شعار سال: باید اعتراف کرد همان طور که خیلی دیگر از مفاهیم علوم انسانی در کشور نه تنها استفاده نمی‌شود بلکه به شکل معکوس مورد استفاده قرار می‌گیرد، دیپلماسی عمومی نیز با همین آسیب مواجه شده است و شعارنویسی و نوشتن الفاظ رکیک بر روی دیوار‌های سفارت‌های خارجی همان دیپلماسی عمومی معکوس است.

در روابط بین‌الملل از سال ۱۹۶۰ به بعد در کنار دیپلماسی سنتی، مفهومی با عنوان "دیپلماسی عمومی" برای جنبه‌های جدید دیپلماسی بین الملل رایج شد. دیپلماسی عمومی با هدف کسب منافع ملی یک کشور از طریق ارتباط با مردم خارج از مرز‌های جعرافیایی به وجود آمد. این شکل جدید از تعاملات بین المللی به نوعی شکلی از تبلیغات برای اطلاع رسانی و تحت تاثیر قرار دادن افکار عمومی در کشور‌های دیگر است.

قدرت نرم که اولین بار توسط جوزف نای مطرح شده بود را اساس و ریشه به وجود آمدن دیپلماسی عمومی می‌دانند. این که چگونه جنبه‌های نرم قدرت می‌تواند جنبه‌های سخت قدرت را تغییر دهد. با این ماموریت، نگاه همه کشور‌ها معطوف به بهره برداری از این شکل دیپلماسی شد.

با پذیرفته شدن دیپلماسی عمومی به عنوان ابزار مهمی در سیاست خارجی کشورها، درک فرهنگی میان جوامع نیز به عنوان نوعی از دیپلماسی عمومی جایگاه مهمی در روابط بین الملل پیدا کرد. به گونه‌ای که امروز یکی از عوامل موثر بر صلح پایدار را درک فرهنگی بین دو جامعه می‌دانند. بسیاری از کشور‌ها برای کاهش روند تنش میان خود و دیگر کشور‌ها هزینه‌های سنگینی مادی و معنوی را تقبل می‌کنند تا از طریق نزدیک کردن دو جامعه و دو ملت و ایجاد فهم مشترک زمینه تنش زدایی را ایجاد کنند و به این کار مشروعیت ببخشند. این نوع تنش زدایی را از تنش زدایی در سطح سران دو دولت موثرتر می‌دانند. از دید کنشگران نظام بین الملل امروز تنش زدایی به دو شکل انجام می‌شود. در اولین شیوه این رهبران و سیاستمداران دو کشور هستند که تصمیم در مورد تنش زدایی را اتخاذ می‌کنند. شیوه دوم تنش زدایی در پایین است که مردم دو کشور پس از بازتولید تصویر همدیگر به صورت مثبت در ادراک خود، سیاستمداران را مجبور به تنش زدایی می‌کنند.

دو هفته قبل تصاویری از دیوار‌های سفارت انگلیس که روی آن شعار‌هایی نوشته شده بود، در رسانه‌ها و شبکه‌های مجازی منتشر شد. برخی کاربران با گرایش سیاسی خاص، با خوشحالی این کار را ضربه‌ای به کشور انگلستان دانستند و برای ادامه این شیوه مخالفت، به تشویق یکدیگر پرداختند. در مقابل افرادی که در حوزه بین الملل دارای تجربه یا تحصیلات مرتبط بودند، از این اقدام متعجب و بهت زده شدند.

سوال مهمی که برای منتقدین به این شکل ابراز مخالفت ایجاد شده بود، این بود که در شرایطی که دولت‌ها و ملت‌های دنیا با صرف هزینه‌های سنگین در حوزه دیپلماسی عمومی (مانند برگزاری جام جهانی و در سطح پایین با ساختن فیلم‌های سینمایی) به دنبال ایجاد فهم مشترک بین ملت‌ها برای پیشبرد منافع ملی خود هستند، این اقدام چه نفع و دستاوردی برای کشور داشت؟ آیا باعث شد به دولت انگلستان و کشور‌های عضو اتحادیه اروپا ضربه سنگینی وارد شود و آن‌ها سیاست‌های خصمانه خود در قبال ایران را تغییر دهند؟ آیا این اقدام منجر شد از منظر قدرت نرم، شهروندان انگلیس جذب فرهنگ و تمدن ایران شوند و به دولت خود برای تنش زدایی با دولت ایران فشار بیاورند؟

باید اعتراف کرد همان طور که خیلی دیگر از مفاهیم علوم انسانی در کشور نه تنها استفاده نمی‌شود بلکه به شکل معکوس مورد استفاده قرار می‌گیرد، دیپلماسی عمومی نیز با همین آسیب مواجه شده است و شعارنویسی و نوشتن الفاظ رکیک بر روی دیوار‌های سفارت‌های خارجی همان دیپلماسی عمومی معکوس است.

امروز برخلاف قرن‌های ۱۶ تا ۱۸ میلادی، شهروندان یک کشور نقش مهم و جدی در صلح و تنش زدایی با دیگر کشور‌ها دارند. تاکید بر جایگاه ملت‌ها در ادبیات مسئولان نظام در همه این سال‌ها نیز به دلیل اهمیت و فهم این مساله بوده است. این که چرا برخی افراد دقیقا بر خلاف منافع ملی، با رفتار‌های هیجانی چهره‌ای زشت از مردم ایران به تصویر می‌کشند و هیچ برخوردی با آنان نمی‌شود جای سوال دارد. رفتار‌هایی که باعث می‌شود تا سیاستمداران کشور‌های اروپایی با استفاده از آن اقدام به توجیه شهروندان خود برای اقدامات خصمانه علیه ایران کنند.

*کارشناس ارشد حقوق بین الملل

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه خبری جماران، تاریخ انتشار:۶ بهمن ۱۴۰۱، کدخبر: 1582609، www.jamaran.news