شعار سال: از حادثه شلیک ناو جماران به ناوچه کنارک چند روز می‌گذرد و هنوز به سوالات بسیاری پاسخ داده نشده است. اگرچه روحانی روز بعد از حادثه اعلام کرد که دلایل شلیک موشک به ناوچه کنارک بعدا اعلام خواهد شد، اما ناگفته پیداست همانگونه که درباره شلیک به هواپیمای اوکراینی اطلاع رسانی شد و مردم از جزییات آن باخبر شدند، درباره ناوچه کنارک هم مردم باخبر خواهند شد. در شلیک به هواپیمای اوکراینی هنوز تعداد موشک‌های پرتاب شده محل سوال است و اگرچه پس از چند روز مقامات نظامی از شلیک دو موشک سخن گفتند، اما خبر‌های جدید نشان می‌دهد که تعداد موشک‌ها سه فروند بوده است. با این حال تفاوت مهم دو سانحه این بود که در دومی، ابتدا ماجرا را تکذیب نکرد و به فاصله یک روز خبر‌های غیررسمی شلیک به ناوچه کنارک را تایید کرد.
اگرچه در ظاهر به نظر می‌رسد که ماجرای یک شلیک در مانور بوده که ارتش نیز آن را تایید کرده، اما اطلاعات ضد و نقیض نشان می‌داد که دلایل دیگری در این حادثه می‌توانست وجود داشته باشد؛ چه آنکه خود روحانی نیز تلویحا تایید کرد که دلایلی وجود دارد که الان بنا نیست بیان شود.

شلیک موشک نور؛ تکذیب شلیک موشک نور
یکی از نخستین ابهامات این بود که ابتدا گفته شد موشک نور از ناو جماران شلیک شده است. در توضیح ابتدایی خبر از شلیک موشک کروز نور نام برده شد، اما لحظاتی بعد نام موشک نور از توضیحات حذف شد؛ در حالیکه اساسا نیاز به چنین تکذیبی نبود.
در ناو جماران چند دسته ادوات نظامی استفاده می‌شود؛ اژدرانداز ۵۳۳ میلی‌متری کوسه؛ توپ ۷۶ میلی‌متری فجر ۲۷، توپ ۲۰ یا ۲۵ میلی‌متری فتح، سیستم موشکی سطح‌به‌سطح سی-۸۰۲ و سیستم سی-۸۰۳ نور قادر قدیر و همچنین موشک سطح‌به‌هوای محراب.

ویدئویی که به نام ارتش ماجرای شلیک به ناو کنارک را توضیح می‌داد
روز بعد از شلیک موشک، ویدئوی به نام ارتش منتشر شد که در آن از این عبارت استفاده شد «نقص فنی در موشک تولید شده توسط صنعت، علت اصلی این تشخیص اشتباه بوده است» احتمالا اینکه نام موشک نور از بیانیه‌های بعدی حذف شد، این بود که کسی متوجه نشود نقص فنی مربوط به کدام موشک بوده است؛ هرچند این اقدام به لحاظ امنیتی کار غیرمنطقی به شمار نمی‌رود، اما تغییر بیانیه‌ها با وجود تاخیر یکروزه در تایید ماجرا، به سناریوی پیشگیری امنیتی آسیب رساند و صفحات تمام رسانه‌ها مشخص کرد که چه موشکی شلیک شده است.

نخستین خبر چگونه منتشر شد؟
در حالیکه سپاه ایران زیر فشار شدید ماجرای شلیک به هواپیمای اوکراینی بود، ناگهان شلیک به ناوچه خودی توسط ارتش شکل ماجرا را تغییر داد. نخستین خبر غیررسمی توسط یکی از خبرنگاران روزنامه جوان متعلق به سپاه منتشر شد و همین موضوع باعث شد در فضای مجازی، شایعاتی دست به دست شود که عمدی در انتشار این خبر بوده است؛ در حالیکه معمولا در عرف نظامی همه کشور‌های دنیا چنین اخباری منتشر نمی‌شود یا اطلاعات آن به صورت بسیار محدود منتشر می‌شود. این در حالی بود که ارتش در موقعیتی قرار گرفت یک روز بعد از حادثه، ماجرای شلیک به ناوچه کنارک را تایید کرد.
معمولا به دلایل امنیتی کسی از جزییات اینگونه حادثه‌ها با خبر نمی‌شود، زیرا جزییات آن کاملا نظامی است و مردم عادی (مثل ماجرای مسافران هواپیمای اوکراینی) در آن نقشی ندارند و از سوی دیگر بنا به تعریف، یک فرد نظامی (که اتفاقا در ناو جنگی خدمت می‌کند) کاملا به عواقب انتخاب خود آگاه است؛ بنابراین مقامات نظامی معمولا اطلاعاتی از جزییات حادثه منتشر نمی‌کنند، مگر آنکه ناچار شوند.
نکته مهمتر اینکه معمولا در صورت بروز حادثه، حتی رزمایش ادامه پیدا می‌کند. به عنوان نمونه در سال ۱۹۴۲ شلیک اشتباهی در رزمایش تایگر در سری رزمایش‌های تمرینی برای عملیات نرماندی در آپریل ۱۹۴۴ انجام شد که در آن زمان مشکلات در هماهنگی و ارتباطات منجر به یک شلیک اشتباهی به نیروی خودی و مرگ آن‌ها در خلال رزمایش شد. در آن رزمایش هشت لشکر توسط یک رزم ناو در خلیج لایم اسکورت می‌شدند تا فرود سربازان از لشکر‌ها را تمرین کنند. این کاروان توسط نه قایق گشت‌زنی آلمانی مشاهده و بلافاصله مورد هدف قرار گرفت. دو ناو در این رزمایش غرق شدند و ۶۰۰ آمریکایی جانشان را از دست دادند، اما رزمایش با وجود این حادثه با سربازان باقیمانده ادامه پیدا کرد. در ماجرای ایرانی، اما نشانه‌هایی از برگزاری رزمایش دیده نمی‌شود و تردد‌های غیر نظامی این فرضیه را بیشتر تقویت می‌کند.

ماهیگیران امدادی؛ ابهام جدید ماجرای شلیک به ناو کنارک
سه روز پس از حادثه شلیک به ناوچه کنارک، فیلمی منتشر شد که چند ماهیگیر ماجرای کمک به بازماندگان حادثه را روایت می‌کردند. آنگونه که یکی از ماهیگیران گفته آن‌ها مشغول ماهیگیری ورزشی بوده‌اند و ساعت ۳ بعد از ظهر، دودی را در ۱۰ مایلی خود می‌بینند. او توضیح می‌دهد که آن‌ها گمان می‌کردند لنج آتش گرفته، چون تعداد کشتی‌ها در محدوده زیاد بودند.
ماهیگیران توضیح می‌دهند که یک ساعت و خرده‌ای طول کشیده تا به کشتی آتش گرفته (ناوچه کنارک) برسند. نکته مهم این است که در مدت زمانی طولانی هیچ خبری از نیرو‌های دریایی نظامی نیست. یعنی ناوی که موشک را شلیک کرده، حتی در فاصله یک ساعت و خرده‌ای بررسی نکرده که بداند به چه هدفی شلیک کرده است! نکته عجیب‌تر آنکه هلی‌کوپتر امداد ارتش در زمان مانور، حدود ۴ ساعت بعد حاضر می‌شوند و ماهیگیرانی که به ناو نزدیک شده‌اند می‌گویند هلی کوپتر ساعت ۶:۳۰ تا ۷ بعد از ظهر رسیده‌اند! این یعنی در محدوده مانور حتی هلی کوپتر‌های امدادی آماده نبوده‌اند.
نکته مهمتری که فیلم ماهیگیران ورزشی باید به آن دقت کرد، این است که یک قایق ورزشی در محدوده مانور دریایی ارتش چه می‌کرده است؟ آیا مگر قرار نیست بر اساس پروتکل‌های نظامی، محدوده مانور‌ها از تردد‌های غیرنظامی پاک شود؟ اگر چنین است پس این سوال مطرح می‌شود که قایق چه می‌کرده است. اگر قایق‌های غیر نظامی حضور داشته‌اند، سوال مهمتر این است که چرا در این محدوده مانور برگزار شده است؟
شائبه‌هایی که این موضوع ایجاد کرده، این سوال را در ذهن مطرح می‌کند که آیا اساسا مانوری در کار بوده یا خیر. شواهد نشان می‌دهد نه محدوده، محدوده مانور بوده و نه اقدامات پس از آن (به لحاظ آمادگی نیروها) نشانی از مانور داشته است.

فیلم گفت‌وگوی شاهین صمدپور با ماهیگیرانی که به ناوچه کنارک رفتند

احتمال جنگ الکترونیک چقدر وجود دارد؟
یکی از مواردی که در فیلم منتشر شده به نام ارتش مطرح شد، احتمال جنگ الکترونیک بود. در بخشی از همان فیلم که با آرم ارتش جمهوری اسلامی منتشر شد، در بخش «احتمال نقص فنی در تولید موشک» گفته شده «علت اصلی این تشخیص اشتباه بوده، اما احتمال جنگ الکترونیک از سوی دشمن نیز وجود دارد.»
احتمال جنگ الکترونیک و دستکاری در سیستم‌های نظامی ایران، موضوعی است که باید کارشناسان نظامی درباره آن نظر بدهند و مشخص نیست در این مورد خاص چقدر امکان عملی شدن آن وجود داشته است. اما طبق فیلم منتشر شده، به نظر می‌رسد سناریویی دور از ذهن نیست. فعلا برای دوم (بار اول توسط سپاه و بار دوم توسط ارتش) شلیک به نیرو‌های خودی به هر دلیلی صورت گرفته و هیچ دلیل مشخصی برای آن وجود ندارد.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری تحلیلی رویداد ۲۴، کد خبر: ۲۱۴۸۲۵، تاریخ انتشار: ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۹، www.rouydad۲۴.com