برخی از کشاورزان و دست اندرکاران زراعت این استان در رابطه با افت کیفیت خاک و مشکلات ناشی از آن معتقدند که خاک شور و پراکنده بودن منابع آب غیرشور از مشکلات اساسی در توسعه پایدار کشاورزی در این استان است؛ مشکلاتی که در سبدهای نیمه پر محصولات روستائیان انباشته شده است.

قربانعلی جنگجو، یکی از ساکنان روستای مرنگلوی بزرگ ارومیه با اشاره به اینکه تصاحب اراضی مرغوب به یک آرزو برای کشاورزان تبدیل شده است، گفت: شوری زمین و کمبود آب از جمله محدودیت های کشاورزان این منطقه بوده و هجوم آفت ها و بیماری ها به این زمین های شور، عرصه را برای کشاورزان تنگ کرده است.

رضا سعید آباجالو، دهیار روستا آباجالوی سفلی نیز گفت: بادهای نمک و استفاده بی رویه از کودهای شیمیایی، کیفیت آب و خاک را به ویژه در مناطق نزدیک دریاچه ارومیه، تحت تاثیر قرار داده است.

یک کارشناس کشاورزی نیز گفت: کشاورزان در برخی از اراضی اطراف دریاچه ارومیه باید از انتقال آب با لوله و روش های نوین آبیاری استفاده کرده و از آب های زیرزمینی کمتر استفاده کنند اما نقش کاهش استفاده از کودهای شیمیایی در این میان قابل توجه است.

ربابه سیدی در رابطه با علت شوری اراضی گفت: زمین های منطقه به دلیل استفاده از آب های زیرزمینی و آبیاری به روش سنتی شور شده است و کشاورزان باید از الگوهای کشت پیشنهادی استفاده کنند تا با کاشت گیاهانی با نیاز آبی کم، روند مصرف آب های زیرزمینی را کاهش دهند.

به گفته‌ وی کشاورزان در بیشتر موارد برای حاصلخیزی خاک به کود روی می آورند و این کودهای گیاهی،‌ حیوانی یا شیمیایی نیز از جمله عوامل تشدید کننده شوری خاک به شمار می رود.

مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان غربی نیز در رابطه با مشکلات خاک های استان گفت: مصرف بی رویه کودهای شیمیایی به سفتی، شوری و به هم خوردن تعادل در عناصر غذایی خاک و افت کیفی خاک منجر می‌شود.

به گفته فیض الله شمس، ورود پساب‌های کشاورزی، صنعتی و خانگی به اراضی، آلوده شدن خاک به فلزات سنگین و در نهایت آلودگی آب‌های زیرزمینی، استفاده از روش آبیاری سنتی و نشت آب به داخل کانال‌های آبیاری در دشت‌های میاندوآب، مهاباد و شیبلو از دیگر مشکلات خاک‌ این استان به شمار می رود.

وی با اشاره به خاک‌های دارای محدودیت کشت در آذربایجان غربی بیان کرد: از مجموع 2 میلیون و 224 هزار و 110 هکتار از اراضی استان، هفت هزار و 115 هکتار غیرقابل کشت، 375 هزار و 515 هکتار دارای محدودیت کشت، 691 هزار و 592 هکتار دارای محدودیت کشت کم و در نهایت 82 هزار و 779 هکتار بدون محدودیت کشت است.

وی با اشاره به اینکه حدود 44.5 میلیون هکتار از اراضی کشور تحت تاثیر شوری قرار دارد، اضافه کرد: کل اراضی آبی در کشور 7.3 میلیون هکتار بوده که از این مقدار 3.5 میلیون هکتار به درجه های مختلف شوری آب و خاک مبتلاست.

به گفته وی به دلیل تبخیر زیاد آب از سطح خاک و مصرف آب های سطحی و زیرزمینی به طور متوسط سالانه پنج تا 10 تن نمک به خاک وارد شده و روند شور شدن خاک تشدید می‌شود.

وی ادامه داد: تولید هر چه بیشتر محصولات کشاورزی از یک سو و محدودیت منابع آب و خاک و نبود زهکشی مناسب از سوی دیگر موجب شده است که هر ساله شور و قلیایی شدن این اراضی افزایش ‌یابد.

وی گفت: برخی از اراضی در محدوده پایاب سدهای مهاباد، میاندوآب، ماکو و ارس به دلیل تکمیل نشدن شبکه‌های فرعی آبیاری و زهکشی و فرسوده بودن شبکه‌های اصلی و همچنین آبیاری بی رویه کشاورزان دارای خاک‌های زهدار است.

وی گفت: فرسایش خاک در کشور 6.5 برابر حد مجاز است و رسوبات ناشی از فرسایش سالانه 250 میلیون مترمکعب از ظرفیت‌ سدهای کشور را پر می‌کند که منجر به خسارت 17 هزار میلیارد ریالی به سدها می‌شود.

وی افزود: باید طرح پایش کیفیت خاک‌های کشاورزی در سطح کشور و به تبع آن در استان جهت پایش کیفیت شیمیایی و فیزیکی خاک‌ها و بررسی روند تغییرات کیفی خاک‌های کشاورزی صورت گیرد.

وی ادامه داد: در این استان در سال 87 شمسی طرح پایش کیفیت خاک‌های کشاورزی به مدت یکسال با 360 پایگاه مطالعاتی اجرایی شد اما در سال‌های بعد به دلیل اختصاص نیافتن اعتبارات لازم ادامه نیافت.

مدیر هماهنگی ترویج جهاد کشاورزی آذربایجان غربی نیز در رابطه با کنترل مصرف کودهای شیمیایی در اراضی استان گفت: توسعه کشاورزی پایدار، خاک ورزی حفاظتی، استفاده از کودهای آلی و زیست محیطی از جمله برنامه های ما برای حفاظت از خاک اراضی کشاورزی است.

زین العابدین قمری ادامه داد: کشاورزی پایدار یا همان زراعت با استفاده از اصول اکولوژی در 80 روستای حوزه آبریز دریاچه ارومیه از سه سال در زمین های کشاورزی پایلوت آغاز شده و آموزش های لازم در این زمینه به روستاییان داده شده است.

وی افزود: برای جلوگیری از تبخیر آب و کاهش مصرف انواع کود، پسماندهای کشاورزی را به خاک وارد می کنیم که این امر باعث غنی شدن خاک و بالا رفتن مواد آلی از جمله المنت ها و میکرو المنت ها در خاک می شود.

وی ادامه داد: کاهش 30 درصدی مصرف آب و کاهش تبخیر آب مزارع از فواید برگرداندن پسماند کشاورزی به خاک است.

کیفیت خاک از منظر کشاورزی بسیار حائز اهمیت بوده و خاکی برای رشد گیاه مناسب است که بتواند انواع موادغذایی و آب و هوای مورد نیاز ریشه گیاه را تامین کند و به نوعی گیاه را سر پا نگه دارد.

در دهه های گذشته سرانه اراضی کشاورزی برای هر نفر بیش از نیم هکتار بوده که با افزایش جمعیت و پیش بینی رشد جمعیت تا 100 میلیون نفر در کشور در سال 1400 شمسی، متوسط سرانه اراضی کشاورزی برای هر نفر به کمتر از 0.16 هکتار می رسد.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری جمهوری اسلامی (ایرنا)، تاریخ انتشار: 15 اسفند 1395، کدخبر: 82453005، www.irna.ir