انتخابات آرام، گامی به‌سوی افق‌گشایی ملی؟

شعار سال: چند سال پیش در سالگرد مرحوم مهندس سحابی، سخنانی داشتم درباره تفاوت نخبگان توسعه‌خواه و غیرتوسعه‌خواه. آن سخنان را این جا بشنوید:

بر خلاف روشنفکران انقلابی که تلاش می‌کنند از امواج اجتماعی برای رسیدن به اهداف خویش بهره ببرند، روشنفکر توسعه‌خواه هر گاه لازم باشد با جامعه مخالفت می‌کند و در برابر امواج اجتماعی دست به نقد و مخالفت می‌زند حتی اگر هزینه بدهد و اعتبار عمومی‌اش آسیب ببیند.

در شرایط کنونی برای من ثبات زندگی اجتماعی و سیاسی ایرانیان اصل است، چون هیچ چیزی همچون «ثبات» شرایط حرکت به سوی توسعه را تسهیل نمی‌کند و هیچ چیزی به اندازه بی‌ثباتی توسعه را پرهزینه نمی‌کند و به تعویق نمی‌اندازد؛ بنابراین برای من هر حرکت انتخاباتی که شرایط را بی‌ثبات کند ضد‌توسعه تلقی می‌شود و باید از آن پرهیز کرد، خواه از جنس هجوم سلبی برای رأی دادن به کاندیدای خاصی باشد، خواه از جنس تحریم. در شرایط کنونی، انتخابات بی‌قرار، همه ارکان ملی ما را بی‌قرار می‌کند.

ما یا نباید در صدوبیست سال گذشته سه بار برای دموکراسی انقلاب می‌کردیم یا یک‌بار برای همیشه باید بیاموزیم و تمرین کنیم که دموکراسی صبوری می‌خواهد، گذشت می‌خواهد و خون دل می‌خواهد.

هیچ دموکراسی بالغی در جهان وجود ندارد. همه دموکراسی‌ها در حال تکامل و در مسیر بلوغ خویشند. اما هر کدام در یکی از مراحل بلوغ قرار دارند. این نکته که دموکراسی در همین افت‌و‌خیز‌های غیردموکراتیک تکامل می‌یابد را قبلا در مقاله «دموکراسی یعنی تمرین دموکراسی» باز کرده‌ام. این‌جا بخوانید:

این روز‌ها یک خبر دروغین در برخی گروه‌های مجازی به گردش درآمده است که می‌گوید عده‌ای، با ذکر نام، در حال برنامه‌ریزی برای تخریب یکی از نامزد‌ها و احتمالا ایجاد آشوب در روز‌های منتهی به انتخابات هستند. نام من هم جزء آن عده آورده شده است. ضمن تکذیب این خبر دروغین و اظهار افسوس و تاسف از این بی‌اخلاقی‌ها و شایعه‌پردازی‌های اعتمادسوز، شک ندارم که هر چه این انتخابات، صرف نظر از میزان مشارکت و نتیجه آن، «آرام‌تر» برگزار شود، منافع ملی ما بیشتر تضمین می‌شود. ما بیش از کل تاریخ بعد از انقلاب، در چند سال آینده نیاز به آرامش و ثبات ملی داریم.

من همواره پیش‌بینی‌های مهمی که در گذشته داشته‌ام را بیش از آن‌که با منطق تحلیلی انجام داده باشم، با احساس شهودی انجام داده‌ام. نمی‌دانم چرا خیلی جدی احساس می‌کنم، صرف نظر از نتیجه انتخابات، همه شرایط داخلی و خارجی آماده افق‌گشایی ملی است و نظام سیاسی دارد تلاش می‌کند که به آن مدلی که خودش احساس اطمینان می‌کند به سوی این افق‌گشایی برود. بالاخره افق‌گشایی، نگرانی‌ها و احتمالا التهاب‌های ناشی از تعارض منافعی دارد که نظام، نگران مدیریت آنهاست. من مدیریت سفت‌وسخت انتخابات را در این چارچوب می‌بینم: یعنی تلاش برای ایجاد بستر مطمئن و شرایط کم ریسک برای افق‌گشایی در آینده.

براین اساس به گمانم نباید شرایط آرام کنونی دستخوش بی‌ثباتی شود؛ بنابراین همه ایران‌دوستان، خواه رأی بدهند خواه نه، باید مراقب باشند که در این هفته منتهی به انتخابات، به هیچ حرکت التهاب آفرین یا موجی که از آن استهلاک اخلاق ملی، تخریب بیشتر اعتماد عمومی و احتمالا تنش و بی‌ثباتی سیاسی پدیدار می‌شود، دامن نزنند.

به غیر از خبر دروغین یاد شده، دو مساله دیگر باعث شد که این یادداشت را بنویسم. یکی تماس‌های نزدیکان برخی از کاندیدا‌ها برای همکاری و اعلام حمایت من، که ضمن احترام به همه آنها، از آنان پوزش خواستم؛ و دیگری پرسش‌ها و پیگیری‌های برخی از دوستان برای دانستن نظر من در مورد انتخابات. به همین خاطر تصمیم گرفتم نامه‌ای که دقیقا یک ماه پیش، و قبل از پایان ثبت‌نام‌ّها، به دکتر ظریف نوشتم را منتشر کنم. نظر من در مورد انتخابات همچنان همان است که در آن نامه آمده است از دکتر ظریف نیز سپاسگزارم که اجازه انتشار این نامه را دادند.

محسن رنانی / ۲۱ خرداد ۱۴۰۰

پایگاه تحلیلی خبری شعار سال برگرفته از جامعه شناسی اقتصادی و توسعه