راهنماهای بالینی، تصمیم عاقلانه برای کنترل هزینه‌های نظام سلامت

راهنماهای بالینی مجموعه‌ای تدوین شده از شواهد علمی است که شیوه‌های برخورد بالینی با بیمار را به طور طبقه بندی شده و با در ‏نظر گرفتن اولویت‌ها، اثربخشی و هزینه اثربخشی بیان می‌کند. بر اساس تجربه‌های جهانی، استفاده از راهنماهای بالینی می‌تواند منجر ‏به کاهش هزینه‌ها در نظام سلامت شود.‏

شعار سال: راهنماهای بالینی یا گایدلاین‌ها در واقع یک نوع ابزار محسوب می‌شود که به دنبال اثربخشی و ‏کیفیت است و از طرفی الزامات نظام سلامت در زمینه اولویت‌ها را نیز منتقل می‌کند. در مقاله‌ها و پژوهش‌های پزشکی، موارد زیادی ‏مطرح می‌شود که به نوعی به عملکرد پزشک مرتبط می‌شود. آن چیزهایی که نقش واسطه‌گر برای تبدیل دانش اولیه مقاله‌ها و ‏پژوهش‌ها به عملکرد پزشکان را بازی می‌کنند، همین راهنماهای بالینی هستند. اهمیت راهنماهای بالینی در نظام سلامت این روزها ‏بیشتر از همیشه تبیین شده است و از وزیر بهداشت تا معاونین او و سازمان‌های بیمه‌گر و نمایندگان مجلس بر اجرای راهنماهای بالینی ‏تاکید دارند.‏

قاسم جان بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت با اشاره به اهمیت اجرای راهنماهای بالینی و نقش آن‌ها در کاهش هزینه‌های نظام ‏سلامت گفت: کاهش هزینه‌های نظام سلامت به وسیله اجرای راهنماهای بالینی و گایدلاین‌ها در جهان اثبات ‏شده، اما این موضوع به تنهایی تضمین کننده کاهش هزینه‌ها نیست. بلکه این موضوع نیازمند بستر الکترونیک است که باید به تدریج ‏ایجاد شود و این بستر را نیز باید بیمه‌ها فراهم کنند.‏

محمد نعیم امینی فرد، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نیز نظر مشترکی با معاون درمان وزارت بهداشت دارد و معتقد است که ‏اجرای راهنماهای بالینی می‌تواند منجر به کاهش هزینه‌های نظام سلامت شود، اما این موضوع به تنهایی کافی نیست. امینی فرد گفت: در کنار اجرای راهنماهای بالینی باید به موضوع سطح بندی و خرید خدمت بر اساس سطح بندی نیز ‏توجه کرد که به نظام ارجاع بر می‌گردد و در واقع نظام ارجاع توانمند و با کیفیت می‌تواند بخش زیادی از مشکلات اقتصادی در ‏حوزه سلامت را حل کند.‏

اهمیت هم‌زمانی نوشتن، اجرا و نظارت راهنماهای بالینی

با اجرای راهنماهای بالینی که بر اساس اعلام اخیر طاهر موهبتی، مدیرعامل سازمان بیمه سلامت ایران، تاکنون ۳۵ مورد از آن‌ها ‏ابلاغ و اجرایی شده است، می‌توان به کاهش هزینه‌های نظام سلامت و به خصوص سازمان‌های بیمه‌گر امیدواری بیشتری داشت. با ‏این حال تمام داستان همین نیست و رمان راهنماهای بالینی فقط یک فصل ندارد و مثل چرخ دنده‌هایی است که اگر هر کدام درست کار ‏نکند، خبری از چرخیدن قسمت دیگر نیست و داستانش پیش نمی‌رود.‏

محمد میرزابیگی، عضو هیئت مدیره سازمان بیمه سلامت با بیان این‌که راهنماهای بالینی چند بخش ‏دارد، اظهار کرد: اول نوشتن آن‌ها توسط افراد ذیصلاح و دوم اجرا و سوم نظارت است. طی سال‌های اخیر راهنماهای بالینی نوشته ‏شده، اما تاکنون سیستم الزام کننده برای اجرای آن‌ها وجود نداشته و از طرفی راهنماهای بالینی نوشته شده نیز به واقعیت نزدیک نبودند ‏تا ذینفعان تمایلی به اجرا داشته باشند.‏

معاون سابق پرستاری وزارت بهداشت ادامه داد: راهنماهای بالینی ریل گذاری برای حرکت قطار درمان است. در نتیجه اگر این ریل ‏درست و استاندارد باشد، قطار درمان به درستی روی ریل حرکت می‌کند، اما اگر به درستی نوشته نشده باشد، نتیجه‌ای نخواهد داشت.‏

جان بابایی، معاون درمان وزارت بهداشت نیز بر اهمیت نظارت تاکید کرد و گفت: در این رابطه نظارت و پایش نیز بسیار اهمیت دارد ‏و اگر کسی مخالف گایدلاین‌ها عمل کرد باید با او برخورد شود.‏

ورود راهنماهای بالینی به کریکولوم آموزشی پزشکان

به جز نوشتن، اجرا و نظارت بر راهنماهای بالینی، فرهنگ سازی درباره این گایدلاین‌ها نیز اهمیت خاصی دارد. این‌که راهنماهای ‏بالینی به کریکولوم آموزشی دانشجویان پزشکی وارد شده و این فرهنگ سازی از دوران دانشجویی در پزشکان نهادینه شود، ‏موضوعی است که باید مورد توجه قرار بگیرد.‏

امینی فرد، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس در این رابطه گفت: تا وقتی راهنماهای بالینی وارد کریکولوم آموزشی دانشجویان ‏پزشکی نشود، به صورت فرهنگ در نمی‌آید و در نتیجه مقاومت‌های زیادی در برابر اجرای آن وجود خواهد داشت.‏

ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت نیز درباره ورود راهنماهای بالینی به کریکولوم‌های آموزشی ‏گفت: قسمت ابتدایی بحث راهنماهای بالینی، تدوین است و قسمت اصلی آن، پذیرش جامعه پزشکی و نحوه آموزش و قرار گرفتن در ‏کریکولوم آموزشی و قسمت دیگر فرهنگ مردم و رسانه است.‏

هرچند معاونت آموزشی وزارت بهداشت پاسخی به این سوال نداد که آیا می‌توان راهنماهای بالینی را به کریکولوم‌های آموزشی وارد ‏کرد و آیا این موضوع می‌تواند به اجرای این گایدلاین‌ها در آینده کمک بیشتری کند یا خیر. با این حال به نظر می‌رسد اجرا و نهادینه ‏کردن راهنماهای بالینی نیاز به تغییر رفتار دارد. تغییر رفتاری که ابتدا باید در پزشکان صورت بگیرد تا بتوان الزامات اجرایی را به ‏آن‌ها اضافه کرد و انتظار کسب نتیجه و کاهش هزینه‌های نظام سلامت را داشت و پس از آن تغییر رفتار و نگرش مردم نسبت به ‏خدماتی که دریافت می‌کنند.‏