی هستند که به ترکیه تا اروپا برود و این مناطق هنوز در دست برخی شورشیان است. در عراق هم مناطق مورد نظر در این برنامه ثبات ندارد، اسرائیل هم گاهی به کسانی که امنیت مناطق را به نفع دولت دمشق تامین کنند بمباران می کند، بنابراین بخش بالادستی صنعت نفت و گاز سوریه به سرنوشت فلسطین گره خورده کما اینکه در زمان بشار اسد نیروهای نظامی سوریه در لبنان برای حمایت از فلسطین ایفای نقش می کردند. اکنون یکی از ارزیابی هایی که باید بازنگری شود سرمایه گذاری در پایین دست صنعت نفت سوریه باتوجه به روابط حسنه ریاض با دمشق و تهران می توانیم نسبت به اجرای پروژه های نفتی در این کشور اقدام کنیم، یعنی ایران به عنوان تامین کننده دانش فنی و برخی تجهیزات و عربستان سرمایه مورد نیاز را برای اهداف مشترک سه کشور تامین کنند. 

شعارسال با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری ایلنا، تاریخ انتشار: 27آذر1402، کدخبر: ۱۴۲۸۱۷۰، www.ilna.ir