شعار سال: چهارشنبه هفته گذشته بود كه معاون بهداشت و وزير بهداشت از خطر شیوع بیماری‌هایی مانند وبا و سالک در مناطق زلزله‌زده کرمانشاه ابراز نگرانی کرد و گفت: «با وجود فاضلاب‌های منطقه و وضعیت اسکان مردم، خطر اپیدمی این دو بیماری جدی است». دو بيماري خطرناك كه مسئولان و افراد محلي با نزديك‌شدن فصل گرما نگراني‌شان نسبت به شيوع آن بيشتر مي‌شود. هرچند به گفته ابراهيم شكيبا، معاون بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي كرمانشاه با اقدامات انجام‌شده در حال پيشگيری وقوع چنين فاجعه‌اي هستند و در‌حال‌حاضر شرايط منطقه پايدار است اما اگر به شرايط فاضلاب و نخاله‌هاي ساختماني كه به گفته مردم زلزله‌زده وضعيت بحراني دارد، رسيدگي نشود، نمي‌توان جلوي شيوع اين دو بيماري را گرفت و مردم زلزله‌زده علاوه بر رنج ازدست‌دادن خانه و كاشانه‌شان بايد خود را براي يك بيماري سخت آماده كنند؛ بیماری‌ای که به گفته برخی منابع، ١٥ نفر به آن مبتلا شده‌اند.(البته این آمار هنوز قابل تایید نیست)
با‌اين‌حال ابراهيم شكيبا، معاون بهداشتي دانشگاه علوم پزشكي كرمانشاه از شرايط فعلي منطقه ابراز اميدواري مي‌كند مي‌گويد «هر اتفاقي در حوزه بهداشت استان كرمانشاه بيفتد، قاعدتا اول بايد من باخبر شوم و تاكنون هيچ مورد اپيدمي درباره بيماري هپاتيت، حصبه، سالك و وبا در اين استان مشاهده نشده. خوشبختانه شرايط در مناطق زلزله‌زده آرم است؛ البته اين را بايد يادآور شد كه اين مناطق پتانسيل بروز اپيدمي اين بيماري‌ها را دارد اما ما تا به امروز تمام تلاشمان را به كار گرفته‌‌ايم‌ تا شاهد چنين مشكلاتي نباشيم؛ از جمله سمپاشي، مديريت آب‌هاي سطحي، جونده‌كشي، آموزش به مردم و اقدامات بهداشتي در اين زمينه انجام داديم.»
او در ادامه مي‌افزايد: «بيش از يك ميليون و صد هزار مترمكعب در مناطق زلزله‌زده سمپاشي شده و به‌تازگي نيز مرحله سوم سمپاشي را در شهرستان‌هاي گيلانغرب، قصرشيرين، سرپل‌ذهاب و ثلاث آغاز كرده‌ايم تا از بروز بيماري سالك جلوگيري كنيم. درباره آب‌هاي سطحي نيز شركت‌ آب‌‌و‌فاضلاب كارهاي خوبي انجام داده است و آب‌هاي سطحي باقي مانده را كه احتمال انتقال بيماري را افزايش مي‌دهد، مديريت می‌كنند. بنياد مسكن نيز مكلف شده نخاله‌‌هاي ساختماني را جمع‌‌آوري كند. بنياد مسكن در شهر ثلاث به خوبي عمل كرد، در سرپل‌ذهاب نسبتا خوب و در روستاها عملكرد خوبي نداشت اما استاندار آنها را مكلف كرده و تأكيد كرده در چند مرحله به روستاها نيز رسيدگي كنند.»
شكيبا با بيان اينكه درباره آب آشاميدني بايد بگويم در بسياي از روستاها مشكل آب آشاميدني حل شده است، می‌گوید: «اما تعدادي از روستاها باقي مانده‌اند كه رسيدگي به آنها نيز در دست اجراست و به اميد خدا به‌زودي مشكلات آب آشاميدني آنها نيز حل مي‌شود. اما بايد بگويم در‌حال‌حاضر شرايط اين مناطق پايدار است اما با توجه به نزديك‌شدن فصل گرما، امكان شيوع بيماري وجود دارد كه ما در حال پيشگيري هستيم.»

سالك و وبا در كمين زلزله‌زدگان
فرشته چراغي، يكي از فعالان در منطقه زلزله‌زده كرمانشاه از شرايط فاضلاب، نخاله‌هاي ساختماني و آشغال‌هاي رهاشده در مناطق زلزله‌زده ابراز نگراني مي‌كند و معتقد است تا زماني كه كاري در آن مناطق انجام نگيرد، نمي‌‌توان جلوي اين بيماري‌ها را گرفت او با بيان اينكه اخیرا شش مورد مبتلا به سالک را سرپل‌ذهاب دیدم و با آنها صحبت کردم می‌گوید: «یکی از آنها سه ماه پیش به این بیماری مبتلا شده اما چهار، پنج نفر دیگر اخیرا با ظاهرشدن زخم‌هایی روی دست‌وپایشان متوجه این بیماری شده بودند که به پزشک مراجعه کردند و پزشک نیز آن را تأیید کرد و برای درمان آنها دارو تجویز کرده است. مدتي است نوعي سرماخوردگي نیز در اين مناطق شايع شده كه در ابتدا گمان مي‌کردند كه بيماری مالاريا يا وبا باشد.
به دليل اينكه اين بيماران به‌شدت بي‌حال مي‌شدند و اسهال و استفراغ داشتند اما بعد از مدتي متوجه شديم نوعي سرماخوردگي است. چند مورد هم مشكوك به مالاريا بودند كه به بيمارستان‌هاي كرمانشاه منتقل شدند كه البته مشخص شد اين‌طور نبوده در اين مدت از خيلي از دهيار‌‌ها در‌اين‌باره سؤال كردم و آنها به من گفتند كه تا به حال موردي از سالك و وبا به آنها گزارش نشده‌ است. هرچند در شبكه‌هاي اجتماعي چند بار ديدم عده‌‌اي درباره شيوع بيماري سالك و بيمارشدن تعدادي سخن گفته بودند اما تاكنون هيچ گزارش رسمي شيوع اين بيماري را تأييد نكرده است.»
به اعتقاد او اين بيماري در شهر‌هاي زلزله‌زده نيست، در روستاها شايع‌تر است. چراغی مي‌افزايد: «سرماخوردگي كه به‌تازگي در اين مناطق شايع شده، بيشتر مردم شهرنشين به آن مبتلا شده‌اند و در روستاها كمتر ديده شده است. به دليل اينكه شرايط شهر به مراتب بدتر از روستاهاست در روستاها تقريبا كار آواربرداري و جمع‌آوري نخاله‌ها به طور كامل انجام گرفته است. همچنين به دليل اينكه در روستاها معماري خانه‌ها به‌گونه‌اي بود كه سرويس بهداشتي بيرون از خانه و در حياط ساخته شده بود و خيلي از آنها سالم مانده‌‌اند، وضعيت سرويس بهداشتي بهتر است اما در شهر ٥٠ خانوار از يك سرويس بهداشتي استفاده مي‌كنند. يكي ديگر از معضلات شهر فاضلاب‌هاي رو‌باز است. پس از زلزله براي بهبود شرايط سرويس بهداشتي كنار كمپ‌ها فاضلاب‌هاي موقت ساخته شد كه روباز هستند و مسائل بهداشتي در ساخت آن رعايت نشد كه این خود باعث شيوع بيماري مي‌شود. نخاله‌هاي ساختماني در شهر كه به گفته خود وزارت بهداشت محل مناسبي براي رشد پشه ناقل سالك است، هنوز در شهر‌ها به طور كامل جمع‌آوري نشده است. در سرپل شايد بتوان گفت فقط ٥٠ درصد از نخاله‌هاي ساختماني جمع‌آوري شده است و به همين دلايل است كه در شهر بيماري بيشتر است.»
به گفته چراغي جمع‌آوري آشغال در اين مناطق وضعيت خوبي ندارد. او در ادامه مي‌گويد: «در شهر قدم‌به‌قدم كپه‌‌هاي آشغال مشاهده مي‌شود كه شهرداري آنها را جمع نكرده در روستا نيز همين‌طور اما در شهر به دليل اينكه نمي‌توانند آن را در منطقه‌اي دفن كنند و جمعيت بيشتر است، شرايط به مراتب بدتر است و مردم آشغال‌‌هاي خود را سر كوچه‌ها كنار تير چراغ برق رها مي‌كنند.
البته پيش از وقوع زلزله نيز شرايط جمع‌آوري آشغال‌ها خوب نبود و پس از زلزله شرايط بدتر هم شد. به طور كلي نمي‌توان گفت شرايط كدام روستا يا كدام منطقه بهتر از ديگري است؛ تقريبا همه در يك سطح قرار دارند.»
او در پاسخ به اين سؤال كه قبلا در اين مناطق بيماري سالك شايع بوده است يا خير، مي‌گويد: «من تا به حال نشنيده بودم در اين مناطق سالك وجود داشته باشد اما شايد وجود داشته و من اطلاعي نداشته باشم چون من تاكنون دراين‌باره تحقيق نكردم و اطلاعي دراين‌باره ندارم». اين فعال در مناطق زلزله‌زده در پاسخ به اين سؤال نيز كه آيا هنوز هم هستند افرادي كه در چادر زندگي كنند يا خير، ادامه مي‌دهد: «تاكنون تعداد زيادي كانكس به منطقه تزريق شده است اما هنوز هستند افرادي كه در چادر زندگي مي‌كنند اما تعدادشان بسيار كم است. بيشتر كساني كه تازه ازدواج كرده‌اند و مي‌خواهند جدا زندگي كنند، در چادر هستند.»
روز گذشته اما ايرج حريرچي سخنگوي وزارت بهداشت در نشست هفتگي خود با خبرنگاران از اقداماتي كه در اين مناطق صورت گرفته، ابراز اميدواري كرد و گفت: «برخی از این مناطق در جاهای بسیار گرمی است؛ به‌طوری‌که در تعطیلات نوروز هم دمای هوایشان به بالای ۳۰ درجه رسیده بود. البته بیماری‌هایی مانند عقرب‌گزیدگی و سالک جزء بیماری‌های بومی این مناطق محسوب می‌شوند. از طرفی اگر تأمین آب بهداشتی در این مناطق دچار مشکل شود، می‌تواند بیماری‌های گوارشی را به دنبال داشته باشد. در این زمینه ما رصدهای لازم را داشته‌ایم و با تذکرات جدی که داده‌ایم در یک ماه گذشته اقدامات خوبی انجام شده و همچنان در حال انجام است. در اینجا از مسئولان بهداشتی دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه تشکر می‌کنم؛ چراکه به طور خستگی‌ناپذیر بر این مناطق نظارت می‌کنند. در عین حال تأکید می‌کنم که در این مناطق افزایش غیرعادی بیماری‌ها را نداشته‌ایم و همه چیز مطابق روال معمول است.»

هشدار وزارت بهداشت
با اين حال دکتر علیرضا رئیسی معاون بهداشت وزير بهداشت هفته گذشته از شيوع بيماري وبا و سالك در مناطق زلزله‌زده ابراز نگراني كرد و با اشاره به آغاز فصل گرما و نگرانی از بروز برخی بیماری‌ها در مناطق زلزله‌زده کرمانشاه، اظهار کرد: «دمای هوا در سرپل‌ذهاب در فصل گرما به بیش از ۴۰ درجه افزایش پیدا می‌کند؛ به همین دلیل از شیوع بیماری وبا و سالک در این مناطق بسیار نگران هستیم. البته اقدامات زیادی در این مناطق انجام شده است، اما با وجود فاضلاب‌های منطقه و وضعیت اسکان مردم، خطر اپیدمی وبا و سالک جدی است.»
او در ادامه افزود: «علاوه بر این دو بیماری باید احتمال عقرب‌گزیدگی و مارگزیدگی و همچنین سلامت و ایمنی آب را نیز در نظر گرفت. این موارد بسیار هشداردهنده هستند و باید به صورت جدی به آنها توجه کرد. همچنین باید تأکید کرد که از دست وزارت بهداشت به‌تنهایی کاری برنمی‌آید. ما می‌توانیم به مردم آموزش دهیم و سم‌پاشی کنیم، اما این موارد موقت است. باید مشکل فاضلاب و اسکان حل شود. کسی در این گرما نمی‌تواند در کانکس زندگی کند؛ در نتیجه مجبور است در چادر زندگی کند که با این وجود احتمال عقرب‌گزیدگی و مارگزیدگی افزایش و ایمنی او کاهش می‌یابد. اگر اپیدمی بیماری اتفاق افتد، به بیمارستان‌ها فشار می‌آید؛ چراکه ظرفیت آنها به اندازه‌ای نیست که بتوانیم این اپیدمی بزرگ را کنترل کنیم. بنابراین استدعا می‌کنیم همه دست به کار شوند و این موضوع را جدی بگیریم». او در حالي اين سخنان را مطرح كرد كه اسفند ماه سال گذشته محمودرضا مرادی رئیس دانشگاه علوم پزشکی کرمانشاه نسبت به آن هشدار داده بود و گفت: «تمرکز نخاله‌های ساختمانی در شهرهای زلزله‌زده استان منجر به تجمع جوندگان شده و ادامه این شرایط می‌تواند به اپیدمی بیماری «سالک» بینجامد و با توجه به گرم‌شدن هوا و امکان بروز بیماری‌ها در این زمینه هشدار می‌دهیم». با اين حال روزبه‌روز به فصل گرما نزديك‌تر مي‌شويم و ابراز نگراني‌ها تا زماني كه به مرحله عمل نرسد كاري از پيش نخواهد برد. درست است كه تاكنون به گفته مقامات رسمی موردی از بيماري وبا و سالك در اين مناطق مشاهده نشده است اما شايد اگر برخي كارهاي پيشگيرانه مانند رسيدگي به وضعيت فاضلاب‌ها و جمع‌آوري نخاله‌هاي ساختماني صورت نگيرد، شاهد فاجعه‌اي در اين مناطق باشيم.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 29 فروردین 97، شماره: 3125