شعار سال: در پایگاه حضرت آیت الله مکارم، پاسخ پرسش بالا اینگونه بیان شده است:

به فرموده امام علی (ع) اگر خداوند پیامبرانش را با گنج هاى طلا و قدرت‌های مادی مبعوث می‌کرد امتحان بندگان در چنان شرایطى عملا بى اثر مى شد، ثواب نیکوکاران از بین مى رفت، انگیزه هاى مادّى باعث حرکت مردم مى شد نه وعده هاى الهى و اخبار وحى، مؤمنان راستین مستحقّ ثواب نیکوکاران نبودند؛ چون زحمتى متحمّل نمى شدند، ایمان آورندگان به انبیاء، پاداش پر ارزش مجاهدان و آزمودگان واقعى را دریافت نمى داشتند و نام هاى پر ارزشى همچون مؤمنان، صالحان، مجاهدان و مخلصان، مصادیق واقعى خود را از دست مى دادند.

پاسخ تفصیلی:

امام علی (علیه السلام) در بخشی از خطبه ۱۹۲ «نهج البلاغه» مى فرماید: (اگر خداوند سبحان مى خواست به هنگام مبعوث ساختن پیامبرانش درهاى گنج هاى طلا و معادن زر ناب، و باغ هاى خرّم و سرسبز را به روى آن‌ها بگشاید، مى گشود و اگر اراده مى کرد پرندگان آسمان و وحوش زمین را همراه آن‌ها گسیل دارد، گسیل مى داشت [به یقین قادر بر این امور بود]؛ ولى اگر این کار را مى کرد ارزش آزمایش از میان مى رفت؛ پاداش و جزاى نیکوکاران بى اثر مى شد و وعده هاى الهى بى فایده مى گشت؛ و مطیعان مستحق اجر و پاداش امتحان دهندگان نمى شدند و مؤمنان استحقاق ثواب نیکوکاران را نمى یافتند و نام‌ها [نام مسلم، مؤمن، مخلص و…]با معانى خود همراه نمى گشت)؛ «وَ لَوْ أَرَادَ اللهُ سُبْحَانَهُ لاَنْبِیَائِهِ حَیْثُ بَعَثَهُمْ أَنْ یَفْتَحَ لَهُمْ کُنُوزَ الذِّهْبَانِ (۱)، وَ مَعَادِنَ الْعِقْیَانِ (۲)، وَ مَغَارِسَ (۳) الْجِنَانِ، وَ أَنْ یَحْشُرَ مَعَهُمْ طُیُورَ السَّماءِ وَ وُحُوشَ الْاَرَضِینَ لَفَعَلَ، وَ لَوْ فَعَلَ لَسَقَطَ الْبَلَاءُ، وَ بَطَلَ الْجَزَاءُ، وَ اضْمَحَلَّتِ الْاَنْبَاءُ، وَ لَمَا وَجَبَ لِلْقَابِلِینَ أُجُورُ الْمُبْتَلِینَ، وَ لَا اسْتَحَقَّ الْمُؤْمِنُونَ ثَوَابَ الْمُحْسِنِینَ، وَ لَا لَزِمَتِ الْاَسْمَاءُ مَعَانِیَهَا».

اشاره به اینکه خداوند حکیم به خوبى مى تواند پیامبرانش را با همه نیروهاى مادّى بسیج کند و به همه زر و زیور‌ها بیاراید؛ همه ثروت ها، باغ ها، قصر‌ها و وسایل تجمل را در اختیار آنان بگذارد و چیزى در اختیار یک نفر از پیامبرانش قرار دهد که حتى همه سلاطین دنیا دسته جمعى آن را نداشته اند ـ، زیرا او خالق آسمان‌ها و زمین هاست ـ ولى او حکیم است و مى داند اگر چنین کند هدف اصلى بعثت از دست خواهد رفت؛ بلکه نتیجه معکوس به بار مى آید و ارزش‌ها تبدیل به ضد ارزش‌ها مى شود و ایمان و اخلاق و تربیت به تباهى مى گراید.

امام (علیه السلام) در بیان آثار سوء چنین امرى به شش مفسده به تفصیل اشاره مى کند:

۱. آزمون و امتحان بندگان در چنان شرایطى عملا بى اثر مى شد؛ زیرا افراد بى ایمان نیز به جهت زرق و برق و امکانات فراوان انبیاء به دنبال آن‌ها مى شتافتند بى آنکه آیین آن‌ها را پذیرا شده باشند.

۲. دومین پیامد نامطلوب اینکه ثواب نیکوکاران از بین مى رفت؛ زیرا ایمان آن‌ها با آن شرایط خالص نبود.

۳. وعده هاى الهى و اخبار وحى در مورد حلال و حرام انگیزه براى اطاعت مردم نبود؛ بلکه انگیزه هاى مادّى آن‌ها را به حرکت در مى آورد و نیز اخبار زندگى آن‌ها براى آیندگان به عنوان درس و سرمشق، پذیرفته نمى شد.

۴. کسانى که به انبیاء ایمان مى آوردند پاداش پر ارزش مجاهدان و آزمودگان واقعى را دریافت نمى داشتند.

۵. مؤمنان راستین مستحقّ ثواب نیکوکاران نبودند؛ چون زحمتى متحمّل نمى شدند.

۶. ششمین پیامد فاسد اینکه نام هاى پر ارزشى همچون مؤمنان، صالحان، مجاهدان و مخلصان، مصادیق واقعى خود را از دست مى دهند؛ همچنین اوصافى که براى پیامبران و اولیاى الهى از زهد و تقوی و بى اعتنایى به دنیا ذکر مى شود مفهوم خود را از دست مى دهند. سپس امام (علیه السلام) براى تبیین و توضیح همین معنا مى افزاید: (اما خداوند سبحان پیامبران خود را از نظر عزم و اراده، قوى و از نظر ظاهر، فقیر و تهیدست در چشم مردم قرار داد، فقرى توأم با قناعتى که قلب‌ها و چشم‌ها را پر از غنا مى کرد، همراه ضعف ظاهرى که چشم‌ها و گوش هاى [دنیاپرستان]را آزار مى داد [در جهات معنوى، قوى و نیرومند و در جهات مادّى، ساده و بى آلایش بودند])؛ «وَ لکِنَّ اللهَ سُبْحَانَهُ جَعَلَ رُسُلَهُ أُولِی قُوَّهٍ فِی عَزَائِمِهِمْ، وَ ضَعَفَهً فِیمَا تَرَى الْاَعْیُنُ مِنْ حَالَاتِهِمْ، مَعَ قَنَاعَهٍ تَمْلَأُ الْقُلُوبَ وَ الْعُیُونَ غِنىً، وَ خَصَاصَهٍ (۴) تَمْلَأُ الْاَبْصَارَ وَ الْاَسْمَاعَ أَذىً».

در واقع آن‌ها مردان قدرتمندى بودند که مى توانستند زر و زیور دنیا را براى خود فراهم سازند؛ اما بى اعتنایى به مظاهر مادّى، به آن‌ها اجازه نمى داد که به دنبال این امور بروند، امورى که سرچشمه کبر و غرور و خودخواهى و خودپسندى است.

پی نوشت:

(۱). «ذهبان» جمع «ذهب» به معناى طلاست.

(۲). «عقیان» مفرد و به معناى طلاى ناب و خالص است.

(۳). «مغارس» جمع «مغرس» یعنى محلّ غرس درختان.

(۴). «خصاصه» از ریشه «خصاص» بر وزن «اساس» گرفته شده و در اصل به معناى شکافى است که در دیوار خانه به وجود مى آید؛ سپس به فقر که موجب شکاف در زندگى است اطلاق شده است.

(۵). گردآوری از کتاب: پیام امام امیرالمؤمنین (علیه السلام) ‏، مکارم شیرازى، ناصر، تهیه و تنظیم: جمعى از فضلاء، دار الکتب الاسلامیه‏، تهران‏، ۱۳۸۶ شمسی‏، چاپ: اول‏، ج ۷، ص ۴۱۲.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات، برگرفته از شفقنا، تاریخ انتشار:۲۱ اسفند ۱۳۹۹، کد خبر:۱۱۱۲۹۰۳، www.fa.shafaqna.com