شعار سال: هفته گذشته سعید خادمی که با اتهام "تبلیغ علیه شرع اسلام" در دادگاه انقلاب تهران حاضر شده بود، به گفته وکیلش به دلیل فشار‌های روحی و شدت اضطراب، در جلسه رسیدگی سکته کرد و فوت شد. وکیل وی عنوان کرده بود که موکلش بی‌گناه بوده، ولی جو دادگاه انقلاب به شدت ترسناک بوده است. این رویداد باعث طرح بیانات انتقادی توسط آیت الله ایازی با موضوعاتی نظیر عدم وجود و تعریف جرم تبلیغ علیه اسلام در فقه ، اثرات تخریبی فضای امنیتی بر دینداری مردم ، پیامدهای زیان بار نظارت استصوابی و مواردی همانند شد که در ادامه متن بدان پرداخته شده است. 
جرمی تحت عنوان «تبلیغ علیه اسلام» در فقه اسلامی نداریم
سید محمدعلی ایازی استاد حوزه و دانشگاه در پاسخ به پرسشی مبنی براینکه اساسا در فقه و قانون مقرارت اسلامی اتهام «تبلیغ علیه اسلام» وجود دارد یا خیر، گفت: «این تعریف، یک تعبیر لغزنده و کشدار حقوقی است. اساسا جرمی تحت عنوان «تبلیغ علیه اسلام» در فقه اسلامی نداریم که بر مبنای آن اگر فرد مطلب یا صحبتی در باره مسائل اسلامی، هرچند در قالب نقد کرد موجب جرم شود و بخواهند او را محاکمه کنند.». آنچه در فقه داریم دو عنوان یعنی؛ «سب پیامبر» و "ارتداد" است . سب نبی به معنای دشنام دادن بوده که گرچه راجع به پیامبر (ص) است، ولی اختصاصی به ایشان ندارد. هر انسانی اگر مورد دشنام قرار گیرد می‌تواند نسبت به دشنام‌دهنده درخواست حق کند. درمورد دشنام به پیامبر هم مدعی العموم می‌تواند چنین درخواستی دهد که به ظاهر در پرونده مرحوم خادمی نیامده که ایشان دشنام‌دهنده بوده باشد». مفهوم ارتداد نیز ، به لحاظ فقهی و حقوقی جای بحث مفصلی دارد که اصلا معنایش چیست؟ محدوده و قلمرواش کجاست و آیا چنین مجازاتی وجود دارد یا خیر. من در کتاب «آزادی در قرآن» به صورت مبسوط این موارد را شرح داده‌ام و گفته­ ام هم در مفهوم ارتداد و هم کیفر آن به نظریه مشهور مناقشات جدی است و برخی از مراجع معاصر نسبت به این کیفر و چگونگی اثبات آن مناقشه و ابراز تردید کرده­ اند، ولی اینکه بگوییم عنوان «تبلیغ علیه اسلام» به عنوان جرم در فقه داریم در فقه اسلامی مطرح نیست.»

در سیره پیامبر (ص) کسانی بودند که علیه اسلام و ایشان صحبت می‌کردند و قرآن سخنان آنان را نقل کرده است. ما هر روز نقل آن کفار را با قرائت قرآن تلاوت می­ کنیم، این سخنان کفار اشکالات تند و گاهی تعابیر تندی است که علیه پیامبر مطرح کردند مثل این که پیامبر مفتری به خداست، مجنون است ساحر است را در همان قرآن می‌خوانیم. در سیره امیرالمومنان (ع) هم بوده که خوارج در مسجد و به صورت علنی ایشان را نقد می‌کردند یا در تاریخ آمده است که ابن ابی عوجا که یکی از ملحدین بوده در زمان امام صادق (ع) در مسجد النبی می‌نشسته و علیه اسلام و قرآن انتقاد می‌کرده، اما کسی هم به او متعرض نمی‌شده است. پس چگونه ما با این تفاصیل اساسا چنین عنوان جرمی را برای مؤاخذه و جرم در سطح شهروندان مطرح و نموده ایم و بر اساس آن مطالبه محاکمه می کنیم؟

اگر علت مرگ ناشی از فشار‌های عصبی باشد، دستگاه قضا باید دیه پرداخت کند
وی با اشاره به زمینه فضای ترس در برخی از دادگاه‌ها، که گاهی طبیعی است، بیان کرد: «نکته بعدی این است که به فرض حتی اگر محاکمه به حق باشد نباید فضای دادگاه و رسیدگی به نحوی باشد که ایجاد ترس و وحشت کند و حالتی را ایجاد کند که متهم گویی در لای منگنه قرار گرفته است. حتی اگر ثابت شود که علت مرگ ناشی از این فشار‌های عصبی بوده ، حکومت و دستگاه قضا واجب و مجبور است که دیه او را پرداخت کنند. در فقه مواردی مطرح است که زنی حامله در اثر ایجاد ترسی فرزند خود را سقط کرده، آمده که اخافه موجب ضمان است؛ بنابراین ما هم در اصل قصه و هم در ذیل آن مسئله‌ای داریم که این شیوه­‌ها قابل قبول نیست و نمی‌توان آن را به عنوان دفاع از دین تلقی کرد.»

ایجاد فضای امنیتی باعث شده مردم از دین متنفر شوند
عضو مجمع محققین و مدرسین حوزه علمیه قم درباره تبعات ایجاد فضای امنیتی در مسئله دین و دینداری، گفت: «اینکه عده زیادی امروز از چنین شیوه‌ه ایی ناراحت هستند، باعث تنفر از دین می‌شود. قرآن در مسئله پیامبر که مقام رسالت را دارد، می‌گوید که "فبما رحمة من الله لنت لهم" بدین معنا که خدا رحمت و لطفی به پیامبر کرده که باعث شده زبان ایشان نرم و رفتارشان با جاذبه باشد. در ادامه خطاب به پیامبر می‌گوید که اگر رفتار تند و خشونت‌آمیزی داشته باشی بدان که منجر به دور شدن مردم از تو می‌شود. ما اصلا قانونی برای حرمت تنفیر در فقه داریم. یعنی آنچه باعث گریز و تنفر از دین شود، حرام است حتی اگر آن کار در اصل درست باشد و رفتار ما چنین احتمالی را به وجود آورد باز، انجام آن جایز نیست» . «مرحوم شهید مطهری در جلد بیستم کتاب مجموعه آثارش می‌گوید که نهی از منکر منطق دارد و این نیست که کاری کنید که نه تنها نتیجه مطلوبی نمی‌دهد بلکه نتیجه عکس داشته باشد. به همین دلیل کسانی که این شیوه‌ها را به عنوان دفاع و خدمت از دین در پیش می‌گیرند، به دوستی خاله خرسه می‌ماند. این دوستی به دین نیست که به جای جذب به دین کاری بشود که موجب تنفر از دین بشود این شیوه نمی‌توانند آن را به عنوان دفاع از دین تلقی کرد.»

نظارت استصوابی باعث شده مردم حس کنند که هیچ نقشی در دولت و حکومت ندارند
این استاد دانشگاه درباره عوامل روی‌گردانی مردم از دین، گفت: «عوامل متعددی در میان است. یکی از مهم‌ترین‌ها شیوه و نوع حکومتداری است که نقش مردم در آن کمرنگ شده است. وقتی در انتخابات شائبه مهندسی شدن است تا اکثریت مردم مشارکت نکنند و انگیزه‌ای برای حضور نداشته باشند. موجب بدبینی به حکومتی می­ شود که خود را مدعی دینی بودن می­ داند. اساسا درست کردن چیزی به نام نظارت استصوابی باعث شده مردم احساس کنند که هیچ نقشی در دولت و حکومت ندارند آنان کسانی را تأیید می­ کنند که خودشان می­ خواهند بعد مردم می­ گویند گروه خاص و ویژه‌ای نشسته‌اند که خودشان می‌برند و می‌دوزند و برای خود مجلس، شورا و دولت درست می‌کنند. نظارت استصوابی، حذف مردم از حکومت است. متاسفانه این اقدامات هم به نام دین است در واقع به نام دین منتقدان را رد صلاحیت می‌کنند.»

چیزی را به عنوان حکومت دینی درست کرده‌اند که به تنها چیزی که شباهت ندارد، دین‌داری است
وی ضمن اشاره به ناکارآمدی ها گفت که ناکارآمدی ها از عوامل دیگر دین­ گریزی است، «مدیرانی سرکار آمده‌اند که کارآمد نیستند و نمی‌توانند وضعیت اقتصاد و تجارت با ثبات و معیشت مردم را درست کنند. مسئله بعدی مشکلاتی است که گریبانگیر کشور در نظام بین­ المللی است؛ کشوری که دومین ذخیره گاز جهان را دارد مجبور است گاز وارد کند. کشوری که در تولید برق مشکل دارد، کشوری که باید منابع آبی‌اش را مدیریت می‌کرده، ولی به این وضعیت دچار شده که برخی از استان‌ها به صورت جدی در تامین آب خوردن خود دارای مشکل هستند. همه این موارد ناشی از عدم توانایی و برسرکار آوردن افراد ناکارمد است چراکه متخصصین کنار گذاشته می‌شوند.»

آیت‌الله ایازی ادامه داد: «روز به روز دارند دانشگاه‌ها را از متخصصین بزرگ خالی می‌کنند. امروز چیزی به نام مهاجرت نداریم بلکه فرار متخصصان است. آن هم به دلیل همین وضعیت اداره کشور است. این هاست که باعث گریز از دین می‌شود چراکه چیزی را به عنوان حکومت دینی درست کرده‌اند که به تنها چیزی که شباهت ندارد، دین داری است.»

توضیحات تکمیلی برای بهره برداری بیشتر از متن:

سید محمدعلی ایازی (متولد ۱۳۳۳ خورشیدی) قرآن پژوه معاصر، مجتهد شیعه و استادیار دانشکدهٔ حقوق، الهیات و علوم سیاسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران است. در سال ۱۳۷۷ در ششمین دوره خادمان نشر قرآن کریم، به دلیل تلاش در گسترش پژوهش‌های قرآنی و تألیفات بسیار در حوزهٔ قرآن‌پژوهی وی به نام خادم قرآن برگزیده شد و مورد تقدیر قرار گرفت. وی عضو شورای مرکزی مجمع مدرسین و محققین حوزه علمیه قم می‌باشد. ایازی تحصیلات حوزوی خود را از سال ۱۳۴۷ از حوزهٔ علمیهٔ مشهد آغاز کرد و پس از گذراندن دروس سطح وارد حوزهٔ علمیهٔ قم شد. وی از درس استادانی، چون محقق داماد، فاضل، ستوده، صلواتی و سلطانی بهره گرفت و در درس خارج فقه و اصول حسین وحید خراسانی، سیدموسی شبیری زنجانی، محمدفاضل لنکرانی، حسینعلی منتظری و جواد تبریزی حاضر شد. فلسفه و عرفان را از حسن حسن‌زادهٔ آملی، عبدالله جوادی آملی و سید جلال‌الدین آشتیانی فراگرفت. همچنین از درس تفسیر خزعلی بهره گرفت و در درس فلسفه جامعه و تاریخ از دیدگاه قرآن مرتضی مطهری شرکت داشت و در کار‌های تحقیقاتی وی در سال ۱۳۵۵ تا ۱۳۵۷ همکاری داشت.

پایگاه تحلیلی خبری شعار سال با اندکی اضافات و تلخیص، برگرفته از دیده بان ایران. منتشره در تاریخ ۲۱ آبان ۱۴۰۲. کد خبر: ۱۶۹۲۶۵. https://www.didbaniran.ir / سایر منابع.