شعار سال: به دنبال رخدادهاي اخير و پذيرش خطاي انساني در برخورد موشك پدافند هوايي سپاه با پرواز ۷۵۲ هواپيماي بویينگ ۷۳۷ سري ۸۰۰ اوكراين‌اينترنشنال و سقوط آن و در نهايت كشته‌‌شدن ۱۷۶ نفر مسافر و خدمه پروازی، اطلاعات سایت «فلایت رادار بیست‌و‌چهار» که ترافیک هوایی جهان را به‌ صورت زنده نشان می‌دهد، نشان‌دهنده آن است كه میزان پروازهای عبوری از آسمان ایران به کمتر از نصف کاهش یافته است. اين اتفاق در حالي رخ مي‌دهد كه آژانس امنیت هوایی اتحادیه اروپا به ایرلاین‌های اروپایی هشدار داده از پرواز بر فراز آسمان ایران بپرهیزند. در چنين شرايطي كاملا واضح است كه دستگاه ديپلماسي ايران بايد دنبال آن باشد كه رايزني‌هاي لازم را براي جلب اعتماد دوباره به آسمان ايران در دستور كار قرار دهد. با اين همه، اين امر محقق نمي‌شود مگر آنکه پدافند هوايي ايران در همكاري كامل با سازمان هواپيمايي كشور قرار گيرد و در قالب پدافند هوايي يكپارچه به كار خود ادامه دهد. همچنين در چنين شرايطي، مجازات فرد يا افراد حقيقي و حقوقي خاصي در بروز اين حادثه، در كنار پرداخت غرامت به طرفيني كه از اين سانحه ناگوار دچار خسران شده‌اند، بيش از پيش ضرورت پيدا مي‌كند.
‌فعلا از آسمان ایران پرواز نکنید
آژانس امنیت هوانوردی اروپا به‌عنوان یک نهاد تخصصی تحت نظر اتحادیه اروپا که در زمینه ایمنی هوانوردی غیرنظامی و مسافربری به وضع و اعمال قوانین و مقررات می‌پردازد، به‌تازگی در بیانیه‌ای جدید به همه شرکت‌های هواپیمایی اروپایی هشدار داده تا اطلاع ثانوی بر فراز آسمان ایران پرواز نکنند.  این آژانس پیش‌تر نیز در اطلاعیه‌ای به این ایرلاین‌ها اعلام کرده بود در ارتفاع زیر ۲۵هزارپایی در آسمان ایران پرواز نکنند.
‌ايرلاين‌هاي خارجي آسمان ايران را دور مي‌زنند
پيش‌تر سياوش اميرمكري، رئیس شرکت فرودگاه‌ها، در نشست خبری چهارمین نمایشگاه حمل‌ونقل و صنایع وابسته در ۲۵ آذر سال جاری اعلام كرده بود: «در سال ۹۷ میزان پروازهای عبوری، هزار پرواز از آسمان ایران بود که پس از وقوع اتفاقات در سال جاری FA فضای آسمان ایران را ناامن اعلام کرد و در این مدت میزان پروازهای عبوری کمی کاهش یافت؛ اما در‌حال‌حاضر روزانه به ۹۰۰ پرواز عبوری سرویس می‌دهیم». حالا با خبري كه البته از سوي مسئولان به‌ صورت رسمي آماري درباره آن منتشر شده، نمايشگر سايت «فلایت رادار بیست‌و‌چهار» خبر از كاهش جدي پروازها در پي هشدارهاي اخير مي‌دهد.
در گزارشي كه در اين زمينه منتشر شده، اشاره شده است نوروز سال ۱۳۹۵ ایران با هدف جذب بیشتر پروازهای عبوری، هفت‌هزارو ۵۰۰ کیلومتر راه هوایی جدید ایجاد کرد که شامل ۱۹ مسیر جدید داخلی و خارجی بود و از این رقم، ۱۴ مسیر آن بین‌المللی بود. مدیرعامل وقت شرکت فرودگاه‌ها همان موقع اعلام کرد که برای افزایش راه‌های هوایی احتیاج به رفع گلوگاه‌هایی دارد که باید با همکاری ستاد کل نیروهای مسلح و شورای عالی امنیت ملی، نقاط بحرانی از بین برود و راه‌های جدید به بهره‌برداری برسد. شرکت فرودگاه‌ها آن زمان با هدف اصلاح ساختار فضای کشور در برنامه‌ای با عنوان «طرح مدیریت آسمان ایران‌شهر»، تلاش‌ کرد به نقطه تعادل منطقه‌ای تبدیل شود تا با کاهش مصرف سوخت، کاهش مصرف قطعه و کاهش زمان سفر، پروازهای عبوری بیشتری را جذب کند و درآمد ارزی کشور را از این محل افزایش دهد.‌هم‌اکنون ازدحام ترافیک هوایی روی نوار پایینی حاشیه خلیج‌فارس نشان می‌دهد بسیاری از ایرلاین‌های خارجی ازجمله هواپیمایی امارات پروازهای اروپایی خود را از آسمان کویت و عراق انجام می‌دهند؛ با‌این‌حال پرواز هواپیماهای قطر هنوز از آسمان ایران انجام می‌شود و می‌توانیم به‌ صورت زنده شاهد پروازهای این ایرلاین از فراز آسمان ایران باشیم.
‌متولی لغو پروازهای غیرنظامی در شرایط خاص کیست؟
مهم‌ترين مسئله‌اي كه اكنون بيش از آنكه در دستان بخش اقتصادي دولت و سازمان هواپيمايي كشور باشد، بار سياسي گرفته، پرداختن به بحث امنيت آسمان ايران و ضرورت اعلام ممنوعيت آسمان براي پروازهاي غيرنظامي در شرايط بحراني است؛ اما متولي لغو پروازهاي غيرنظامي كجاست؟
فرمانده هوافضای سپاه پاسداران روز شنبه در نشستی خبری اعلام کرد پیش از این سانحه «چندین بار برای خالی‌شدن فضای کشور از پروازها درخواست شده بود»؛ اتفاقی که در نهایت رخ نداد تا این سؤال مطرح شود که این درخواست به کدام نهاد داده شده و اساسا کدام دستگاه متولی لغو‌کردن پروازها و در اصطلاح کلییرکردن فضای کشور در این شرایط خاص است؟
سردار حاجی‌زاده در این نشست در پاسخ به این‌ سؤال که چرا پس از حمله بزرگ موشکی سپاه، فضای هوایی کشور از پروازهای تجاری و مسافری تخلیه نشده بود، تصریح کرد: ما نمی‌خواهیم کسی را متهم کنیم، وظیفه ما اطلاع‌رسانی است و گروه‌هایی که مسئول بررسی حادثه هستند به این موضوع رسیدگی و تکلیف را معلوم می‌کنند. از دید من زمانی‌ که شرایط جنگی می‌شود، باید
از سوی مسئولان ذی‌ربط این اتفاق می‌افتاد؛ ولی به هر ترتیب چنین اتفاقی نیفتاد. با مطرح‌شدن این اظهارات این سؤال به وجود می‌آید که متولی قانونی برای لغو یا محدودکردن پروازهای داخلی و خارجی در چنین شرایطی در قسمت یا تمام خاک کشور کدام نهاد یا دستگاه است؟ و سؤال دیگر اینکه این درخواست‌ها آیا به سازمان هواپیمایی کشوری ارسال شده است یا خیر؟
در ماده ۱۰ قانون هواپیمایی کشوری مصوب اول مرداد ماه ۱۳۲۸ که البته در سال‌های بعد اصلاحاتی روی آن انجام شد، آمده است که اداره کل هواپیمایی کشوری می‌تواند در مواردی که امنیت عمومی یا علل نظامی ایجاب مي‌كند با تصویب هیئت وزیران پرواز هواپیمای ایرانی یا خارجی را بر فراز قسمتی از خاک کشور ممنوع یا محدود یا مقید به شرایط خاصی بنماید. اما سؤال اینجاست که این سازمان در چه شرایطی می‌تواند این تصمیم را اجرائی کند؟
‌نیروهای مسلح باید برای ممنوع‌شدن پروازها درخواست کنند
علیرضا منظری، معاون سابق هوانوردی سازمان هواپیمایی کشوری، در این‌باره گفت: در چنین شرایط خاصی باید نیروهای مسلح از سازمان هواپیمایی کشوری به‌عنوان نماینده دولت در این حوزه بخواهد که حالت ممنوعه را در قسمتی یا تمام فضای کشور برای ساعات یا روزهایی اعمال کند و در این صورت است که اگر نیروهای مسلح درخواست کنند و هیئت دولت تصویب کند، سازمان هواپیمایی کشوری می‌تواند آن را اجرا کند.
او افزود: در برخی از کشورها رئیس‌جمهور فرمانده نیروهای مسلح نیز هست و در چنین شرایطی رئیس‌جمهور شخصا اقدام به طرح، تصویب و اجرای این قانون می‌کند، اما در کشور ما این دو سمت یکی نیستند.
‌روال اطلاع‌رسانی در چنین شرایطی عادی است
همچنین حمید غوابش، معاون اسبق هوانوردی و امور بین‌الملل سازمان هواپیمایی کشوری، در این‌باره گفته: تشخیص مسائل امنیتی و اینکه شدت و حدت و میزان ملاحظات امنیتی چقدر است، با نهادهای امنیتی و نظامی است. آنها هستند که باید مشخص کنند که می‌خواهند در چه قسمتی از خاک کشور فضای خالی یا پرواز ممنوع اعلام شود چراکه آنها داده‌های مرتبط با ملاحظات امنیتی یا عملیات‌های نظامی را در اختیار دارند و باید این اطلاعات را به مقامات غیرنظامی انتقال دهند. سازمان هواپیمای کشوری تنها مجری چنین ملاحظاتی است و بر اساس روال عادی وظیفه‌ای برای دنبال‌کردن و رصد‌کردن ملاحظات امنیتی ندارد.‌غوابش اظهار کرد: حتی در شرایط عادی که یک نهاد نظامی قصد انجام عملیات مانوری و تمرینی را در محدوده خاص دارد آن را به اطلاع سازمان هواپیمایی کشوری می‌رساند و این سازمان ضمن طی فرایند قانونی و اخذ مصوبه و مجوز در ساعات و روزهای مانور، آن منطقه را از پروازها خالی کرده و به ایرلاین‌ها اطلاع می‌دهد که پرواز نکنند یا آنکه در ارتفاع خاصی مجاز به پرواز در یک منطقه خاص هستند.
‌عقب‌نشيني سازمان هواپيمايي كشوري
دو روز قبل، بيانيه‌اي از سوي سازمان هواپيمايي كشوري منتشر شد كه در آن، اين سازمان اعلام برائت كرده و گفته بود خبري از برخورد موشك به پرواز ۷۵۲ هواپيمايي اوكراين نداشته است. اين بيانيه به‌سرعت از روي سايت حذف و در پي آن سخنگوي سازمان هواپيمايي كشوري نيز، انتشار آن را روي سايت تكذيب كرد. درحالي‌كه در پي انتشار آن، به‌سرعت پايگاه اطلاع‌رساني اين سازمان از دسترس خارج شده بود. ديروز بيانيه ديگري از سوي اين سازمان روي سايت قرار گرفته كه به نظر مي‌رسد به دلايلي نامعلوم، اين سازمان عقب‌نشيني كرده و ترجيح داده با خطاي رخ‌داده
از سوي پدافند هوايي كنار بيايد و فقط به عذرخواهي از مردم اكتفا كند و ديد نقدي به سانحه را كنار بگذارد.
در بخشي از بيانيه جديد آمده: «شجاعت و صداقت مثال‌زدني نيروهاي مسلح پرافتخار جمهوري اسلامي ايران در بيان واقعيت و پذيرفتن مسئوليت فاجعه‌اي كه در يك بافت پرتنش، از خطايي انساني ناشي شده است، دليل سانحه رخ‌داده را روشن كرد».
اين بيانيه از توضيح تخصصي خودداري و آن را موكول به آينده كرده و در ادامه نوشته شده است: «سازمان هواپيمايي كشوري، بابت تناقض در اطلاعات ارائه‌شده، ابتدا از بازماندگان محترم شهداي اين واقعه پوزش مي‌طلبد و سپس از تمامي هموطناني كه با نگراني اخبار منتشرشده را دنبال مي‌كردند و اين تناقض را مشاهده كردند و همچنين تمامي علاقه‌مندان و تحليل‌گراني كه بر اين مبنا، به دفاع از صنعت هوانوردي كشور پرداختند صميمانه عذرخواهي مي‌كند».
اين بيانيه هرگونه فشار را تكذيب كرده و مي‌نويسد: «ما تحت هيچ فشار و توصيه‌اي براي كتمان واقعيت نبوده‌ايم و هيچ نيتي براي پنهان‌كردن واقعيت نداشته‌ايم. ما اطلاعاتي كه در اختيار و به آن باور داشتيم را منتشر كرديم و از بابت اشتباه‌بودن آن متأسفيم».

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری باشگاه خبرنگاران جوان، تاریخ انتشار:23 دی 1398، کد خبر:www.sharghdaily.com، 256953