حلقۀ فکری و معرفتی پرآوازۀ علامه سیدمحمدحسین طباطبایی در تهران که با نام پرفسور فرانسوی هانری کربن عجین شده است، با تمام شهرت و توجه که به آن شده، یک عضو گمنام، اما بسیار مؤثر داشت که کمتر کسی به او توجه کرده است؛ سیداحمد ذوالمجد طباطبایی قمی، وکیل برجستۀ دادگستری. وی از اولین قضات نظام جدید دادگستری ایران بود؛ ولی خیلی زود از این کار کنار کشید و به توصیۀ دوستی، وکالت را در پیش گرفت. او وکیل دادگستری بود، اما همان‌طور که از کتابخانۀ چندهزار جلدی‌اش پیداست، فردی فکور و پرمطالعه، آشنا به زبان‌های خارجی و مسلط به علوم و معارف گوناگون بود. چنین بود که مورد اعتماد و توجه علامه طباطبایی قرار گرفت و منزلش محل تشکیل یکی از حلقه‌های مهم فکری تاریخ معاصر کشورمان شد. این محفل فکری که محل گفت‌و‌گو و تبادل بسیاری از معارف شرق و غرب و قدیم و جدید بود، بدون چنین اعتمادی به این شخص و منزل او قوام نمی‌گرفت. علامه طباطبایی که تنها و گاه با همراهی یک یا دو نفر با وسایل نقلیۀ عمومی، ناشناخته و گمنام به تهران می‌آمد، کسی بود که سال‌ها مسیر دشوار خود را بدون اتکا به مراجع رسمی علم و ثروت در حوزۀ قم و محافل دانشگاه و حکومتی تهران برپا کرده بود، کمتر از مأمن و قرارگاه خود بیرون می‌آمد، بر کسی تکیه نمی‌کرد و حتی به مجالس و محافل و میهمانی‌های مرسوم رفت و‌آمد نداشت؛ اما در این جلسات شرکت می‌کرد که نشان‌دهندۀ توجه و اعتماد خاص ایشان به ذوالمجد است.

کتاب(دست‌نوشته‌ها: یادداشت‌هایی از جلسات خصوصی علامه طباطبایی در منزل مرحوم ذوالمجد طباطبایی (۱۳۴۲ ـ ۱۳۵۷) )  دربرگیرندۀ یادداشت‌هایی از جلسات خصوصی علامه طباطبایی است که در منزل مرحوم ذوالمجد طباطبایی برگزار می‌شده است. جلساتی که در حدود بیست سال و در دهه‌های چهل و پنجاه شمسی در منزل مرحوم ذوالمجد در تهران برگزار می‌شد. این جلسات معمولاً در شب‌های جمعه و روز جمعه برگزار می‌شد. حاضرات این جلسات افراد مختلفی بوده‌اند؛ از بعضی دوستان ذوالمجد تا هانری کربن فرانسوی، شهید مطهری، سیدجلال‌الدین آشتیانی، ابراهیمی دینانی و .... ظاهراً آغاز این جلسات سال‌های پایانی سدۀ سی بوده است؛ ولی یادداشت‌هایی که در این کتاب نشر یافته‌اند، متعلق به سال ۱۳۴۲ شمسی به بعد است.

ذوالمجد طباطبایی ـ بانی این محفل ادبی و فلسفی ـ خود حقوقدان و از وکلای برجستۀ دادگستری بود؛ ولی عشق وافر به علم به‌ویژه فلسفۀ اسلامی داشت و ابتدا با معدود افراد و سپس به طور وسیع‌تر این محفل را استمرار بخشید. این محفل نقشی مهم در گسترش دامنۀ فلسفۀ اسلامی در ایران و از طریق هانری کربن به اروپا و جهان غرب داشت.

 

 

محتوای این جلسات معارف به معنای عام آن است؛ یعنی در این جلسات افزون بر پاسخ به پرسش‌های حاضران از جمله هانری کربن، به طرح علوم و معارف فلسفی، عرفانی و قرآنی پرداخته شده است که البته گاهی مسائل مورد گفت‌و‌گو مسائلی مقدماتی، ابتدایی و فراخور حال مخاطب است. گاهی نیز مباحث فقهی، اصولی و تاریخی ذکر شده یا در موارد زیادی مطالعات تطبیقی میان ادیان و مذاهب نیز ارائه شده است.

شاید بتوان گفت این محفل سنگ‌بنای اولیۀ گفتگوی ادیان و به عبارتی اولین گام برای گفتگوی تمدن‌ها بود. این جلسات موجب شد هانری کربن که با نگاه اهل تسنن آشنا بود، با عرفان شیعی نیز آشنا شود و البته علامه نیز این جلسات را پنجره‌ای رو به جهان غرب و فلسفۀ غرب می‌دید.

در ابتدای بسیاری از این یادداشت‌ها، تاریخ جلسه و گاهی اسامی افراد حاضر در جلسه نیز ذکر شده است؛ از قبیل هانری کربن، شهید مطهری، سیدجلال‌الدین آشتیانی، دکتر فرزانه، دکتر سپهبدی، دکتر شایگان، حدادی، هبوطی، خداوردیان، میرمطهری، ابراهیمی دینانی و محمدعلی شناسا.

تفاوت دست‌خط در این نوشته‌ها از سویی و آمدن عنوان «آقای ذوالمجد» میان حاضران جلسه در بعضی برگه‌ها از سوی دیگر، این احتمال را برجسته می‌کند که بعضی از این یادداشت‌ها نوشتۀ خود مرحوم ذوالمجد نباشد. آن‌گونه که از بسیاری از این اوراق روشن می‌شود مرحوم ذوالمجد نیز مانند بسیاری از ارباب فضل در آن روزگار خطی زیبا و دلنشین داشته است. بعضی جلسات دو بار نوشته شده و گویی یادداشت آن جلسه مجدداً تنظیم و بازنگری شده است؛ از اینجا می‌توان حدس زد که آن مرحوم خود به صدد تنظیم و تجمیع این مجموعه بوده است.