شعار سال: برنامه‌ریزی برای رونق واحد‌های تولید ماهی و آبزیان و نیز حمایت از تولیدکنندگان این بخش با توجه به ظرفیت‌های موجود آبی می‌تواند زمینه‌ساز توسعه این بخش در سال‌های آتی شود؛ امری که با حضور کارشناسان بخش کشاورزی و تربیت نیرو‌های جوان و مستعد در این زمینه، سرعت بیش‌تری به خود خواهد گرفت. گفتنی است توجه به آبزی‌پروری از آن‌جهت اهمیت دارد که سهم ۱۰ درصدی از صادرات بخش کشاورزی و ارزآوری ۵۰۰ میلیون دلاری در دوران تحریم دارد.



افزایش تولید و صادرات آبزیان در ۲ دهه اخیر

دبیر اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران با اشاره به افزایش تولید و صادرات آبزیان با ورود بخش خصوصی به این حوزه گفت: تا دو دهه قبل صادرات آبزیان برعهده بخش بازرگانی سازمان شیلات بود؛ اما در دهه ۷۰ که بخش خصوصی وارد این حوزه شد، توانستیم ۹۰ میلیون دلار صادرات داشته باشیم که ۷۰ میلیون دلار صادرات خاویار، ۱۷ میلیون دلار میگو و سه میلیون دلار آن مابقی ماهیان را شامل می‌شود.

علی‌اکبر خدایی در گفتگو با «سبزینه» افزود: یکی از مهم‌ترین اقداماتی که بخش خصوصی در این مدت انجام داد، پرورش آبزیان است. پس از این‌که دریای خزر با کاهش ماهیان خاویاری روبه‌رو شد و صید ماهیان خاویاری به صفر رسید، طرح ممنوعیت صید این ماهیان بین ایران و پنج کشور حاشیه دریای خزر برای جلوگیری از انقراض آن‌ها به امضاء رسید. در پی این اقدام ما شروع به پرورش این ماهیان کردیم. همچنین تولید و صادرات میگو که تا آن زمان چهار تا هشت‌هزار تن در سال بود، به بخش خصوصی واگذار شد و تولید آن از دریا به خشکی آمد؛ به‌طوری‌که توانستیم سالانه به ۴۰ هزار تن تولید میگو برسیم. اگر ما روی پرورش آبزیان کار نمی‌کردیم، اکنون صادرات به صفر می‌رسید.

وی ادامه داد: اکنون ۵۰۰ میلیون دلار ارزآوری از طریق تولید آبزیان داریم که بخش عمده آن مربوط به تولید آبزیان پرورشی و بخشی هم از توسعه بازار‌ها به‌دست می‌آید؛ به‌طوری‌که نوع و گونه‌های مختلف ماهی مانند مارماهی، ماهی مرکب و دیگر ماهیان حرام گوشت که تا چندسال قبل فقط به‌عنوان پودرماهی از آن‌ها استفاده می‌شد، اکنون به کشور‌های دیگر صادر می‌شود. این تنوع محصولات باعث شده هم صیادان منابع جدید درآمدی داشته باشند و هم بسته‌بندی و فرآوری این تولیدات باعث اشتغال‌زایی شود که ارزآوری خوبی برای کشور دارد.

خدایی با اشاره به میزان صادرات میگو و خاویار پرورشی گفت: کشور ما در زمینه پرورش میگو ظرفیت زیادی دارد و تولیدکنندگان نیز دانش فنی این کار را در اختیار دارند. کارشناسانی نیز از کشور‌های پیشرو در این حوزه مانند چین، تایلند و مالزی به ایران می‌آیند و در مزارع برای آموزش و برگزاری سمینار‌های مختلف حضور پیدا می‌کنند. در بخش تولید ماهیان خاویاری نیز سرمایه‌گذاران بسیاری ورود کرده‌اند. امروز دیگر پرورش ماهیان خاویاری منحصربه شهر‌های ساحلی نیست و شهر‌هایی همچون دزفول، کرمان، یزد، قم و... مزارع تولید ماهی خاویاری دارند؛ به‌همین دلیل افزایش صادرات ماهیان خاویاری ما سرعت خواهد گرفت. در بخش پرورش ماهی در قفس نیز شروع به کار کرده‌ایم و بخش خصوصی و دولتی در این زمینه وارد شده‌اند.

دبیر اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران اضافه کرد: میگوی دریایی بیش‌تر مصرف داخلی دارد؛ اما درحال‌حاضر بیش از ۱۰۰ میلیون دلار صادرات میگوی پرورشی و حدود دو میلیون دلار صادرات خاویار داریم. همچنین کنسرو، ماهیان زینتی و دیگر ماهی‌ها مانند کپور، قزل‌آلا و ماهیان حرام گوشت از تولیداتی هستند که صادر می‌شود.



صادرات آبزیان ایران به ۴۴ کشور جهان

وی با بیان این‌که حدود ۴۴ کشور هدف صادراتی آبزیان ایران هستند، گفت: ماهی قزل‌آلا به روسیه و آذربایجان، کپور به عراق، ماهیان حرام گوشت و میگو به کشور‌های جنوب‌شرقی آسیا همچون چین، مالزی، کره‌جنوبی و تایلند صادر می‌شوند. حدود ۷۰ درصد از میگوی تولیدشده در کشور به چین صادر می‌شود. با توجه به این‌که این کشور‌ها خود مهد تولید آبزیان هستند، حضور در بازار آن‌ها موفقیت بزرگی برای ما محسوب می‌شود. کشور‌های همسایه مانند عراق، افغانستان، امارات، کویت و عمان، کشور‌های خاورمیانه مثل لبنان، مصر، تونس و کشور‌های شمال آفریقا و برخی کشور‌های اروپایی از دیگر مقاصد صادراتی آبزیان کشورند. البته صادرات به اروپا حجم بالایی ندارد، اما ارزش صادراتی آن زیاد است؛ چراکه بیش‌تر آن خاویار، میگو و خرچنگ آب شیرین است که در سد و دریاچه رود ارس پرورش داده می‌شود.

دبیر اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران ادامه داد: در بین کشور‌های همسایه روسیه جایگاه مهمی دارد. بازار‌های این کشور تا چند سال قبل به روی ما بسته بود، اما اکنون باز شده و در مدت حضور در بازار‌های این کشور رشد خوبی داشته‌ایم. البته نسبت به جایگاهی که باید داشته باشیم، فاصله بسیاری داریم و باید حضور در این بازار را پررنگ‌تر کنیم. در این بین گاهی به بازار‌های متفرقه هم صادرات داشته‌ایم؛ مثلاً یک‌سال به مکزیک و کانادا صادرات داشتیم.



ارزآوری ۵۰۰ میلیون دلاری با صادرات آبزیان

خدایی افزود: طبق آمار سالانه حدود پنج تا شش میلیارد دلار صادرات بخش کشاورزی است که از میزان ۱۰ درصد آن، یعنی حدود ۵۰۰ میلیون دلار درآمد حاصل از صادرات آبزیان است؛ درحالی‌که آبزی‌پروری یک درصد از تولیدات بخش کشاورزی را شامل می‌شود. این آمار نشان‌دهنده ظرفیت بالای بخش آبزی‌پروری است. اکنون برنامه‌ریزی ما برای صادرات بالای یک‌میلیارد دلار طی برنامه هفتم توسعه کشور است که اگر به‌درستی بتوانیم آن را مدیریت کنیم، حتماً موفق خواهیم شد.

وی در رابطه با موانع صادراتی نیز گفت: در رابطه با موانع صادرات باید فارغ از تحریم‌ها صحبت کرد؛ چراکه ما باید به سیاست‌های کلان کشور احترام بگذاریم و از طرف دیگر نمی‌توان دست روی دست گذاشت و کاری انجام نداد. موانع بزرگ‌تری در کشور وجود دارد که ابتدا باید آن‌ها را حل و ساختار درون کشور را اصلاح کرد. اولین مشکل تصمیم‌های بدون برنامه مدیران دولتی است. آن‌ها توجهی به این موضوع ندارند که تصمیماتشان چه تأثیری در روند تولید و صادرات دارد. بوروکراسی اداری و قوانین دست و پاگیر از معضلاتی است که این بخش با آن دست و پنجه نرم می‌کند؛ برای مثال روند خروج بار از کشور چند روز زمان می‌برد، درحالی‌که اگر ساختار درست و مدیر فعال باشد، تمام کار‌ها در یک روز انجام خواهد شد.



تعارض در تصمیم‌گیری‌ها، مشکل بزرگ فعالان بخش آبزی‌پروری

خدایی ادامه داد: موضوع بعدی تعارض در تصمیم‌گیری‌هاست. سازمان شیلات به‌عنوان متولی این بخش جایگاهی در تصمیم‌گیر‌های این حوزه ندارد، درحالی‌که یک مدیر جهاد کشاورزی یا یک استاندار که ممکن است نظر غیرکارشناسی و اشتباهی داشته باشد، حق تصمیم‌گیری دارد.

دبیر اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران گفت: یکی دیگر از مشکلات ما این است که تولیدکنندگان داخلی عادت کرده‌اند محصولی تولید کنند که مشتری داخلی دارد؛ درحالی‌که برای حضور در بازار‌های جهانی باید توجه داشت که بازار‌های هدف چه می‌خواهند؛ مثلاً روسیه ماهی قزل‌آلا با سایز بالای یک کیلو، رنگ صورتی و کیفیتی خاص می‌خواهد، اما زمانی‌که می‌خواهیم این موضوع را به تولیدکننده داخلی انتقال دهیم، با مشکل مواجهیم؛ چراکه تولیدکننده طبق مصرف داخلی قزل‌آلای زیر یک کیلو تولید می‌کند. البته آن‌ها هم دلیل دارند و می‌گویند شاید پس از تولید، محصولشان تأیید نشود که برای حل این مشکل سعی کردیم به تولیدکننده پیش‌پرداخت بدهیم. البته در بخش میگو تولیدکنندگان به‌سرعت خود را با بازار‌های جهانی تطبیق داده‌اند؛ ولی در ماهی این‌طور نیست.

وی افزود: سازمان استاندارد نیز گاهی برای ما مشکل ایجاد می‌کند؛ برای مثال زمانی‌که کشوری محصولی با مشخصاتی خاص می‌خواهد که شاید از استاندارد ما پایین‌تر باشد، به‌جای همکاری مانع کار می‌شود؛ درحالی‌که این کالا با این ویژگی‌های تولید خواست مشتری است.



ضرورت در نظر گرفتن تسهیلات کرونایی برای آبزی‌پروران

خدایی با اشاره به آمار سازمان شیلات مبنی‌بر اشتغال ۲۲۰ هزار نفر در بخش آبزیان گفت: انتظار ما از دولت این است که تسهیلات مربوط به خسارات ناشی از شیوع کرونا که برای بخش‌های مختلف در نظر گرفته شده، صنایع شیلات و آبزیان را هم شامل شود؛ چراکه اسفندماه اوج فعالیت‌های این بخش است و امسال بسیاری از تولیدکنندگان به‌دلیل نبود تقاضا در بازار و تعطیلی رستوران‌ها و هتل‌ها ضرر کرده‌اند، از طرفی صادرات هم بسیار کم شده است.



جهش تولید، نیازمند حضور در بازار‌های خارجی

دبیر اتحادیه تولید و تجارت آبزیان ایران در پایان با تأکید بر این‌که جهش تولید جزو سیاست‌های کلی بخش شیلات در حوزه تولید، فرآوری، صنایع و... است، گفت: جهش تولید وابسته به شرایط بازار است. ابتدا باید حضور در بازار‌های خارجی و حتی داخلی را تضمین کنیم و سپس تولید را افزایش دهیم. باید به این نکته توجه داشت که ایران تنها کشور منطقه است که اکثر واحد‌های فرآوری آن مجوز صادرات به اروپا را دارند. این سرمایه به‌راحتی به‌دست نیامده و هزینه بسیاری برای آن شده. از طرف دیگر صنعت آبزی‌پروری مانند صنایع دیگر مثل مرغداری وابسته به نهاده‌های دامی و خرید تضمینی نیست. فعالان این بخش در شرایط اقتصاد آزاد توانسته‌اند رشد کنند و محصولاتی باکیفیت و مطابق استاندارد‌های جهانی تولید کنند. اگر حمایت‌های لازم در این حوزه صورت بگیرد و موانع یاد شده از سر راه تولیدکنندگان و صادرکنندگان برداشته شود، قطعاً به موفقیت‌های بسیاری در این حوزه خواهیم رسید.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار: 1 تیر 1399 ، شماره خبر: 1158   ، www.sabzineh.org