نگاهی تحلیلی به رویکرد و سیاست های وزارت آموزش و پرورش برای کاهش خشونت در مدارس

به هم چشم غره می‌روند و دوباره برای هم خط و نشان می‌کشند، لباس‌هایشان خاکی و پاره شده، بی‌توجه به معاون مدرسه رو در روی هم کری می‌خوانند، آقای ناظم دست هر دو دانش‌آموز را گرفته و به دفتر مدرسه می‌برد، اما آنها بی‌توجه به حرف‌های معاون و حضور مدیر همچنان به هم بد و بیراه می‌گویند. یکی مشتش را در هوا حواله دیگری می‌کند و رو به او می‌گوید:«بعد از مدرسه می‌بینمت» آن یکی هم سری تکان می‌دهد:«هر کی نیاد!»

شعار سال:

مدارس کشور با این اتفاقات بیگانه نیستند، خیلی وقت‌ها معلمان و معاونان نمی‌دانند که در برابر این گونه رفتار دانش‌آموزان باید چه واکنشی نشان دهند. این دانش‌آموزان دیگر آن دانش‌آموزان سال‌های پیش نیستند که با تهدید معاون و مدیر دست از خشونت و لجبازی با همکلاسی و یا حتی مدیر و معاون خود برمی‌داشتند. آنطور که آمارهای وزارت آموزش و پرورش می‌گوید، خشونت میان پسران در مقطع دوم متوسطه بیش از دختران است. گرچه چندی پیش مدیرکل امور تربیتی و مشاوره وزارت آموزش و پرورش از تدوین برنامه جامع پرهیز از خشونت در مدارس خبر داد و تأکید کرد که از اساتید برجسته دانشگاهی کمک گرفته و در حال تدوین برنامه‌ای جامع و اجرایی برای پرهیز و کاهش خشونت در مدارس و عوامل مؤثر بر آن هستیم.

تدوین برنامه‌ای جامع برای کاش خشونت در مدارس
این موضوع آنقدر برای مسئولان آموزش و پرورش مهم شده که به تازگی حجت‌الاسلام والمسلمین محی‌الدین بهرام محمدیان رئیس سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی درباره محتوای آموزشی مبتنی بر کاهش خشونت برای دانش‌آموزان خبر داده است. موضوعی که موجب شد تا برخی از کارشناسان آموزشی کشور این سؤال را مطرح کنند که آیا کتاب‌های درسی ما در کار بازتولید خشونت بوده که چنین تصمیمی اتخاذ شده است؟ و چرا آموزش و پرورش ساختار آموزشی کشور را که تولید خشونت می‌کند در اولویت اصلاح قرار نمی‌دهد؟ محمدیان در این باره معتقد است: «ما مسئول کتاب‌های درسی هستیم و سعی کردیم رفتار اسلامی را در کتاب‌های درسی به دانش‌آموزان آموزش دهیم. همچنین به مباحث اخلاقی مورد نیاز جامعه در کتاب‌های مطالعات اجتماعی، ادبیات، هدیه‌های آسمانی، دین و زندگی و... پرداخته‌ایم؛ در محتوای آموزشی بر اجتناب از رفتارهای خشونت آمیز، سختگیری‌ها و دشمنی‌ها با یکدیگر تأکید شده است.عناوین دروس در کتاب‌های درسی مشخص است. در درس مطالعات اجتماعی و همچنین کتاب درسی مهارت‌های زندگی، ارزش‌های اخلاقی برای زندگی مسالمت‌آمیز و زیست مؤمنانه مورد بحث و اشاره قرار گرفته است و همانند دیگر دروس تدریس می‌شود.»

وی با بیان اینکه در محتوای آموزشی اجتناب از رفتارهای خشونت آمیز، سختگیری‌ها و دشمنی‌ها با یکدیگر تأکید شده است، می‌گوید: «کتاب‌های درسی ما بر مبنای آموزه‌های اسلامی نوشته شده است و اصلاً درس‌ها و مباحثی که بخواهد خشونت را ترویج دهد وجود ندارد. ما امسال تفکر و سواد رسانه‌ای و سبک زندگی را به کتاب‌های درسی دانش‌آموزان اضافه کردیم تا دانش‌آموزان ما یاد بگیرند که چگونه در آرامش و اخلاق زندگی کنند و چطور از شایعه بپرهیزند. همینطوردر درس محیط زیست به دانش‌آموزان آموزش می‌دهیم که در برابر حیوانات هم اخلاق انسانی داشته باشند. این کارهایی است که ما در مدارس انجام داده‌ایم. به مباحث اخلاقی مورد نیاز جامعه هم در کتاب‌های مطالعات اجتماعی، ادبیات، هدیه‌های آسمانی، دین و زندگی و... پرداخته‌ایم.» این صحبت‌ها در حالی مطرح شده است که بسیاری از کارشناسان آموزشی بر این باورند که مشکل اصلی ما کتاب‌های درسی دانش‌آموزان نیست.

خشونتی که در مدارس پررنگ شد
مثل هر سال، مهرماه امسال هم زنگ تحصیلی سال جدید مدارس با حضور رئیس جمهوری به صدا درآمد. امسال موضوع «پرسش مهر» رئیس جمهوری «خشونت» بود و از دانش‌آموزان سؤال کرد: خشونت از کجا نشأت گرفته است؟ چگونه عده‌ای خشونت را می‌آموزند؟ در برابر خشونت چگونه باید ایستادگی کرد؟

هنوز چند روزی از این پرسش رئیس جمهوری نگذشته بود که از یکی از مدارس کشور خبر رسید که معلمی دانش‌آموز خود را به بدترین شکل تنبیه کرده است. بعد از آن اما ازگوشه و کنار کشور خبر رسید که دانش‌آموزان در مدارس مختلف درگیر خشونت معلم و یا مدیر و معاون شده‌اند. هنوز چند ماهی از بازگشایی مدارس نگذشته بود که تقریباً هر چند هفته یکبار خبر از تنبیه شدید دانش‌آموزان به گوش می‌رسید تا جایی که کارشناسان حوزه آموزش و پرورش اعلام کردند که دیگر وقت آن است که آیین‌نامه انضباطی مدارس تغییر کند و معلمان قبل از ورود به مدارس، در معرض تست‌های روانشناسی قرار بگیرند و سلامت روانی آنها احراز شود.

یکی از فعالان صنفی معلمان معتقد است: مسئولان در کتاب‌های درسی دانش‌آموزان مباحث مختلفی را آغاز کرده‌اند.آموزش و پرورش کتاب‌های ضد خشونت برای دانش‌آموزان تهیه کرده است که این اقدام بسیار خوبی است اما به جرأت می‌گویم که ما در کتاب‌های درسی‌مان دانش‌آموزان را فقط نصیحت می‌کنیم. به نظرم کسانی که کتاب‌های درسی را می‌نویسند به جای نصیحت باید درباره کرامت انسانی توضیح دهند و مسئولان آموزش و پرورش باید فکری به حال این کلاس‌های پرجمعیت دانش‌آموزی کنند. خیلی وقت‌ها کنترل کلاس از دست معلم خارج می‌شود.

وی تأکید می‌کند: شمار بالای دانش‌آموزان کلاس، کمبود و یا نبود مشاور پرورشی و مددکار اجتماعی کارآمد و کارشناس، فضای ناشاد مدرسه‌ها، کمبود امکانات ورزشی، درس‌های خسته کننده و حجم بالای آنها، نبود یا ضعف قانون و آیین‌نامه‌های حمایتی از حقوق معلم، کم اعتبار شدن جایگاه معلم از جمله زمینه‌های بروز خشونت در مدارس است که باید نسبت به این موضوعات مسئولان برنامه‌ریزی بیشتری داشته باشند.

این کارشناس آموزشی البته به عوامل اجتماعی و فرهنگی در بروز خشونت در مدارس اشاره می‌کند و می‌گوید: نحوه آموزش و تربیت خانوادگی، تخلیه هیجانات دوران کودکی، الگوی نامناسب رفتاری در خانواده و اطرافیان، تأثیرپذیری از گروه همسالان، تماشای فیلم‌های خشن، آزار جسمی و جنسی، سوء رفتار‌های والدین نظیر اعتیاد و طلاق بخشی از عوامل اجتماعی و فرهنگی هستند که در بروز خشونت در مدرسه تأثیر مستقیم دارد.

نبود فرصت گفت و گو در مدارس
این فعال صنفی یکی دیگر از عوامل خشونت در مدارس را نبودن فرصت گفت‌وگو در مدرسه ارزیابی می‌کند ومی‌گوید: درخواست گفت‌وگو در مدرسه می‌تواند خواسته‌ای مفید باشد. ما باید در مدرسه با هم گفت‌وگو کنیم و دانش‌آموزان را از مصادیق خشونت آگاه کنیم و به آنها آموزش دهیم. با همه این راهکارها هنوز جو خشن و نامطمئن در مدارس وجود دارد.با این همه برخی از کارشناسان آموزشی هم بر این باورند که آموزش و پرورش باید به فکر راهکارهای اساسی برای رفع خشونت در مدارس باشد.

محمد نیک‌نژاد کارشناس آموزشی در این باره می‌گوید: متأسفانه مسئولان آموزش و پرورش برخی وقت‌ها آدرس غلط می‌دهند. در کتاب‌های درسی نمونه‌ای از ترویج رفتار خشونت‌آمیز وجود نداشت که آنها دوباره سرفصل‌های جدید تدوین کردند. مسئولان باید فکری به حال محتوای کتاب‌های درسی بکنند که برای دانش‌آموز سخت و سنگین است. این سنگینی کتاب‌های درسی است که تولید خشونت می‌کند حالا شما بارها و بارها در کتاب‌های درسی درباره خوبی و احسان صحبت کنید دانش‌آموزان تاب و تحمل این کتاب‌ها را ندارند.

وی معتقد است: در دولت دهم دانش‌آموزان در روز پنجشنبه تعطیل شدند و روزهای آموزشی از شش روز به پنج روز کاهش پیدا کرد این درحالیست که عنوان‌ها و ساعت‌های درسی کاهش پیدا نکرد. همین موضوع موجب شد تا ساعت‌های حضور معلم و دانش‌آموز در مدرسه و همچنین زمان حضور در کلاس افزایش یابد. این کار در حالی انجام شد که زمینه‌های ساختاری مانند ناهار خوری، مکان استراحت درخور و سالن‌های ورزشی و تفریحی در مدارس ایران کمتر به چشم می‌آید.این افزایش ساعت سبب خستگی بیشتر دانش‌آموز و معلمان شده و به تبع خشونت افزایش پیدا کرده است.

نیک‌نژاد می‌گوید:خشونت در مدرسه، جدا از خشونت در جامعه نیست. متأسفانه برخی کاستی‌های فرهنگی جامعه ما، به درون آموزش هم راه یافته و می‌یابند. هنگامی که در جامعه، زبان و فرهنگ خشونت جریان دارد نمی‌توان انتظار داشت که مدرسه‌ای به دور از خشونت داشته باشیم.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه ایران ، تاریخ انتشار 20 آذر 1395، کد روزنامه: 6378: شماره صفحه: 11