شعار سال : ترمودینامیک شاخه‌ای از علم فیزیک است که به بررسی رابطه‌ی بین گرما و سایر اشکال انرژی می‌پردازد. عمده‌ی مباحث ترمودینامیک در چهار قانون بنیادین خلاصه می‌شود. قانون دوم ترمودینامیک این‌گونه حکم می‌دهد:

"غیرممکن است بتوان وسیله‌ای ساخت که غیر از انتقال گرما از اجسام سردتر به اجسام گرم‌تر، هیچ اثر دیگری بر جای نگذارد".

*کلاوزیوس، فیزیکدان و ریاضی‌دان برجسته‌ی آلمانی‌تبار چنین تعبیری از قانون دوم ترمودینامیک دارد: گرما به خودی خود از جسم سرد به جسم گرم منتقل نمی‌شود.

*بر این اساس، تمام تلاش‌ها برای انتقال گرما از جسم سرد به جسم گرم، بدون تولید گرمای بیش‌تر ممکن نیست. به همین دلیل است که باز گذاشتن در یخچال باعث کاهش دمای اتاق نمی‌شود، چراکه به‌عنوان مثال موتور یخچال برای کاهش یک درجه‌ای دمای اتاق، گرمایی تولید می‌کند که بیش از یک درجه بر دمای اتاق می‌افزاید. باز هم به همین دلیل است که کولر گازی نیز درمجموع باعث افزایش دمای محیط می‌شود، و اگر کندانسور کولر گازی را داخل اتاق قرار دهیم، چیزی فراتر از گرمای بیش‌تر نصیبمان نمی‌شود.

*به‌طور خلاصه در مورد قانون دوم ترمودینامیک می‌توان گفت: هرگونه مداخله برای کاهش دمای محیط، به افزایش دما می‌انجامد! یعنی تمامی تلاش‌ها در جهت کاهش دمای تعادلی، به افزیش دما به سطحی بالاتر از نقطه‌ی تعادل اولیه منجر می‌شود. برهم زدن تعادل بسیار هزینه‌بر است.

*در فروردین ماه سال جاری، دولت دوازدهم در تلاش برای مهار قیمت دلار، سیاست ارزی جدید خود را رونمایی کرد. معاون اول رئیس جمهور طی سخنانی، با صلابت اظهار داشت که دولت بنا دارد ارز را در قیمت ۴۲۰۰ تومان تک‌نرخی کند؛ نرخی که بیش از دو هزار تومان پایین‌تر از قیمت روز بازار بود.

*بر اساس بسته‌ی ارزی یادشده، شرکت‌های صادراتی ملزم بودند تمام عواید ارزی ناشی از صادرات محصولات خود را با نرخ دلار ۴۲۰۰ تومانی در سامانه‌ی نیما بفروشند. دولت این‌گونه تصور می‌کرد که با کاهش دستوری قیمت فروش ارز حاصل از صادرات، قادر خواهد بود نرخ ارز آزاد را در قیمت‌هایی پایین‌تر از نرخ‌های روز بازار، به تعادل برساند.

*معاون اول دولت تدبیر و امید هیچ‌گاه تصور نمی‌کرد که تقلاهای دولت مطبوعش برای کاهش دستوری قیمت ارز نیروهایی را در جهت عکس هدف یادشده فعال می‌کند؛ او هرگز نمی‌دانست که مسئول اعلام سیاستی شده که هدف آن نقض قانونی مشابه قانون دوم ترمودینامیک در حوزه‌ی اقتصاد است؛ قانونی که تنها خداوند قادر به نقض آن است.

**قانون دوم ترمودینامیک را می‌توان در حوزه‌ی اقتصاد این‌چنین بازنویسی کرد:

" غیرممکن است بتوان سیاستی در بازار تدوین کرد که غیر از انتقال نرخ‌ها از قیمت‌های بالاتر به قیمت‌های پایین‌تر، هیچ اثر دیگری بر جای نگذارد."

*قوه‌ی مجریه به این مهم توجه نمی‌کرد که ناممکن است فشار دولت برای کاهش قیمت ارز، به فعال‌‌شدن سایر نیروهای خارج از کنترل دولت منجر نشود. دولت به‌سادگی و با فرض "ثابت بودن سایر شرایط" بازار ارز را تحت فشار قرار داد؛ فرضی که هرگز برقرار نماند؛ فرضی که هیچ‌گاه برقرار نمی‌ماند.

**با کاهش دستوری قیمت فروش ارز صادراتی، " آثار دیگر" به‌سرعت فعال شد: عرضه‌ی ارز محدود شد، و ارز ارزان محبوب شد. عرضه‌کنندگان کنار کشیدند، و متقاضیان صف کشیدند. بساط رانت گسترده شد، و حوزه‌های فساد فربه. بدین‌ترتیب پیامد مداخله‌ی دولت در بازار ارز چیزی جز افزایش نرخ بازار آزاد به قیمت‌هایی بالاتر از قیمت‌های "پیش از مداخله" نبود. بدون شک می‌توان گفت مداخله‌ی گسترده‌ی دولت در بازار ارز، انرژی‌هایی را آزاد کرد، که حرارت بازار ارز را بسی افزون‌تر کرد. تلاش دولت برای تثبیت نرخ ارز در قیمت‌های نسبتاً پایین‌تر، توان دولت برای حمایت از بازار ارز در قیمت‌های کاملاً بالاتر را مستهلک کرد.

*تلاش برای کاهش دمای محیط با استفاده از کولر گازی به افزایش دمای محیط منجر می‌شود؛ تقلا برای کاهش قیمت ارز از طریق مداخله‌ی دولت، به چیزی جز افزایش قیمت‌ها ختم نمی‌شود. برای خنک‌ترشدن محیط لطفاً کولر گازی را خاموش کنید؛ برای کاهش حرارت بازار ارز خواهشمندیم که مداخله نکنید.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از کانال توسعه اقتصاد ، تاریخ انتشار: 23 مرداد 1397 ،ToseEghtesad@