قیمت‌های آتی نفت خام قابل پیش‌بینی نیست

با وجود این شرایط و همین‌طور نزدیک شدن به پایان فصل تابستان و کاهش بیشتر تقاضا به نظر می‌رسد که وضعیت تولیدکنندگان نفت سخت تر نیز بشود. اما با این حال بازهم بازار آتی نفت و قیمت نفت خام غیر قابل پیش‌بینی است.

اکنون قیمت‌ نفت به پایین‌ترین سطح در 5/6 سال گذشته رسیده است مازاد 3 تا 5/3 میلیون بشکه‌ای عرضه نفت، احتمال افزایش فروش نفت ایران به بازار، بالا ماندن تولید نفت امریکا، عربستان و عراق و بحران اقتصادی یونان و چین موجب کاهش ورود قیمت نفت به کانال 40 دلار شده است.

آمارها حاکی از آن است که نفت برنت و نفت خام امریکا از یک سال پیش تا کنون بیش از نیمی از ارزش خود را از دست داده‌اند و اکنون قیمت‌ها به پایین‌ترین سطح در 5/6 سال گذشته رسیده است. سقوط آزاد قیمت نفت خام در بازار، قیمت گاز و بسیاری از فرآورده‌های نفتی را نیز با خود پایین کشیده است؛ به عنوان مثال در ایالت متحده امریکا، به عنوان یکی از بزرگترین مصرف کنندگان انرژی در جهان، در ماه ژوئن قیمت بنزین بیش از 35 درصد و گاز طبیعی حدود 10 سنت کاهش داشته است. این موضوع در کنار رشد نسبی اقتصاد امریکا سبب شده انگیزه مصرف در این ایالت تقویت شود اما با وجود این قیمت نفت رمقی برای بالا رفتن ندارد چراکه عوامل متعددی مانع این رشد می‌شوند. در شرایط کنونی تنزل اقتصاد کشورهای بزرگ مصرف کننده انرژی در کنار 5/3 میلیون بشکه در روز مازاد عرضه نفت خام به بازار بسیار قدرتمند تر از رشد تقاضای جهانی برای انرژی است و همین موضوع سبب هدایت قیمت نفت خام از کانال 50 دلار برای هر بشکه به 40 دلار شده است. این کاهش نشان می‌دهد که سیاست عربستان سعودی به عنوان رهبر سقف تولید نفت اوپک همچنان سیاستی شکست خورده است. البته برخی کارشناسان بازار نفت خام معتقدند این سیاست اتخاذ شده از سوی ریاض بهانه‌ای است برای راه‌اندازی جنگ نفتی در منطقه و رقابت عربستان با کشور رقیب خود، یعنی ایران. اما این تنها فرضیه‌ای ضعیف است که کارشناسان مطرح می‌کنند. به هر حال عوامل ساختاری بازار و عوامل سیستماتیک قیمت نفت برنت را طی یک سال از 110 دلار برای هر بشکه به بشکه‌ای 79/48 دلار و هر بشکه نفت خام امریکا را به 39/42 دلار در روز گذشته رسانده است. برخی کارشناسان معتقدند که این قیمت با وخیم شدن وضع بازار احتمال دارد به 15 الی 20 دلار برای هر بشکه نیز برسد که خبر بدی برای بازار به شمار می‌رود. به اعتقاد این کارشناسان اگرچه صنعت جهانی نفت امید زیادی به بازگشت قیمت‌ها دارد اما عملاً دلیلی برای تغییر اوضاع وجود ندارد. البته در حال حاضر نیز برخی انواع نفت خام در جهان به این قیمت یعنی 20 دلار برای هر بشکه رسیده‌اند و رسیدن قیمت نفت خام متعارف به این قیمت نیز اتفاقی دور از ذهن نیست. نفت خام کانادای غربی که یک نفت سنگین محسوب می‌شود اکنون به ازای 20 دلار برای هر بشکه فروخته می‌شود و این موضوع برای تولید کنندگان این نوع نفت چندان مطلوب نیست.

از سوی دیگر برخی کارشناسان بازار معتقدند که شوک افزایشی قیمت نفت در راه است. این گروه اذعان می‌کنند که قیمت نفت در بازارهای جهانی همواره پس از افت قیمت، مدتی بعد با سیر صعودی و افزایش همراه خواهد بود و اکنون نیز ما باید منتظر این واقعه باشیم.

در میان این دو طیف نگاه به قیمت‌های آتی نفت خام سناریوهای متعدد دیگری نیز مطرح می‌شود که معاون امور بین‌الملل شرکت ملی نفت همه این دیدگاه‌ها را تنها پیش‌بینی‌های غیرقابل اعتماد عنوان می‌کند. محسن قمصری در این باره به خبرنگار «ایران» گفت: از سال گذشته که قیمت نفت سیر نزولی خود را آغاز کرد سناریوها و پیش‌بینی‌های متفاوتی از قیمت آتی نفت خام مطرح شد که این پیش‌بینی‌ها تنها در حدس و گمان است و قابل اعتماد نیست.

وی معتقد است که هیچ کارشناسی توان تعیین قیمت آتی نفت را ندارد، چراکه عوامل متعددی بر این بازار اثرگذارند که با نبود ثبات در بازار نفت پیشگویی تأثیر برآیند این عوامل بر قیمت‌های آتی نفت را غیرممکن می‌کند. از این رو اکنون برای قیمت این محصول در بازار جهانی هیچ سقف و کفی نمی‌توان قائل شد.

* از مازاد عرضه نفت تا توافق هسته‌ای ایران

در شرایط حال مازاد عرضه نفت در بازار رشد بی‌سابقه‌ای یافته و بر اساس ارزیابی نهادهای بین‌المللی همچون اوپک و آژانس بین‌المللی انرژی و همچنین آژانس انرژی امریکا، این مازاد عرضه به 3 تا 5/3 میلیون بشکه نفت در روز بالغ شده است. به گفته کارشناسان مازاد عرضه از دو طریق موجب کاهش قیمت نفت می‌شود از یک‌طرف نگرانی حاصل از قطع احتمالی عرضه را از بین می‌برد و از طرف دیگر سفته بازی را در بورس‌های جهان کاهش می‌دهد. از طرفی افزایش عرضه و کاهش قیمت موجب افزایش سطح ذخیره‌سازی نفت خام می‌شود که تحریک تقاضای انرژی را بی‌تأثیر می‌کند و به کاهش بیشتر قیمت‌ها دامن می‌زند.

اکنون اگرچه بسیاری از دکل‌های حفاری امریکا به دنبال کاهش قیمت نفت خام غیر فعال شده‌اند اما تولید کنندگان فعال امریکا تولید خود را در بالاترین سطح نگه داشته‌اند. در ماه‌های اخیر عربستان سعودی و عراق نیز رکورد بیشترین تولید نفت خام خود را شکسته‌اند و این کشورها تلاش می‌کنند تولید نفت را در بالاترین حد ممکن نگه دارند.

از سوی دیگر احتمال افزایش عرضه نفت و رشد مازاد عرضه در بازار جهانی نفت خام که با دستیابی ایران به توافق هسته‌ای شکل گرفته است نیز در پایین ماندن قیمت نفت بی‌تأثیر نیست. با بازگشت ایران به سهم پیش از تحریم‌های خود از بازار جهانی نفت خام در صورتی که کشورهای عضو اوپک حجم تولید و عرضه خود را کاهش ندهند و برای افزایش عرضه نفت ایران جا باز نکنند حدود یک میلیون بشکه به مازاد عرضه نفت در بازار افزوده خواهد شد و این عامل سبب شده کارشناسان بازار نسبت به آینده قیمت نفت ابراز نگرانی کنند.

اما بازار جهانی نفت در شرایطی قرار دارد که عوامل ساختاری بازار یعنی عرضه و تقاضا دیگر تنها عوامل تعیین کننده قیمت نفت خام نیست. بحران اقتصادی یونان به عنوان یکی از اقتصادهای عضو در ناحیه یورو، کاهش رشد اقتصادی چین و ارزش یوان و کاهش تقاضای این مصرف کننده بزرگ انرژی در جهان از دیگر عوامل مؤثر بر هدایت قیمت نفت به کانال 40 دلار برای هر بشکه به شمار می‌رود. در سالهای اخیر اقتصاد بزرگ چین با رشد بالای خود تقاضای انرژی بالایی داشت اما به دنبال کاهش نرخ رشد اقتصاد چین، تقاضای این کشور به حدود نصف میزان سال های قبل رسیده است. این عوامل تأثیر زیادی بر کاهش‌های پی در پی قیمت نفت در بازار جهانی داشته است. اکنون با وجود این شرایط و همین‌طور نزدیک شدن به پایان فصل تابستان و کاهش بیشتر تقاضا به نظر می‌رسد که وضعیت تولیدکنندگان نفت سخت تر نیز بشود. اما با این حال بازهم بازار آتی نفت و قیمت نفت خام غیر قابل پیش‌بینی است.