شعار سال: سازمان همکاری شانگهای، شرکتی میان دولتی با جمعیت یک میلیارد و ۵۰۰ میلیون نفر است. این سازمان سال ۲۰۰۱ با هدف چندجانبه امنیتی، اقتصادی و فرهنگی تشکیل‌شده است و ۹ عضو اصلی و ۳ عضو ناظر دارد. ایران در بهمن سال ۱۳۸۳ همزمان با دولت اصلاحات تقاضای خود را برای عضویت قطعی و دائمی به این سازمان داده بود که سرانجام در جریان حضور سید ابراهیم رئیسی در جلسه سازمان همکاری شانگهای، این عضویت قطعی اعلام شد. کشور‌های چین، روسیه، قزاقستان، قرقیزستان، تاجیکستان، ازبکستان، پاکستان، هند، ایران عضو اصلی و مغولستان، افغانستان و بلاروس عضو ناظر سازمان همکاری شانگ‌های هستند.

۳۴درصد صادرات ایران به کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگ‌های است

در سال ۲۰۰۱ مجموع تجارت کشور‌های عضو این سازمان معادل ۵۲۸ میلیارد دلار بوده است که این رقم در سال ۲۰۱۷ در صادرات به بیش از ۵۳۲ میلیارد دلار و در واردات به ۷۶۷ میلیارد دلار رسیده است که ۶ و ۳ درصد از صادرات و واردات جهان را در اختیار خود دارد. ارزش صادرات درون‌گروهی در سال ۲۰۱۸ به بیش از ۳۲۰ میلیارد دلار رسیده که چین با ۵۲ درصد در رده اول و تاجیکستان با ۱۸ درصد در ردهٔ آخر قرارگرفته‌اند. ارزش واردات درون‌گروهی کشور‌های عضو این پیمان نیز فراتر از ۹۶۰ میلیارد دلار بوده است که به ترتیب چین و تاجیکستان بیشترین و کمترین سهم را در میان دیگر اعضای سازمان دارا هستند.

در سال گذشته حجم تجارت خارجی ایران با کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگ‌های بالغ‌بر ۴۱ میلیون تن کالا به ارزش ۲۳ میلیارد دلار بوده است که بیشترین حجم تجارت ایران با چین است.

ارزش صادرات و واردات ایران با اعضای سازمان همکاری شانگ‌های در سال گذشته به ترتیب ۱۱ و ۱۲ میلیارد دلار بوده است. این اعداد یعنی ۳۴ و ۳۰ درصد از صادرات و واردات کشور ایران به اعضای این سازمان تخصیص‌یافته است.

ظرفیت‌هایی که نباید نادیده گرفت

کشور‌های عضو سازمان همکاری شانگ‌های ظرفیتی عظیم برای مراودات تجاری دارند. این ظرفیت‌ها را می‌توان از جنبه‌های مختلفی مشاهده کرد. کشور‌هایی همانند تاجیکستان قرابت عمیقی در زمینه‌های فرهنگی و جغرافیایی و مذهبی با ایران دارند. این عوامل، محرکی برای برقراری ارتباط اقتصادی و بازرگانی میان این دو کشور است.

نمونه‌ای دیگر که می‌توان به آن اشاره کرد ازبکستان است. به عقیده برخی کارشناسان از این کشور از تأثیرگذارترین کشور‌ها در سازمان همکاری شانگ‌های است. بازار‌های ازبکستان پس از ارتقای سطح زندگی و قدرت خرید مردم بسیار نیازمند سرمایه‌گذاری‌های خارجی است و گنجایش فراوانی برای صادرات کالا‌های ایرانی وجود دارد. در سال‌های اخیر بازرگانان و تجار ایرانی از بازار‌های ازبکستان بهره بردند که عامل تأثیرگذار این استقبال شباهت‌های فرهنگی و اقلیمی است.

پاکستان را می‌توان اولین کشوری نام برد که مشتری خدمات فنی مهندسی ایران بود. پس از انقلاب اسلامی اولین مقصد صادرات خدمات فنی مهندسی ایران مناطق سیستان و پاکستان بود، اما باگذشت زمان کشور‌های دیگر جایگزین ایران در آن منطقه شدند. خدمات فنی مهندسی ایران در ۴۰ سال گذشته تنها ۳۲ میلیارد دلار از صادرات عایدی کسب کرده است درصورتی‌که ظرفیت کل شرکت‌های این حوزه ۱۵۰ میلیارد دلار است.

 

اصلاح زیرساخت‌ها لازمه کسب سود در پیمان شانگ‌های است

پیمان حسنی کارشناس اقتصادی درباره امتیازات حضور قطعی ایران در سازمان همکاری شانگ‌های می‌گوید «بزرگ‌ترین گم‌شدهٔ کشور‌های عضو ناظر در سازمان‌های بین‌المللی حق رأی است. یعنی وقتی به عضو اصلی تبدیل می‌شود از حق رأی خود استفاده و در مسائل مختلف نظرات خود را بیان می‌کند. امکان پیشنهاد طرح و برنامه‌های مختلف یا مخالفت یا اجازهٔ بررسی نظرات سایر کشور‌ها را دارد. با توجه به ظرفیت‌های عظیم موجود در این منطقه می‌تواند بیشتر از این سرمایه‌ها و ظرفیت‌ها منتفع شود».

کارشناس اقتصادی معتقد است زیرساخت لازم برای تجارت با این کشور‌ها فراهم است می‌گوید «نیازمند اصلاح در برخی از ساختار‌ها هستیم و این امر همت مضاعفی را می‌طلبد، زیرا موانع موجود باید برطرف شود. برای مثال اگر در بحث تجارت قصد داریم نقطه اتصال قرار گیریم باید حمل‌ونقل جاده‌ای را سروسامانی دهیم یعنی از دو منظر به موضوع توجه کنیم. موضوع اول زیرساخت حمل‌ونقل است که به جاده و راه‌آهن و موضوع دیگر خدمات شرکت‌ها و بیمه‌های باربری است که به‌صورت جدی برنامه‌ریزی می‌طلبد».

وی با توجه به تحریم بانک‌ها و دشواری مطالبه‌های بانکی بیان می‌کند «باید سازوکار‌هایی مانند پیمان‌های پولی و بانکی دوجانبه و چندجانبه میان اعضا تعریف شود و به دلیل تحریم روسیه توسط آمریکا امکان طراحی زیرساخت‌های مالی بسیار فراوان است».

حسنی در خصوص شاخص‌های سازمان همکاری شانگ‌های برای پذیرفتن کشور‌ها به عضویت اصلی اظهار می‌کند: «شاخص‌هایی برای سنجش کشور‌ها وجود دارد که با آن کشور‌ها را می‌سنجند. برای مثال ترکیه که ازلحاظ اقتصادی گام‌های بسیار بلندی را برداشته است، اما به‌عنوان عضو مهمان در سازمان قراردارد و به‌صورت عضو دائم نمی‌تواند فعالیت کند».

به گفته وی «عضویت در این سازمان مانعی برای سایر تعاملات بین‌المللی نیست. برای مثال چین با سایر کشور‌ها تبادلات اقتصادی خود را حفظ کرده است. ایران هم در چندین سازمان بین‌المللی عضو است و این مغایرتی ندارد. هدف از حضور در سازمان‌های بین‌المللی فراهم نمودن بستری برای اینکه منافع خود را حداکثر کنند».

کند شدن چرخه تحریم‌های دلاری با عضویت در پیمان شانگ‌های

کمیل طیبی، استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان نیز معتقد است «همکاری‌های اقتصادی در چارچوب اتحادیه‌های منطقه‌ای مثل سازمان همکاری‌های شانگ‌های می‌تواند در حوزه مشارکت در منابع، امکانات، نیروی انسانی و تقاضا برای بسیاری از منابع ما که در داخل تقاضایی ندارد برای کشور ما پتانسیل ایجاد کند».

به گفته وی «در سازمان همکاری شانگ‌های دو قدرت اقتصادی بزرگ دنیا مثل چین و روسیه وجود دارند و کشور‌های عضو این پیمان ۲۵ درصد از مجموع GDP جهان را در اختیاردارند. عضویت ایران در این پیمان می‌تواند بازار کشور کوچکی مثل قرقیزستان را برای صادرات در اختیار ما قرار دهد».

طیبی می‌گوید «باوجود مزیت نسبی ما در گردشگری درمان و خدمات فنی مهندسی، حضور ایران در پیمان همکاری شانگ‌های می‌تواند تجارت در خدمات را برای کشور ما افزایش دهد».

به گفته استاد اقتصاد دانشگاه اصفهان «حضور ایران در شانگ‌های می‌تواند منجر به افزایش مبادلات تهاتری با کشور‌های منطقه شود و درنتیجه چرخه تحریم‌های دلاری را با کندی و مشکل مواجه کند».

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از خبرگزاری آنا، تاریخ انتشار:۲۸ شهریور ۱۴۰۰، کدخبر: ۶۰۸۴۸۰، www.ana.press