چرا امارات ادعا‌ها در مورد جزایر سه‌گانه ایرانی را تشدید کرده است؟

اخیراً امارات متحده عربی تحرکات جدیدی را علیه تمامیت ارضی ایران در مورد جزایر سه‌گانه ایرانی در پیش‌گرفته است که از طرف رسانه‌های ایران چندان به آن پرداخته نشده است و دستگاه سیاست خارجی کشور نیز صرفاً از طریق سخنگوی وزارت خارجه به محکومیت ادعاهای امارات در مورد تمامیت ارضی ایران پاسخ داده است. این در حال است که روندهای سیاسی و دیپلماتیکی که امارات در طی یک سال اخیر به کار گرفته است به نظر می‌رسد بسیار هدفمند و برنامه‌ریزی‌شده است که نیازمند توجه بیشتری از سوی مقامات تصمیم گیر در کشور است.

شعارسال: واقعیت این است که جزایر تنب بزرگ و تنب کوچک و ابوموسی همواره به ایران تعلق داشته‌اند؛ چنان‌که همه جزیره‌ها و کرانه‌های خلیج‌فارس که امروزه چند کشور مستقل شده‌اند از ۵۵۰ سال پیش از میلاد تا ۶۵۱ میلادی کامل در اختیار ایران بوده‌اند. شواهد تاریخی نشان می‌دهد که حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه هرگز قطع نشده است و صرفاً در دوران استعمار بریتانیا این امپراتوری استعمارگر برای چند دهه در روند اعمال حاکمیت ایران اخلال به وجود آمد که ایران در طول دوره‌های مختلف بر حق حاکمیت خود تأکید کرده و به بریتانیا اعتراض کرده است.

البته استعمار انگلستان فقط شامل جزایر تنب و ابوموسی نبوده؛ بلکه بر اغلب جزایر جنوبی ایران استیلا یافته بود. برای در سال ۱۳۹۵ جزیره قشم و جزیره هنگام از انگلستان باز پس گرفته شدند. در ادامه تلاش ایران برای بازپس‌گیری سایر جزایر در سال ۱۹۶۲ جزیره سیری از سلطه استعمار بریتانیا خارج شد. تلاش برای احیای حاکمیت ملی بر جزایر سه‌گانه ادامه داشت تا اینکه در ۳۰ نوامبر ۱۹۷۱ یعنی یک روز قبل از خروج بریتانیا از خلیج‌فارس و پایان گرفتن تعهد‌های آن دولت درزمینه روابط خارجی و امور دفاعی شیخ‌نشین‌های امارات و دو روز پیش از تشکیل و اعلام موجودیت کشوری به نام امارات، نیرو‌های ایرانی وارد جزایر شدند و جزایر تنب و ابوموسی بعد از ۶۸ سال به ایران بازگردانده شدند.

در سال ۱۹۰۳ بریتانیا بر پایه ترس و هراسی که از نفوذ روسیه ترازی در خلیج‌فارس داشت با نادیده گرفتن حاکمیت ایران و همه حقایق تاریخی و جغرافیایی و با سوءاستفاده از وضعیت داخلی ایران این جزایر را اشغال کرد و به عرب‌های تحت‌الحمایه خود دستور دارد تا آنجا را در اختیار نگه‌دارند؛ بنابراین ادعای امارات از چنین جایی ناشی می‌شود؛ ولی در کمال شگفتی این کشور جزایر را از ابتدای تاریخ بشر مربوط به خود می‌داند. این در حالی است که خود کشور امارات در سال ۱۹۷۱ یعنی فقط ۵۲ سال پیش تشکیل‌شده و ایران هم دو روز قبل از تشکیل امارات توانسته جزایر خود را از انگلستان باز پس بگیرد. گفتنی است نیرو‌های نظامی ایران با آگاهی کامل دولت مصر و عربستان و همچنین آقای شیخ زاید که قرار بود بعد از تشکیل کشور امارات رئیس آن شود انجام گرفت.

امارات از سال تشکیل این دولت ادعایی در مورد جزایر سه‌گانه مطرح نکرد تا اینکه در سال ۱۹۹۲ این کشور با مطرح کردن بحث جزایر سه‌گانه خواستار پایان آنچه «اشغال گری» ایران بر این جزایر می‌نامید شد. این ادعای بی‌اساس در حالی مطرح می‌شد که تمامی اسناد و مدارک تاریخی به‌روشنی بر ایرانی بودن این جزایر دلالت می‌کرد و ایران در سال ۱۹۷۱ بر اساس توافق با انگلستان که قیمومیت شیخ‌نشین‌های جنوب خلیج‌فارس را بر عهده داشت و نیز با پذیرش توافق از سوی شیخ شارجه، حاکمیت خود را بر جزایر باز پس گرفت؛ بنابراین ادعای امارات مبنی بر «اشغال» جزایر از سوی ایران کاملاً واهی است. در همین «راشد عبدالله النُعیمی» وزیر خارجه وقت امارت در نشست سران سازمان کنفرانس اسلامی بی‌پرده از ادعای کشورش دایر بر مالکیت بر این جزایر سخن گفت و از ایران خواست تا «با پذیرفتن مذاکره ... یا با ارجاع اختلافات به دیوان بین‌المللی دادگستری» این مناقشه را از راه مسالمت‌آمیز حل کند.

در مقابل ایران نیز همواره بر ایرانی بودن این جزایر تأکید داشته و هرگز حاضر نشده است طبق خواسته امارات وارد گفتگو درزمینه تمامیت ارضی خود شود و پرونده را به دیوان بین‌المللی دادگستری ارجاع دهد؛ زیرا این جزایر به‌صورت قطعی و تاریخی، قانونی و حقوقی کاملاً متعلق به ایران است و لزومی ندارد که ایران بنا بر ادعای هر کشور در مورد بخشی از خاک خود که مالکیت و حاکمیت تاریخی و حقوقی آن از هر منظری اثبات‌شده است به دادگاه بین‌المللی رجوع کند. البته ایران با توجه به وضعیت خاص جزیره ابوموسی گفته است حاضر است با امارات در مورد این جزایر به رفع سوتفاهمات بپردازد؛ زیرا امارات در بخشی از جزیره حقوق اندکی دارد؛ ولی مالکیت ایران بر بخش اعظم جزیره و حاکمیت سیاسی و ملی آن بر کل جزیره مسجل و پذیرفته‌شده است؛ ولی بااین‌حال امارات با کنار گذاشتن اصل همزیستی مسالمت‌آمیز ادعا‌های بی‌اساس خود را علیه تمامیت ارضی ایران مطرح می‌کند.

از زمان طرح ادعای امارات در سال ۱۹۹۲ که بعد از پایان جنگ هشت‌ساله و با استفاده از فرصت تحلیل رفتن توان نظامی و اقتصادی ایران مطرح شد. تهران قاطعانه بر تعلق تاریخی و ابدی جزایر به ایران تأکید داشته است. واکنش ایران اگرچه در سال‌های اخیر تقریباً یکنواخت شده؛ اما در بعضی زمان‌ها شدت و ضعف‌هایی داشته است. دولت سازندگی که این ادعا ابتدا در آن زمان مطرح شد در ابتدا واکنش تندی نسبت به آن نشان داد. هاشمی رفسنجانی رئیس‌جمهور وقت در خطبه‌های نماز جمعه ۲۵ دسامبر سال ۱۹۹۲ به کشور‌های عربی و هم‌پیمانان غربی آنان هشدار داد که «برای جداسازی جزایر سه‌گانه از ایران باید از دریای خون بگذرند» پس‌ازآن و در دوران اصلاحات که ایران سیاست تنش‌زدایی با کشور‌های منطقه‌ای و فرا منطقه‌ای را در پیش‌گرفته بود به‌رغم اینکه امارات ادعا‌های واهی خود را به‌صورت مقطعی تکرار می‌کرد، اما تلاش‌های این کشور برای فشار بر ایران تقریباً با ناکامی و بی‌توجهی روبرو شده بود؛ اما در دوران احمدی‌نژاد با توجه به شکل‌گیری هجمه بین‌المللی علیه برنامه‌ی هسته‌ای ایران زمینه برای اینکه امارات ادعای خود را به‌صورت جدی‌تر دنبال کند فراهم شد. در ادامه بعدازاینکه آقای احمدی‌نژاد رئیس‌جمهور وقت در چهارچوب سفر‌های استانی در سال ۱۳۹۱ به ابوموسی سفر کرد شدت اقدامات و تحرکات امارات افزایش یافت و امارات توانست با مظلوم‌نمایی حمایت‌هایی را در محافل بین‌المللی به دست آورد.

فرایند ادعای امارات در دولت روحانی هم تکرار شد برای مثال در ابتدای دولت روحانی پایگاه دیفنس‌نیوز در یک خبر جعلی به نقل از یک مقام بلندپایه اماراتی نوشت ایران و امارات متحده عربی ظرف ۶ ماه گذشته در عمان مذاکره کرده‌اند که جزایر تنب به امارات واگذار شود و مذاکره بر سر ابوموسی همچنان ادامه دارد بر پایه این توافق ایران بر آب‌های بستر و زیر بستر جزایر حاکمیت خواهد داشت و در عوض امارات خود جزایر را به دست خواهد آورد. این خبر بی‌اساس که یک جنگ رسانه‌ای و محک رسانه‌ای از سوی امارات بود به‌شدت از جانب سفارت ایران در ابوظبی تکذیب شد.

بعد از خروج آمریکا از توافق هسته‌ای و بازگشت مجدد تحریم‌ها که فشار اقتصادی زیاد بر مردم تحمیل کرد و نیز بعد از ناآرامی‌های مقطعی داخلی در کشور که شکاف میان دولت – ملت را افزایش داده است. طمع امارات نسبت به ادعا‌های واهی خود بیشتر شده است. ادعای این کشور در دولت ابراهیم رئیسی وارد یک فرایند هدفمند، برنامه‌ریزی‌شده و البته بسیار خطرناک رسیده است. امارات با تلاش‌های مضاعف سیاسی و دیپلماتیک تلاش می‌کند تا از حاکمیت ایران بر جزایر سه‌گانه مشروعیت زدایی کند و با تشکیل یک ائتلاف بین‌المللی با فشار‌های سیاسی و دیپلماتیک بتواند به جامعه جهانی بقبولاند که ایران اشغالگر است تا ایران تحت‌فشار‌های بین‌المللی تن به خواسته بی‌اساس امارات برای مذاکره در مورد تمامیت ارضی خود بدهد. در همین راستا «ریم بنت ابراهیم الهاشمی»، وزیر مشاور امارات در امور همکاری‌های بین‌المللی در سخنرانی خود در جریان هفتاد و هشتمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل از ایران خواسته بود تا مشکل سه جزیره تنب بزرگ، تنب کوچک و ابوموسی را حل‌وفصل کند. این وزیر اماراتی گفته بود زمان ما را از درخواست حل‌وفصل این مشکل از طریق مذاکره مستقیم یا دیوان کیفری بین‌المللی بازنمی‌دارند و این موضع امارات طی چندین دهه ثابت بوده است.

اما نکته خطرناک اینجاست که به‌رغم مالکیت و حاکمیت بدون خدشه ایران بر جزایر سه‌گانه، اما امارات توانسته است کشور‌های زیادی را به حمایت از خود مجاب کند. برای نمونه در آذرماه ۱۴۰۱ کشور چین که دولت ایران به‌عنوان یک متحد روی آن حساب کرده است، در اجلاس مشترک با اعضای شورای همکاری خلیج‌فارس با اهانت به تمامیت ارضی ایران از ادعای امارات بر جزایر سه‌گانه حمایت کرد. در مرحله بعد روسیه که ایران بازهم در سطحی فراتر بر روی همکاری راهبردی با این کشور حساب بازکرده است اهانت چین را تکرار کرد و در بیانیه‌ای که توسط وزرای خارجه کشور‌های حاشیه خلیج‌فارس و روسیه در تیرماه ۱۴۰۲ صادر شد از ادعای امارات حمایت کرد. این موضوع مانند مواضع چین باعث جریحه‌دار شدن افکار عمومی شد و حتی سطوح تصمیم‌گیری کشور را دچار شگفتی کرد؛ به‌طوری‌که بسیاری از مقامات سیاسی و نظامی به آن واکنش نشان دادند. بعد از روسیه و چین دقیقه هم روند این بار در دیدار وزیر خارجه آمریکا و اعضای این شورا در ۲۹ شهریور ۱۴۰۲ تکرار شد تا اینکه درنهایت در اواسط مهرماه ۱۴۰۲ چنین ادعای موهنی این بار در بیانیه اتحادیه اروپا و کشور‌های شورای همکاری خلیج‌فارس صادر شد. اگرچه بی و پایه و اساس بدون ادعای امارات محرز است؛ ولی این موضوع نباید ایران را از شیطنت‌ها و لابی‌های امارات برای لابی علیه ایران و تحت‌فشار گذاشتن کشور غافل کند، بنابراین توجه به بیشتر به توطئه‌ها و دسیسه‌های فراوانی که در جنوب و شمال غرب علیه کشور به راه افتاده است باید با تلاش برای احیای سرمایه اجتماعی در داخل و اتخاذ یک رویکرد نوین در سیاست خارجی موردتوجه قرار گیرد.

مطابق آنچه در برخی خبر‌ها نقل می‌شود ایران شهروندان را تشویق می‌کند تا برای سکونت در ابوموسی با گرفتن زمین مجانی به این جزیره بروند، این سیاست اگرچه ممکن است مفید و کارآمد باشد؛ اما نیازمند سرمایه‌گذاری و توسعه جزایر برای ایجاد رغبت و اشتیاق برای ساکن شدن در آنجا است. اگر سرمایه‌گذاری برای توسعه اقتصادی و تجاری در این جزایر انجام شود قطعاً مردم به‌صورت داوطلبانه تمایل به زندگی در این جزایر پیدا خواهند کرد. اگرچه تاکنون اقداماتی که قرار است در این راستا انجام شود چندان به جدیت در دستور کار قرار نگرفته و نیازمند توجه بیشتری است.