شعار سال: علی لاریجانی رئیس مجلس از آنها خواسته که فعلا در جلسات کمیسیون‌ها و صحن علنی شرکت کنند تا بعدا در نشست ویژه‌ای در مورد مشکل آب‌ و مسئله استعفا، گفت‌وگو و تصمیم‌گیری ‌کنند. حال باید منتظر ماند و دید که آقایان نماینده به همین قول پیگیری رضایت داده و از استعفا می‌گذرند یا تا زمان حل مشکل سر حرف خود می‌مانند. تصمیم آنها از جهات مختلف حائز اهمیت است و فارغ از اثرگذاری بر مسئله آب در اصفهان، روشن خواهد کرد که آیا استعفا را نیز می‌توان ابزاری برای انجام وظایف نمایندگی به حساب آورد یا خیر؟

از حرف تا عمل استعفا

پیشینه استعفاها در مجلس نشان می‌دهد که استفعای نمایندگان در اغلب موارد، اقدامی نمایشی و در راستای جلب توجه افکار عمومی است. به عنوان مثال محمدجواد فتحی نماینده تهران در همین مجلس دهم با ارائه طرح استعفای خود کلی سروصدا به پا کرد و در نهایت نیز به توصیه همکاران از پیگیری آن صرف‌نظر کرد. البته برخی از استعفاها در ادوار گذشته مجلس نیز به نتیجه رسیده یا مورد استقبال افکار عمومی قرار گرفته است. جدای از استعفاهای مجلس ششم می‌توان به استعفای علی مطهری که پای سؤال از احمدی‌ن‍ژاد ایستاد، اشاره کرد. با این وجود اغلب نمایندگان پیشین مجلس حتی آنها که سابقه استعفادادن هم دارند، معتقدند که استعفای نمایندگان تأثیر عملی در حل مشکل ندارد. محمد کیانوش‌راد، نماینده پیشین مجلس دراین‌‌باره گفت: «استعفا در سطح نمایندگان یا مسئولان دیگر یک عمل سیاسی است. در نظام‌های دموکراتیک هنگامی که دولت برای تصمیم‌گیری‌ دچار محدودیت باشد یا وقتی که امکان مسئولیت‌پذیری نداشته باشد، با استعفا یک عمل قابل‌توجه انجام می‌دهد. در ایران اما استعفادادن عمدتا عملی سیاسی و نمایشی به حساب می‌آید که با اهدافی مثل کسب قدرت بیشتر یا شانه‌خانه‌کردن از بار مسئولیت انجام می‌شود».وی افزود: «استعفای نمایندگان مجلس نیز اغلب دارای بعد سیاسی است زیرا استعفادادن یک نماینده در مرحله اول نوعی نقض عهد با مردمی است كه به او رأی داده‌اند و نماینده مسئول است که از حقوق آنان به شیوه قانونی دفاع کند. از سوی دیگر به خاطر وجود مکانیسم بررسی استعفا در مجلس اغلب استعفاها از حد حرف فراتر نمی‌رود و نوعی اقدام نمایشی محسوب می‌شود».به گفته او، ‌اقدام اخیر نمایندگان اصفهان نیز معطوف به کسب بودجه و توجه بیشتر به استان اصفهان است. این اقدام در حد یک عمل سیاسی برای جلب توجه مردم و مسئولان قابل‌توجه است اما کارکرد مثبتی نخواهد داشت. این نماینده پیشین مجلس در پاسخ به اینکه استعفای نمایندگان در چه شرایطي مفید است و چه زماني نمایشی تلقی می‌شود، گفت: «نمایندگان مجلس در وهله اول نماینده کل کشور هستند و نه نماینده یک منطقه خاص. به‌این‌ترتیب انتظار می‌رود که نسبت به مسائل و موضوعات مختلف نگاه و رویکرد ملی داشته باشند. به نظر من اگر استعفا واقع‌بینانه و مبتنی بر شناخت درست از زمان باشد می‌تواند مثبت ارزیابی شود اما در غیر این صورت موجه نیست. هر عمل سیاسی که در زمان خود صورت نگرفته باشد، ممکن است با نتیجه‌ای عکس هدف اولیه همراه شود.»

تضییع حقوق مردم

نمایندگان اصفهان با استعفای دسته‌جمعی به دنبال اثبات پایبندی خود بر مطالبات مردم استان هستند اما راه را اشتباه رفته‌اند و واکنش‌ها به این اقدام نشان می‌دهد که استعفادادن پیام مورد نظر آنان را منتقل نکرده است. احمد شیرزاد فعال سیاسی اصلاح‌‌طلب معتقد است که استعفای نمایندگان به فرض عملی‌شدن نتیجه‌ای غیر از تضییع حقوق مردم ندارد. او با تأکید بر اینکه «من روش استعفا را نمی‌پسندم و فکر می‌کنم که کارآمد نیست و موجب همدلی با مردم اصفهان نمی‌شود» گفت: «استعفای نمایندگان نوعی فریاد بلند و در راستای جلب توجه است. البته من ترجیح می‌دهم خوش‌بین باشم و بگویم که نمایندگان اصفهان به دنبال طرح جدی‌تر مسئله آب هستند نه رأی‌آوری در ادوار بعدی». این نماینده پیشین مجلس معتقد است که استعفا حتی اگر پیگیری هم شود، رأی نمی‌آورد. او گفت: «معمولا حتی کسانی که با نمایندگان استعفادهنده مخالف هستند هم به استعفا رأی نمی‌دهند».تأیید این حرف شیرزاد را می‌توان از بخشی از گفت‌وگوی علی مطهری با برنامه دست‌خط گرفت. او در تعریف ماجرای استعفای خود گفته بود: «من صحبت کردم و دلایل را بیان کردم و خیلی‌ها از ما دفاع کردند. به یاد دارم آقای مصباحی‌مقدم از من دفاع کردند و اکثرا مخالف استعفای ما بودند. برخی هم موافق بودند و یکی از آقایان هم گفت: خوب است به استعفای ایشان رأی منفی بدهیم تا در دوره بعد مردم ایشان را رد کنند.»

کدام‌ استعفاها مقبول است؟

نمایندگان اصفهان از استعفای دسته‌جمعی خود بازتاب خوبی نگرفتند و بسیاری از سیاسیون و کاربران فضای مجازی آنها را به خودنمایی محکوم کرده‌اند. بررسی تفاوت این استعفا و استعفاهای مورد تأیید افکار عمومی در ادوار گذشته مجلس، روشن خواهد کرد که معیارهای مثبت و مؤثر ارزیابی‌شدن یک استعفا چیست؟علی تاجرنیا معتقد است که سابقه نماینده متقاضی استعفا، شمولیت موضوع استعفا و میزان اعتماد عمومی به مجموعه مجلس از جمله شاخص‌های ارزیابی استعفاهاست. او گفت: «مردم، رسانه‌ها و کسانی که از بیرون مجلس در مورد نمایندگان قضاوت می‌کنند به این نگاه می‌کنند که نماینده متقاضی استعفا قبلا چقدر به مسائل مورد توجه مردم واکنش نشان داده و مطالبات آنان را پیگیری کرده است. روشن است که اگر عملکرد نماینده در این زمینه مثبت ارزیابی شود، استعفای او نیز از سوی افکار عمومی اقدامی لازم و مفید به شمار می‌آید. در غیر این صورت نیز مردم استعفای او را پای خودنمایی‌کردن می‌گذارند. به عنوان مثال آقای علی مطهری فارغ از اینکه چه‌ گرایش سیاسی‌اي دارد، نزد افکار عمومی به عنوان یک نماینده مسئول و حساس نسبت به مسائل مردم شناخته می‌شود. بنابراین اگر در مقطعی استعفا دهد، با او همدلی خواهد شد و کسی تصور نمی‌کند که در پی انجام یک اقدام نمایشی است».وی افزود: «دومین عامل مؤثر در ارزیابی یک استعفا میزان اعتماد به مجموعه حاکمیت است. متأسفانه اکنون با کاهش اعتماد میان مردم و مسئولان در بخش‌های مختلف مواجه هستیم. این مسئله چندان در اختیار نماینده استعفادهنده نیست. به‌عبارتی وقتی اعتماد به مجلس به عنوان یک مرجع اثرگذار کاهش پیدا کرده باشد با استعفای نمایندگان آن نیز همراهی نمی‌شود حتی اگر آنها نمایندگان خوش‌سابقه‌ای باشند و اقدامی براساس حسن‌نیت انجام داده باشند».این نماینده پیشین مجلس با تأکید بر بحث شمولیت موضوع مورد اعتراض، ‌گفت: «استعفا به خاطر مسائل منطقه‌ای بیشتر نمایشی و پوپولیستی تلقی می‌شود».وی با تأکید بر اینکه استعفاکردن از موضع نمایندگی مردم هیچ توجیهی ندارد، گفت: «حتی استعفای نمایندگان مجلس ششم نیز با وجود سیاسی و کلی بودن موضوع آن‌طور که انتظار می‌رفت مورد حمایت افکار عمومی قرار نگرفت. بخشی از این عدم حمایت به خاطر تبلیغات رسانه‌ای بود و مردم را به این نتیجه رسانده بود که این موضوع به خود نمایندگان مربوط می‌شود نه مردم. به اعتقاد من استعفا در هر صورتی نقض عهد با رأی‌دهندگان است و توجیه ندارد مگر آنکه به یک تصمیم‌گیری جمعی درست ختم شود. هر نماینده‌ای که از مردم رأی گرفته باید در چهار سال وظایف نمایندگی خود را انجام دهد و اگر فکر می‌کند که به دلایلی قادر به انجام این کار نیست، باید برود. نه اینکه بحث استعفا را پیش بکشد و یک هفته بعد با وساطت دیگران به کار خود ادامه دهد. این کار حتما به اعتماد عمومی آسیب می‌زند.»

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 21 آذر 97، شماره: 3314