شعار سال: تحليلگران اقتصادي بر اين باورند که نبود تعادل در اقتصاد صنعت برق، تعرفه هاي مصنوعي و سهم ناچيز در بودجه ريزي از عمده ترين دلايلي هستند که مسير هموار توسعه انرژي هاي تجديدپذير در کشور را سنگلاخي کرده است.

مانع تعرفه اي توليد برق پاک
متوليان نيرو امسال تابستان سختي داشتند؛ خاموشي ها بارها و بارها در پيک بار رخ داد و هشدار تزلزل تامين برق در کشور را گوشزد کرد. کسري پنج هزار مگاواتي برق تابستان ۹۷، اين سوال را در ذهن ايجاد مي کند که چرا با وجود نيروگاه هاي متعدد حرارتي، برقابي، مولدهاي کوچک مقياس، تجديدپذيرها و...در کشور باز هم خاموشي ها رخ داد؟ ارزيابي ها نشان مي دهد باوجود اينکه تجديدپذيرها انرژي هايي هستند پاک و کارآمد، اما سهم آنها از تامين برق در پيک تابستان امسال ۶۱۰ مگاوات بوده است. به گفته سيدمحمد صادق زاده، معاون وزير نيرو، تاثيري که انرژي هاي تجديدپذير در تامين برق امسال داشته اند را مي توان در دو مولفه مورد بررسي قرار داد. اولين مولفه اين است که عمدتا ۹۰ درصد از اين نيروگاه ها بادي و خورشيدي هستند. نيروگاه هاي بادي عمدتا قبل از ظهر به اوج توليد مي رسند و پيک ظهر و پيک شب را کامل توليد مي کنند و از ساعت ۱۲ شب به بعد آرام آرام از ميزان توليدشان کاسته مي شود. صادق زاده نيروگاه هاي تجديدپذير را طلايي ترين نيروگاه هاي کشور برمي شمارد؛ چرا که به اعتقاد وي اين نيروگاه ها ۸۰ درصد توليد برق خود را دقيقا در چهارماه پرمصرف سال توليد مي کنند و راهي براي گذر از خاموشي هاي گسترده در سال هاي آينده به شمار مي روند. اين در حالي است که بسياري از نيروگاه ها به خصوص نيروگاه هاي حرارتي در زمان پيک تابستان با افت ظرفيتي که به دليل افزايش دما اتفاق مي افتد، روبه رو مي شوند. رئيس سازمان انرژي هاي تجديدپذير و بهره وري انرژي برق، مولفه دوم را تلفات بسيار پايين انتقال و توزيع آنان مي داند که به طور متوسط سالانه ۱۳ درصد است. به اعتقاد وي، اين موضوع باعث شده ۶۱۰ مگاواتي که در پيک امسال توليد شده به اندازه هزار مگاوات کارکرد به همراه داشته باشد.

حال اين روزهاي سرمايه گذاري
يکي از ابهاماتي که اين روزها براي بسياري از فعالان اقتصادي به وجود آمده، وضعيت سرمايه گذاري در انرژي هاي تجديدپذير است. صادق زاده در اين مورد مي گويد: سرمايه گذاراني که از کشورهايي مانند آلمان و ايتاليا به ايران آمده اند، مستقرند و نيروگاه هاي خود را احداث و به بهره برداري رسانده اند و هم اکنون نيز ما از آنها برق خريداري مي کنيم. از همان روزهاي نخست، ۱۰۰ درصد اتکاي ما روي سرمايه گذاري خارجي نبود. البته اين موضوع به اين معنا نيست که تبعيضي بين سرمايه گذار خارجي و داخلي وجود خواهد داشت. سرمايه گذاران خارجي از همان ابتدا سهم قابل توجهي در سرمايه گذاري ها داشته اند، اما امروز به دليل مسائلي که در حوزه سياست خارجي رخ داده، سهم داخلي ها بيش از پيش شده است. معاون وزير نيرو همچنين معتقد است توسعه تجديدپذيرها اين امکان را در کشور فراهم کرده که بخشي از جريان نقدينگي سرگردان به اين بخش سوق داده شود. اين در حالي است که به گفته وي با وجود اينکه از نظر تکنولوژي، افراد متخصص و سرمايه به خوداتکايي دست يافته ايم، اما اکنون انرژي هاي تجديدپذير با يک خطر مواجه هستند. صادق زاده معتقد است نبود تعادل اقتصادي در اين صنعت و تعرفه هاي نامتوازن خطري است که در حال حاضر در کمين بنگاه هاي برق خصوصي، توليدکنندگان تجهيزات و فناوري و پيمانکاران اين صنعت نشسته است؛ خطري که نخستين آسيب خود را در تابستان امسال و وقوع خاموشي ها به خوبي نشان داد. معاون وزير نيرو افق اين سازوکار را مطلوب نمي داند و بر اين باور است اگر زودتر متوليان تعادل را به اقتصاد برق کشور بازنگردانند، ابعاد اين موضوع در سال هاي پيش رو بيشتر نيز خواهد شد. به اعتقاد وي، راه برگشت به وضعيت نرمال، عدم دخالت دولت در فعاليت هاي اقتصادي بنگاه هاي خصوصي برق است.

دغدغه خصوصي ها
فعالان بخش خصوصي اما معتقدند از زماني که دولت حسن روحاني در راس امور قرار گرفته، کليه حوزه هاي تجديدپذير در اختيار شرکت هاي خصوصي قرار گرفته است. به اعتقاد آنها، از اقدامات مهمي که در طول ۵ سال اخير در حوزه انرژي هاي تجديدپذير رخ داده تصميم گيري در اين مورد بوده است که تمام عوارض را تنها به شرکت هاي خصوصي بدهند و آنان هم تضمين دهند برق مورد نياز را توليد و دولت هم تضمين کند از بودجه اي که در اختيار دارد به صورت خريد تضميني ۲۰ ساله با يک تعرفه مشخص هزينه ها را پرداخت کند. اين موضوع باعث شده بسياري از بنگاه هاي خصوصي براي سرمايه گذاري در صنعت انرژي هاي تجديدپذير رغبت نشان دهند. اکبر اديب فر، رئيس هيات مديره انجمن تجديدپذيرها معتقد است اين سازوکار نه تنها باعث شده راندمان و ميزان توليد برق افزايش يابد، از نظر کمي هم تعداد مزارع بادي و خورشيدي که بيشترين منابع آن نيز در ايران وجود دارد توسعه پيدا کرده است. اديب فر درمورد روند سرمايه گذاري ها در بخش انرژي هاي تجديدپذير نيز به «دنياي اقتصاد» مي گويد: موضوع سرمايه گذاري ها را مي توان به دو بخش تقسيم کرد. يک بخش عمومي است که اين موضوع را روشن مي کند که مطالبات يک جامعه از دولتمردان و تصميم سازان چيست؟ در گام نخست شهروندان به هواي پاک نياز دارند. براساس گزارش سازمان ملل در ايران به ازاي هر ۱۰۰ مگاوات نيروگاه بادي که در کشور احداث مي شود، معادل ۲۵۰ هزار تن CO۲ توليد نمي شود. بعد از آن مردم به آب نياز دارند. نيروگاه هاي تجديدپذير تقريبا هيچ آبي براي توليد برق مصرف نمي کنند؛ يعني صرفه جويي ۲۵۰ هزار مترمکعب در سال. در اين ميان سالي ۹۰ ميليون ليتر هم سوخت مصرف نمي کنند. اين در حالي است که براي اينکه بخواهيم اين مقدار CO۲ را جذب کنيم، ۵۰ ميليون اصله درخت بايد کاشته شود. به گفته اديب فر استفاده از انرژي هاي تجديدپذير امروزه به يکي از مطالبات جدي جوامع پيشرفته تبديل شده است. وي بخش دوم الزام سرمايه گذاري ها در انرژي هاي تجديدپذير را يکي از نيازهاي جامعه، يعني اشتغال مي داند. به اعتقاد او انرژي هاي تجديدپذير اشتغال پايدار ايجاد و به ازاي ۶۰۰ مگاوات توليد برق، بالغ بر ۴۵ هزار شغل مستقيم و غيرمستقيم ايجاد مي کنند. از طرف ديگر بسياري از اين نيروگاه ها در مناطق روستايي و محروم بنا شده اند. اين نيروگاه ها حداقل به ۱۰ تا ۸۰ ميليون يورو سرمايه نياز دارند که اين عدد براي يک منطقه محروم و روستايي عدد بسيار قابل توجهي است. داشتن محيط زيست سلامت به معناي توسعه پايدار است که اديب فر همه اين خصوصيات را در حوزه انرژي هاي تجديدپذير خلاصه شده مي داند. اما چالش بخش خصوصي در حوزه تجديدپذيرها در کجا رخنه کرده است؟ رئيس هيات مديره انجمن تجديدپذيرها مهم ترين چالش را بودجه اي مي داند که به طور کامل به اين بخش تخصيص داده نمي شود. به گفته وي، مجلس مصوب کرده هشت درصد قبوض برق براي توسعه انرژي هاي تجديدپذير در نظر گرفته شود؛ اما اين بودجه تا زماني که به دست متوليان برسد، در پيچ و خم هايي مانند منابع هدفمندي يارانه ها گرفتار شده که معمولا در آن دخل و تصرف هايي صورت مي گيرد و در نتيجه با ارقام بسيار پايين تري به وزارت نيرو داده مي شود که نتيجه اي جز عدم توسعه يافتگي و بدهي هاي انباشت را در پي نخواهد داشت. اديب فر معتقد است اين بودجه که حدود ۱۵۰۰ ميليارد تومان در سال است تنها بايد صرف انرژي هاي تجديدپذير شود، چراکه پاي مطالبه ۸۰ ميليون نفر در ميان است.

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از پایگاه اطلاعات نشریات ماگیران، تاریخ 25 شهریور 97، کد مطلب: 3802301:www.magiran.com