شعار سال: املاک قدیمی، ورثهای و ریزدانهها معمولاً گزینه مناسبی برای سکونت مجردهاست. املاکی که به قیمت نازل، مرمت، نگهداری یا خریداری میشوند. چراکه امکانات ناقص و مساحت ناچیز آنها بهطور معمول برای زندگی خانوادگی مناسب نیست. با تکیه بر اطلاعات به دست آمده از گفتوگو میدانی با اهالی و مشاوران املاک محله هاشمی، میتوان اینگونه برداشت کرد که بیشتر ساکنان خانههای مجردی این محله را کارگران شهرستانی جویای کار تشکیل میدهند. بافت مجردنشین این محلهها، دور از آسیب هم نیست. آسیبی که دود آن نه تنها به چشم اهالی که در چشم کارگران خانههای مجردی هم میرود.
خیابان هاشمی حدفاصل خیابان امام خمینی(ره) تا بزرگراه یادگار امام(ره)، بافتی ناهمگون دارد. املاک نبش خیابانها و کوچههای اصلی نوساز هستند و خوش متراژ اما در کوچههای تو در توی فرعی شرایط متفاوت است. تلفیقی از خانههای ریزدانه، متروک و فرسوده بافت بیشتر این کوچهها را تشکیل میدهند. به جز کوچهای مانند کوچه «روغنی» که بافت آن تقریباً بهطور کامل نوسازی شده است و دیگر خبری از فرعیهای کمعرض و پر آسیب آن نیست، کوچههای «آزادگان»، «بیات»، «اکرمی» و «اسلامی» بیشترین خانههای مجردی محله را در خود جای داده است. خانههایی که هر اتاق آنها بسته به مساحت، میانگین به 5 نفر اجاره داده میشود.
«محمد. ت» یکی از کارگران ساکن خانه مجردی است. او از یکی از روستاهای مشهد برای کار در شرکت حمل بار به این محله آمده است. از گفتن نام خانوادگیاش به این دلیل امتناع میکند: «ما کارگرها دنبال دردسر نیستیم. میترسم شما مطلبی چاپ کنید و فردا برای ما دردسر شود.» «سعید» اما در ارائه اطلاعات بخل نمیورزد و صادقانه صحبت میکند: «یک اتاق 10 متری را 5 نفر با هم اجاره و 10 میلیون تومان ودیعه پرداخت کردهایم و هر ماه 250 هزار تومان اجاره باید بدهیم. نفری 50 هزار تومان. بعضیها آشنا دارند، کمی بیشتر ودیعه پرداخت میکنند در عوض اجاره نمیپردازند. شکرخدا همه سالم و کاری هستیم. بین ما معتاد، عیاش و خلافکار نیست.»
از حق نگذریم...
«ناصر احدپور» مدیر محله هاشمی میگوید: «خانههای کممتراژ فروش نمیرود. بعضی افراد از دیگر مناطق، این خانهها را که به دلیل فرسوده یا کم متراژ بودن قیمت پایینتری دارند، میخرند. آن را کمی نونوار میکنند و اتاقهایش را بهعنوان خانه مجردی به چند نفر اجاره میدهند.» به گفته «صمدی»، «محمدی» و «شبستانی» 3 مرد میانسال و ساکن محله هاشمی بیشتر کارگران مجردنشین محله را کارگران ساختمانی، شاغل در اصنافی مانند نانوایی و شرکتهای حمل بار تشکیل میدهند. این 3 همسایه که در پاتوق محله روبهروی سرای محله هاشمی دور میز شطرنج منتظر آمدن دوست مشترکشان نشستهاند، دل خوشی از این موضوع ندارند. صمدی میگوید: «نوامیس محله برای تردد از میان خانههای مجردنشین معذب هستند. چندبار هم دعوا و اوقات تلخی پیش آمده است.» محمدی بین صحبتهای صمدی میدود و میگوید: «از حق نگذریم. از یکی از همسایهها شنیدم مزاحمت، کار مشتریهای ساقی موادمخدر آن 2 پلاک بوده است.» منظور آن 2 ملک از املاک کوچه آزادگان است. خانههایی که به گفته اهالی یکی محل تهیه و توزیع موادمخدر و دیگری خانه تیمی معتادان برای مصرف است.
ما هم روز خوش نداریم
«محمد» که خود را به جای بردن نام خانوادگی با شغلش؛ «محمد شاطر» معرفی میکند و اصالتاً اهل زنجان است، میگوید: «ما برای یک لقمه نان حلال راهی دیار غربت شدهایم. خودمان هم خانواده داریم. گاهی خانوادههایمان اینجا پیش ما میآیند. ناموس محله را ناموس خودمان میدانیم و شکر خدا کارهای خلاف از ما بر نمیآید. مثل ما مثل آش نخورده و دهان سوخته است. اوباش و معتادان باعث شدهاند اهل محله همه را به یک چوب برانند. بارها برای خود ما مزاحمت پیش آمده است.» کارگرها هم از شر بزهکاران در امان نیستند. آنچنان که کارگر نانوایی محله میگوید: «اینجا یک کوچه مدرسه هست دیوار به دیوار خانهای که ما و رفقا سکونت داریم. به آن «تنگه» میگویند. دمادم غروب و تاریکی هوا بهویژه اواخر ماه که حقوق میگیریم یکی، 2 نفر کارگرها را خفت و جیبهایشان را خالی میکنند. ما هم در امان نیستیم.» راست میگوید کوچه دنج است و دور از چشم. گویا سالهاست گذر کسی به آن نیفتاده است. هنوز شعاری مربوط به سال 1358 روی دیوار هست.
مجردنشینی فصلی
ابتدای بزرگراه یادگار امام(ره) 30، 40 کامیون، نیسان و وانتبار با نشان تجاری مؤسسههای مختلف حملونقل دیده میشود. اینکه این موضوع چه ارتباطی میتواند با خانههای مجردی داشته باشد «مرادی» یکی از کارشناسان معاملات ملک محله توضیح میدهد: «اوج فصل بار، تابستان موقع جابهجایی مستأجران و 2 ماه پایان سال و تب و تاب بازار شبعید است. کارگران 7، 8 نفری یک اتاق را با هم اجاره میکنند و در این مؤسسهها مشغول کار میشوند. این نوع اجارهنشینی فصلی است و چند ماه بیشتر طول نمیکشد. پول پیش کمتری پرداخت میکنند و اجاره بیشتر.»
چوب خط و تمنای کار
اتاقهای مجردنشین کارگری یک تفاوت عمده با خانههای مجردی دانشجویی دارند. خانههای اجارهای کارگرها معمولاً حمام، سرویس بهداشتی و آشپزخانه مشترک گوشه حیاط دارند به همین دلیل اجاره آن پایینتر از خانههای اجارهای دانشجویی است. درِ خانههای مجردی کارگری معمولاً باز است حتی روی یکی از درها نوشته: «در نزن با پا هل بده، در باز است.» در خانههای مجردی دانشجویی اما این خبرها نیست. هر دانشجو، مغزی قفل اختصاصی دارد تا قفل خانهای که جدید اجاره کرده را عوض کند. کمترین مدت اقامت کارگرها 6 ماه است، اما کارگرهایی مانند آقا کریم هم هستند که بیش از 3 سال است ساکن این محله شده و تقریباً بیشتر اهالی محله را به اسم میشناسد. دیوارهای اتاقها، حیاط و حتی در خانهها پر از شماره تلفن است.... 66 اتوبار فلان یا نوشته دیگری با مضمون معرفی «احمد» کارگر ساختمان با شماره تماس... 093565 یا شماره.... 091945 مربوط به کارگری دیگر. اینجاگویی کارگران خانههای مجردی حتی از دیوارهای این خانهها هم تمنای کار دارند و چوبخط روزهای دوری از خانواده را در غربت میشمارند.
سایت شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه همشهری ، تاریخ انتشار 29 خرداد 97، کدمطلب:20227، www.newspaper.hamshahri.org