شعارسال: ساعاتی به شروع تعطیلات آخر هفته گذشته نمانده بود که شورای سنجش و پذیرش در جلسه فوق‌العاده‌ای تکلیف «تاثیر معدل قطعی یا مثبت» کنکور سراسری سال 98 را مشخص کرد که طبق مصوبه این شورا، دو نکته مهم دیده می‌شود: 1-پذیرش دانشجو در دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی از سال ۹۸ به بعد، (85درصد ظرفیت کل آموزش عالی) صرفا از طریق سوابق تحصیلی و خارج از فرآیند کنکور سراسری انجام می‌شود. 2- در پذیرش دانشجو برای دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی کشور (به روش پذیرش با آزمون در سال ۱۳۹۸)، سوابق تحصیلی با حداکثر ۳۰ درصد تاثیر مثبت ملاک قرار می‌گیرد. تاثیر مثبت معدل در کنکور سراسری سال 98 درحالی لحاظ می‌شود که قانون پیشین (تاثیر20 درصدی قطعی و 10 درصدی مثبت) با انتقادات فراوانی از سوی داوطلبان و تعدادی از نمایندگان مجلس روبه‌رو شده بود، البته از طرف دیگر عده‌ای از کارشناسان کنکور معتقد بودند لحاظ‌کردن تاثیر معدل قطعی در راستای همان حذف کنکور صورت‌گرفته و از جایی به بعد باید این قانون لحاظ شود. به هر حال کنکور سال 98 نیز مانند سال 97 برگزار خواهد شد و قرار است از سال 99 تصمیم‌هایی اتخاذ شود.

شیوه پذیرش؛ محل اعتراضات

همین مساله بهانه خوبی است تا بار دیگر مزایا و معایب حذف کنکور با شیوه‌های فعلی مورد بازخوانی قرار گیرد. انتقادات و اعتراضات به کنکور عمدتا از سه منظر مطرح شده و در این سه دسته قابل فهم است. برخی از منظر اقتصادی و مدیریتی معتقدند کنکور به دلیل عدم تناسبی که بین پذیرش دانشجو و بازار کار ایجاد می‌کند و تابع عرضه و تقاضای آزاد نیست، هزینه‌های سنگینی به فرد و خانواده وارد می‌کند، درحالی که نتیجه‌ای جز اضطراب و جلوگیری از خلاقیت و آزادی فکری و بیکاری فارغ‌التحصیلان ندارد. راه‌حل‌هایی هم مانند پرداخت شهریه و عدم دخالت‌های دولتی و پیروی از نظام عرضه و تقاضا را پیشنهاد می‌کنند. دسته دوم از منظر اجتماعی معتقدند کنکور و شیوه پذیرش دانشجو، فرآیندهای اجتماعی‌شدن و کسب مهارت‌های زندگی را در مدارس تخریب و بازار سرمایه‌ای برای موسسات کنکور ایجاد می‌کند و به تبع آن عدالت در برخی فرآیند‌ها مانند سهمیه‌ها و گزینش‌های سیاسی یا ایدئولوژیک یا بومی‌گزینی مخدوش می‌شود. همچنین راه‌حل‌هایی مانند حذف فرآیند سیاسی و ایدئولوژیک و توجه به عدالت آموزشی و نیازهای جامعه و حذف شهریه و پول در شیوه پذیرش دانشجو را هم توصیه می‌کنند. دسته سوم از منظر محتواگرایی و بومی‌سازی معتقدند کنکور منجر به نوعی فن‌زدگی و کمی‌گرایی شده و فرمالیسم ایجاد می‌کند. علم اهمیت خود را از دست‌داده و تکنیک‌های تست‌زنی و موفقیت باعث حافظه‌گرایی می‌شود. همچنین مقاله‌زدگی در پذیرش دانشجو در دوره‌های تحصیلات تکمیلی مورد انتقاد آنهاست. راه‌حل‌هایی مانند استقلال دانشگاه‌ها در پذیرش دانشجو و تاسیس رشته‌ها و مساله‌مندی و توجه به محتوای علمی و تحصیلی هنگام پذیرش از جمله توصیه‌های این گروه از صاحبنظران است.

نکته مهم در این زمینه، اجماع صاحبنظران بر ضرورت تغییر وضعیت فعلی پذیرش دانشجو در دانشگاه‌های ایران است، درصورتی که همچنان در زمینه سازوکار بدیل آن جمع‌بندی و اجماعی وجود ندارد و به همین دلیل در عرصه اجرا نیز با وجود تاکید بسیار بر حذف کنکور، همچنان نشانی از عملیاتی‌شدن آن نیست. ما برای کنکور مقالات و پایان‌نامه‌هایی در سال‌های گذشته تا به امروز داشته‌ایم و بخش‌هایی از برخی کتاب‌ها هم در سال‌های اخیر به این موضوع پرداخته اما هیچ کتاب جامع و معتبری در زمینه کنکور که مطالعات تخصصی در حوزه نظریات کارشناسان و بررسی تجارب جهانی و آسیب‌های شیوه فعلی و مهم‌تر از همه جایگزین‌های مناسب کنکور انجام داده باشد و در این خصوص راهکارهای عملیاتی پیشنهاد دهد، وجود ندارد. در واقع تا زمانی که ایده منسجمی در زمینه کنکور تدوین نشده، چطور می‌توان انتظار تحقق آن را داشت؟

مانع خلاقیت و شکوفایی فردی

کنکور و فضای حاکم بر آن، هم بر دانش‌آموزان و داوطلبان ورود به دانشگاه و هم برای دانشجویان پذیرفته‌شده در دانشگاه تاثیرگذار است.

در یک تحقیق از میان دانش‌آموزان پیش‌دانشگاهی، کارشناسان برنامه‌ریزی، دبیران و دانشجویان، گویه «کنکور مانع تحقیق درمسائل مورد علاقه دانش‌آموزان است»، حدود ٨٠ درصد پاسخ زیاد و بسیار زیاد داشته است و همچنین گویه «کنکور مانع خلاقیت و ابتکار دانش‌آموزان است»، حدود ٧٠ درصد پاسخ زیاد و بسیار زیاد داشته است. (حج فروش 1381)

آسیب‌های روانی

در پژوهشی آمده است: «پیامد تنش‌های عصبی کنکور حتی درصورت قبولی در دانشگاه، رفع نمی‌شود و سطح سلامت عمومی پذیرفته‌شدگان به نسبت دانش‌آموزان سال سوم و پیش‌دانشگاهی افت کرده است.» همچنین در همین تحقیق آمده است: «بالاترین میزان افسردگی دختران به‌ویژه دختران پذیرفته‌شده حائز اهمیت است. به عبارت دیگر دختران پذیرفته‌شده در دانشگاه با وجود موفقیت در کنکور همچنان دچار افسردگی بوده‌اند.» (معتمدی عبداله. تاثیر کنکور بر سلامت عمومی، عزت‌نفس و نشانه‌های اختلالات روانی‎ راه‌نیافتگان به دانشگاه. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی در آموزش عالی، ۱۳۸۵)

آسیب‌های مهارتی

کنکور باعث شده فرصت آموزش بسیاری از مهارت‌های لازم جوانان از بین‌رفته و سایر نیازهای جوان در حاشیه قرار بگیرد. «یکی از مسائل هرروزه من با فرزندم که به مدرسه ابتدایی می‌رود، این است که چگونه فرصت داشته باشد کتاب بخواند، ورزش کند و از زندگی و فراغت خود لذت ببرد. مدرسه در مقابل برنامه‌های عادی زندگی قرار‌گرفته است و نه‌تنها زمان کلاس و درس بلکه زمان فراغت فرزندان را نیز مدیریت می‌کند؛ گویی چیزی را آموزش می‌دهد که به‌کلی جدا از چیزهایی ‌است که کودک یا نوجوان برای زندگی عادی به آنها نیاز دارد؛ گویی مدرسه، مزاحم زندگی عادی ماست.»

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه فرهیختگان، تاریخ انتشار: 19آبان 1397 ، کدخبر: 156122: www.newspaper.fdn.ir