شعارسال: ايران اسلامي قرن‌ها پرچمدار شاخه‌هاي مختلف علوم و فنون در دنيا بوده و از اين رهگذر صدها دانشمند فرزانه را به جامعه بشري معرفي کرده است؛ اما اين جايگاه عظيم به دلايلي از توليد علم و دانش به تقليد و ترجمه از ديگران تنزل يافت؛ اما امروز با همت دانشمندان و مديران اين مرز و بوم، تلاشي دوباره براي اعتلاي آن جايگاه عظيم آغاز شده است، عده‌اي از دلسوزان و دست‌اندركاران علم و فناوري كشور عزم كرده‌اند تا با به ‌ميدان آوردن همت بلند دانشمندان، صنعتگران، فناوران، خيرين و عموم مردم بزرگ ايران، راه دشوار شكوفايي علم و فناوري را تسهيل کنند در این میان نقش معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری بسیار پررنگ بوده و در سالهای اخیر اقدامات موثری برای توسعه علم و فناوری در ایران که سبقه ای طولانی در این زمینه دارد کرده است و پرچم پر افتخار کشور را پس از سالها دوباره برافراشته است.

امروز توسعه علم و فناوری یکی از مهم ترین شاخص های توسعه کشورها محسوب می شود و بر همین اساس معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در دولت تدبیر و امید همت کرده است تا مجد و بزرگی ایران زمین را دوباره به این مرز و بوم بازگرداند و در این راه سخت و پیچیده و با کمک گرفتن از سرمايه‌هاي انساني و دانشي دربرنامه‌هاي توسعه کشور حرکتی از اقتصادی مبتنی بر منابع نفتی به سمت اقتصادی دانش‌بنیان و صادرات‌ محور را آغاز کرده است و در این مسیر، علیرغم تمام دشواری‌ها و پیچیدگی‌های ساختاری، فرهنگی و اجرایی پیش‌روی شکل‌گیری اقتصاد دانش‎بنیان، تلاش کرده‌اند تا با تدوین سیاست‌های جامع و جلب مشارکت ذینفعان کلیدی در بخش‌های دولتی، عمومی و خصوصی گام‌های موثری در راستای شکل گیری اکوسیستم نوآوری در فضای اقتصادی و اجتماعی کشور برداشته شود.

معاونت علمي‌ و‌ فناوري رياست جمهوري به‎ عنوان نهادی فرابخشي در بدنه اجرايي دولت، مأموريت اساسي خود را در حوزه های مختلفی چون توسعه تجاری‌سازی فناوری، افزایش توان دیپلماسی فناوری، توسعه فرهنگ اقتصاد دانش‌بنیان و مشارکت فعال در سیاست‎گذاری وفرهنگ‌سازی حوزه علم و فناوری و نوآوری و دیگر محورهای کلیدی تعریف کرده است.

در این گزارش مروری مختصر بر فعالیت‌های معاونت علمی ‌و ‌فناوری ریاست جمهوری در دو سال گذشته، خواهیم داشت.

*شتاب بخشی به توسعه فناوري‎هاي راهبردی و مزیت‎ساز با رویکرد نیازمحور و تجاری‎سازی

یکی از اولویت‎های اساسی معاونت علمی‌و‌فناوری ریاست جمهوری به عنوان دستگاهی فراسازمانی، سیاست‎گذاری، تسهيل‌گری، حمايت‌ و هماهنگی برای توسعه فناوری‎های راهبردی بر اساس اولويت‌های نقشه جامع علمی کشور و با در نظر گرفتن نیازها و مسائل فناورانه است. در این راستا معاونت اقدام به تشکیل ستادهای توسعه فناوری کرده و تاکنون 15 ستاد تشکیل شده است.

بر همین اساس ستادهای توسعه فناوری صنایع دانش‌بنیان دریایی و دریانوردی، نرم و هویت‌ساز، نفت،گاز و زغال سنگ، بهینه‎سازی انرژی و محیط‎زیست و مواد و ساخت پیشرفته، در دولت یازدهم تشکیل شد و علاوه بر این به دلیل اهمیت موضوع فرهنگ‌سازی اقتصاد دانش‌بنیان، در سال 94 ستاد ویژه توسعه فرهنگ علم، فناوری و اقتصاد دانش‌بنیان نیز ایجاد شد.

بر اساس گزارشهای ارسالی از ستادهای 15 گانه معاونت علمی، تعریف حدود825 طرح توسعه فناوری و تجاری‌سازی در حوزه‎های مرتبط با اولویت‎های نقشه جامع علمی کشور است که عمدتاً طرح‌های تحقیقاتی و پژوهشی به صورت گرنت (کمک بلاعوض) و طرح‌های تجای‌سازی با استفاده از مدل تسهیلات مورد حمایت قرار گرفته‌اند.

*اقدامات کلیدی در راستای توسعه فناوری‌های راهبردی

حمایت از حدود 825 طرح توسعه فناوری و تجاری‌سازی در ستادهای توسعه فناوری، تشکیل مرکز ملی فضایی و هسته های فناوری، تشکیل ستادهای توسعه فناوری صنعت نفت، گاز و ذغال‏سنگ، ستاد توسعه فناوری‏های نرم و هویت‏ساز، ستاد توسعه فناوری و صنایع دانش‏بنیان دریایی، ستاد توسعه فناوری بهینه‏سازی مصرف انرژی و محیط زیست، مواد و ساخت پیشرفته، تدوین و تصویب اسناد راهبردی ستادهای توسعه فناوری‎های راهبردی، تغییر نگرش حمایت از طرح‎های صرفا پژوهشی و طرف عرضه به حمایت از طرح‎های کاربردی‌-‌راهبردی و بازارمحور، توسعه تعاملات استانی و بین دستگاهی با هدف احصاء نیازهای فناوری دستگاه­های دولتی و تامین آن از طریق ظرفیت‎های داخلی کشور، توسعه شبکه آزمایشگاهی فناوری راهبردی با مشارکت و توانمندسازی آزمایشگاه‎های دولتی وخصوصی مرتبط برای پشتیبانی موثر از فرآیندهای توسعه فناوری و استانداردسازی محصولات دانش‎بنیان و تشکیل برنامه مشترک معاونت علمی و فناوری با معاونین فناوری و پژوهشی دانشگاه‌های بزرگ با هدف توسعه فناوری‌های اولویت‌دار و رفع چالش‌های اساسی کشور، کلیدی ترین اقدامات انجام شده توسط ستادهای 15 گانه معاونت علمی در این دو سال بوده است.

*تشکیل مرکز ملی فضایی ایران

این مرکز طی دستور رییس جمهور و با مأموریت هماهنگی، سیاست‎گذاری، برنامه‎ریزی و نظارت بر حوزه فضایی کشور تشکیل شد، به منظور ساماندهی فعالیت‌هاي فضایی، برنامه 41 ساله اول فضایی کشور براي بازده زمانی سال‌هاي 22 تا 94 تدوین شده است. با توجه به اینکه از لحاظ زمانی این برنامه به اتمام رسیده است، لازم است با در نظر گرفتن راهبردهاي برنامه 2 ساله ششم و شرایط کشور، برنامه‎اي منسجم به منظور جهت‎دهی و هماهنگی فعالیت‎هاي فضایی در جهت رفع نیازهاي موجود کشور در حوزه فضا تدوین شود.

‎ توسعه پلتفرم ماهواره های دانشگاهي ایرانباس، توسعه کاربردهای فضایی، تشکیل شوراي سياست پژوهي براي بحث و بررسی در خصوص مسایل کلان حوزه فضایی کشور، توسعه همکاری‌های بین‌المللی به‌ویژه با کشور روسیه و آژانس فضایی اروپا، دبيري کارگروه حقوق و دیپلماسي هوا فضا و کارگروه فضا و امنيت ملي، ارائه خدمات اطلاع‎رسانی و ترویج شامل؛ تهیه برنامه‌های یکساله روابط عمومی، دبیرخانه و هفته جهانی فضا، ارتباط با رسانه‏ها، راه‎اندازی پایگاه اینترنتی مرکز، حضور در نمایشگاه ماکس 2015، تدوین چندین عنوان کتاب دوزبانه در خصوص معرفی توانمندی‌های فضایی ایران و توانمدسازی داخلی مهم ترین اهداف تعیین شده برای این مرکز ملی عنوان شده است.

*مرکز راهبردی فناوری‎های همگرا(NBICS)

فناوری همگرا تلفیقی از فناوری‌های نوظهور است که در سال‎های اخیر سرمایه‌گذاری‌ها و پیشرفت‌های زیادی در زمینه آن در جهان اتفاق افتاده است. مرکز راهبردی فناوری‎های همگرا به تازگی فعالیت جدی خود را در معاونت علمی‌و‌فناوری ریاست جمهوری آغاز کرده است و با توجه به جدید بودن حوزه دانشی مربوطه در سطح جهان و به‌ویژه در ایران، تمرکز کوتاه‌مدت این مرکز بر ترویج و فرهنگ‌سازی حوزه فناوری‎های همگرا در جامعه و علی‌الخصوص بین جوانان و متخصصان قرار گرفته است. البته این مرکز، فعالیت‎های خود را در حیطه تحلیل حوزه‎های همگرا در محصولات فناوری نانو، تحلیل حوزه‌های همگرا در طرح‎های نوآورانه فناوری نانو، تحلیل حوزه‌های همگرا در حوزه‌های محصولات دانش‎بنیان و تدوین نسخه اولیه سند تعاریف فناوری‌های همگرا را در دستور کار قرار داده‌است.

*فدراسیون سرآمدان علمی ایران

این برنامه با هدف افزایش کیفیت علمی کشور، افزایش تعاملات بین‌المللی با محققان معتبر جهان، استفاده از زیرساخت‌ها و امکانات مراکز معتبر علمی جهان و کمک به توسعه کیفی علم و فناوری کشور تدوین و اجرا شده است. باشگاه در نظر دارد با شناسایی مستمر افراد توانمند علمی و ارائه حمایت‌های ویژه از این افراد، کشور را به سمت مرجعیت علمی در جهان سوق دهد و بر این اساس فدراسیون سرآمدان علمی حمایت‌هایی را در دو بخش حمایت از پژوهش‌های فاخر و حمایت از افراد سرآمد تنظیم و ارائه می‌کند.

*شبکه آزمایشگاهی فناوری‌هاي ‌راهبردی به عنوان یک زیرساخت ملی

تاسیس و راه‎اندازی آزمایشگاه‌های خدمات تخصصی از حیاتی‎ترین والزام‎آورترین اقداماتی است که با توجه به مراحل تکامل و به نتیجه رسیدن مراحل توسعه محصولات دانش‌بنیان اعم از اثبات فناوری، تولید و ارائه به بازار، باید انجام شود که در همین راستا دستورالعمل چگونگی حمایت از شکل‌گیری و توسعه آزمایشگاه‌های مربوط در حوزه های تخصصی توسط معاونت تهیه و اجرا شد.

اقدام جدید در این حوزه از سال 1393 آغازشد و درسال 93 حدود 50 آزمایشگاه به صورت عضوقطعی به ارائه خدمت به مشتریان پرداختند و درآمد حاصل از خدمات مورد تایید شبکه آزمایشگاهی115 میلیارد ریال بوده است. تا بهمن سال‎جاری، حدود 430 آزمایشگاه برای عضویت درشبکه آزمایشگاهی فناوری‌هاي‌ راهبردی درخواست داده‎اند که بالغ بر 100 آزمایشگاه تاکنون به صورت قطعی در 26 استان کشور به شبکه آزمایشگاهی فناوری‌هاي ‌راهبردی پیوسته‌اند.

‎*های فناوری از اولویت‎های نقشه جامع علمی کشور

در راستای تحقق اولویت‌های نقشه جامع علمی کشور، معاونت علمی ‌و ‌فناوری ریاست جمهوری با توجه به جایگاه حاکمیتی و فرادستگاهی و نظر به ماموریت‌های محوله ضمن پرهیز از گسترش سازمانی در تلاش است تا با ایجاد و راه‌اندازی هسته و شبکه‌های فناوری سبب توسعه فناوری در حوزه‌های دارای اولویت شود.

این هسته‎ها به‎ هیچ عنوان ایجاد یک ساختار یا تشکیلات جدید نبوده و تنها از طریق هماهنگی و شبکه‌سازی مابین ظرفیت‎های موجود کشور فعالیت خواهند کرد و تاکنون اقدامات اولیه برای راه‎اندازی هسته‌های رباتیک و هوش مصنوعی، لیزر و فوتونیک، کشاورزی، HSE (بهداشت، ایمنی و محیط زیست)، نساجی و مواد پیشرفته شروع شده است و سایر اولویت‎ها همچون معدن، معماری و ساختمان، فناوری‌های مدیریت شهری، تغذیه و امنیت غذایی و غیره در دستور کار قرار گرفت.

*صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشور

هدف از تأسیس این صندوق، شکوفایی امور تحقیقاتی در راستای تولید علم، فناوری و تجاری‌سازی و بهره‌مند شدن مردم از نتایج آن‌ها، از طریق ارائه کمک‌ها و خدمات حمایتی مادی و معنوی به پژوهشگران و فناوران حوزوی و دانشگاهی ایرانی اعم از حقیقی و حقوقی است. بر اساس گزارش تامسون رویترز (Thomson Reuters) صندوق حمایت از پژوهشگران و فناوران کشوررتبه اول در کشور را در حمایت از پژوهش و تولید علم داشته است.از تاریخ از نیمه دو.م سال 92 لغایت اواخر سال جاری اعتبار طرح‎های پژوهشی که به صندوق ارائه و یا از طریق تفاهم‌نامه تعهد شده، حدود 300 میلیارد ریال بوده است.

*کارگروه کرسی پژوهی

کرسی پژوهشی اعتبار ویژه پژوهشی است که در راستای تحقق اهداف صندوق و برای اجرای یک برنامه راهبردی تحقیقاتی متشکل از مجموعه‌ای از فعالیت‌ها و پروژه‌های هدفمند به دانشمندان برجسته که داخل و خارج کشور شناخته شده باشند و پژوهشگران جوان تعلق می‌گیرد.

*حمایت از پسا دکتری

صندوق در قالب دریافت مستقیم طرح‎های پسادکتری و تفاهم‎نامه با دانشگاه‎ها در سال 93 و 94 حدوداً تعداد 1200 پسادکتری اعطا کرده است و اعتبار تعهد شده توسط صندوق برای طرح‌های تحقیقاتی پسادکتری در حدود 315 میلیارد ریال بوده است.

با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از خبرگزاری خبرآنلاین، تاریخ انتشار خبر 22 اسفند 1394 ، کدمطلب: 518723، www.khabaronline.ir