شعار سال: یکی از موضوعات مهم درباره آستان قدس،
شرکتها و هلدینگهای اقتصادی وابسته به این مجموعه است که برای تأمین مالی هزینه
آستان راهاندازی شده و تا پیش از سال 93 از پرداخت مالیات معاف بودند، اما بعد از
آن مباحثی درباره پرداخت مالیات از سوی این شرکتها درگرفت و در نهایت در لایحه
بودجه سال جاری و سال آینده، یعنی سالهای 97 و 98، اخذ مالیات از تولیت به صورت قانون
درآمد. البته درباره لایحه بودجه 98، این موضوع هنوز مصوبه است و باید دید که
شورای نگهبان آن را به قانون تبدیل خواهد کرد یا نه؟ محمدقاسم
پناهی، رئیس امور سازمان مالیاتی، اسفند سال جاری درباره میزان درآمدهای مالیاتی
حاصلشده از الزام آستان قدسرضوی و نهادهای انقلابی گفته بود: «طبق قوانین فعلی تمام فعالیتهای اقتصادی
شرکتهای وابسته به نهادهای انقلابی و آستان قدسرضوی توسط امور مالیاتی مطالبه و
به حساب خزانه واریز میشود. اما اینکه خزانه در توزیع آن چگونه تصمیم میگیرد و
اینکه مبالغ برگردد یا نه، مربوط به نحوه توزیع بودجه است.»
پناهی همچنین با بیان اینکه تعدادی محدود و جزئی از فعالیتهای اقتصادی
در حوزههای نظامی معافیت دارد، ادامه داد: «مابقی شرکتهای وابسته به نهادی انقلابی
و بنیادها درحالحاضر مالیات پرداخت میکنند. ما نیز به عنوان سازمان امور
مالیاتی مالیات مشخصشده را دریافت میکنیم.»
مالیات گرفته و بازگردانده میشود
سیدمرتضی بختیاری، درباره همین توضیح رئیس سازمان امور مالیانی یعنی «اینکه
خزانه در توزیع آن چگونه تصمیم میگیرد و اینکه مبالغ برگردد یا نه»، گفته بود:
درخصوص مالیات سه نکته وجود دارد؛ آستان قدسرضوی از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده
و مالیات تکلیفی معاف نیست، اما از سایر مالیاتها معاف است. آستان قدس برای اینکه
بتواند در رقابتها بهخوبی شرکت کند و قدرت رقابت را از دیگران نگیرد، باید
مالیات را به عنوان جمعی خرجی پرداخت کند؛ به این معنا که مأموران مالیاتی مانند
تمام شرکتها در بخش خصوصی و دولتی حضور پیدا و مالیات را جمعآوری میکنند و این
مالیات به خزانه میرود و بعد به آستان قدس بازمیگردد و از سوی
تولیت در راستای نیت واقف هزینه میشود.»
ابراهیم رئیسی هم همان زمان که مباحث مربوط به مالیات اوج گرفته بود،
گفته بود: «من از زمان آمدن به آستان قدس، برای مقام معظم رهبری نامه نوشتم که تکلیف
شرعی در این موضوع چیست، ایشان فرمودند همان نظر امام لحاظ شود، به علاوه آنکه دو
مالیات ارزش افزوده و مالیات تکلیفی نیز پرداخت شود. ما در آستان قدس، مانند همه
جاهای دیگر مالیات بر ارزش افزوده پرداخت میکنیم و حتی سه تا چهار برابر مالیات
پرداختی به فقرای سراسر کشور کمک میکنیم، برای آنها مسکن تهیه میکنیم و به آنها
طعام میدهیم». ماجرای لزوم پرداخت مالیات آستان قدس را حسن روحانی در جریان
انتخابات ریاستجمهوری تلویحا مطرح کرد و بعد از آن به صورت جدیتر پیگرفته شد و
البته در این میان بحث هلدینگها و فعالیتهای اقتصادی آستان هم قوت گرفت. در اینجا
نگاهی به هلدینگهای اقتصادی آستان قدس خواهیم داشت.
هلدینگهای آستان قدس
هلدینگهای آستان قدسرضوی همگی با عنوان سازمان اقتصادی رضوی شناخته میشود
که مدیرعامل آن سیدرضا فاطمیامین است که با نگاهی به سوابق اجرائی او میتوان
دریافت که عمده فعالیتهای اجرائی او در دولتهای محمود احمدینژاد انجام شده است.
همچنین همه تألیفات او به سالهای 92 و 93 باز میگردد. این سازمان به همراه
مدیرعامل هشت نفر هیئتمدیره دارد که عبارتاند از: سید مرتضی بختیاری، رئیس
مجمع؛ سید مسعود میرکاظمی، رئیس هیئتمدیره؛ فرهاد رهبر، نایبرئیس هیئتمدیره؛
سید رضا فاطمیامین، مدیرعامل؛ محمدرضا عطارزاده، عضو هیئتمدیره؛ عباس
علیآبادی، عضو هیئتمدیره؛ محمدرضا فرزین، عضو هیئتمدیره و عادل پیغامی، عضو هیئتمدیره.
سید مرتضی بختیاری، با سابقه طولانی در دادستانی، دادگستری و نیز وزارت
دادگستری در دولت یازدهم است که با حکم ابراهیم رئیسی به عنوان قائممقام تولیت
انتخاب شد.
مسعود میرکاظمی، وزیر بازرگانی و نیز نفت در دولت محمود احمدینژاد بود
که در هر دو سمت استیضاح شد، اما در وزارت باقی ماند. آخرین سمت فرهاد رهبر ریاست دانشگاه
تهران و نیز ریاست دانشگاه آزاد اسلامی بود که در دولتهای روحانی از این سمت
برکنار شد. با این حال حضور در بخشهای اقتصادی مثل سازمان مدیریت در دولت احمدینژاد
را هم در کارنامه خود دارد و به عنوان معاون اقتصادی وزارت اطلاعات در دولت سید
محمد خاتمی حضور داشته است.
هلدینگ عمران
هلدینگ عمران شامل شرکت مسکن و عمران قدسرضوی، شرکت ساختمانی بتن و
ماشین قدسرضوی، شرکت مهندسان مشاور و شهرسازی آستان قدسرضوی، شرکت مهندسی آب و خاک
قدسرضوی، شرکت کاشی سنتی قدسرضوی، شرکت کارخانجات صنایع چوب قدسرضوی، شرکت
کارخانجات بنای سبک قدسرضوی، شرکت احداث، نگهداری، بهرهبرداری و انتقال آزادراه
مشهد، چناران و قوچان و سازمان عمران و توسعه رضوی است.
هلدینگ سلامت و دارو
این هلدینگ شامل شرکت داروسازی ثامن، شرکت سامان داروی هشتم، شرکت
یاراطب ثامن و شرکت داروسازی شیراز سرم است.
هلدینگ کشاورزی، دامپروری و صنایع تبدیلی
این هلدینگ شامل شرکت کشاورزی رضوی، مؤسسه بذر و نهال رضوی، شرکت قند
تربت حیدریه، شرکت قند چناران، مؤسسه دامپروری صنعتی قدسرضوی، شرکت آرد قدسرضوی،
شرکت خمیرمایه رضوی، شرکت فراوردههای غذاییرضوی، شرکت فراوردههای لبنیرضوی،
شرکت نان قدسرضوی، هلدینگ خدمات مالی، شرکت کارگزاری رضوی، هلدینگ انرژی، شرکت
توسعه نفت و گاز رضوی است.
هلدینگ صنعت
این هلدینگ شامل شرکت شهابخودرو، شرکت شهابیار، شرکت کمباینسازی
ایران، شرکت تهیه و تولید فرش آستان قدسرضوی و شرکت نخریسی و نساجی خسروی خراسان است.
هلدینگ خدمات مالی
این هلدینگ شرکت کارگزاری رضوی را دارد.
هلدینگ انرژی
این هلدینگ هم شامل شرکت نفت و گاز رضوی است.
شرکتهای زیرساختی
این مجموعه شرکت نیز شامل شرکت کسبوکار رضوی، شرکت شبکه بازار رضوی، مؤسسه
کیفیت رضوی، شرکت مدیریت زنجیره تأمین رضوی، شرکت صنایع خلاق رضوی و صندوق سرمایهگذاری
دانش بنیان رضوی است.
منطقه ویژه اقتصادی سرخس
در توضیح این منطقه ویژه اقتصادی هم در پورتال آستان آمده
است: «مؤسسه منطقه ویژه اقتصادی سرخس در تاریخ 15/01/1373 تحت شماره 379 در اداره
ثبت شرکتها و مالکیت صنعتی مشهد به ثبت رسیده است. مؤسسه منطقه ویژه اقتصادی سرخس
با توجه به ظرفیتهای بیشمار و مطلوب در سرخس از قبیل کوتاهترین راه ارتباطی به
کشورهای آسیای مرکزی روسیه و چین، کوتاهترین مسیر ترانزیتی محور شرق ایران،
داشتن منابع عظیم گازی و آبی و داشتن زیرساختهای جادهای، هوایی، ریلی انرژی و
مخابراتی از گذشته و قرارداشتن در نقطه صفر مرزی و امکان گسترش تجارت بهعنوان
بستری مناسب برای اجرای پروژهها و فعالیتهای سرمایهگذاری با ایجاد فرصتهای
مناسب اشتغالزایی موردتوجه است.»
آستان پولدار نیست
فاطمیامین در گفتوگویی درباره اهداف و البته ثروت سازمان گفته است: «رویکرد ما این است که بر تقویت زیرساختهای
تولید متمرکز شویم. به طور مشخص رویکرد را تغییر دادیم و بهجای زیرساختهای
فیزیکی بر حوزههای نهادی و فعالیتهایی متمرکز شدیم که تصدیگرایانه نیستند و در
خدمت کسبوکارها قرار دارند. به قدری هم که در مورد آستان قدس صحبت میشود، پولدار
نیست. ما با منابع خود توانستیم کارهایی انجام دهیم، شرکتی به نام شرکت زنجیره تأمین
ایجاد کردیم. مشکلی که وجود دارد این است که زنجیرهها باهم هماهنگ نمیشوند و با
وجود زیرساختها، تولید از آن خارج نمیشود. این شرکت زنجیرهها را مدیریت میکند.
یکی از کارهایی که این شرکت انجام داد، ایجاد شرکت مؤسسه کیفیت رضوی یا نشان طیب
بود. به سمتی رفتیم که یکسری استانداردها مانند نشان حلال را تعریف کنیم. نشان و
استاندارد برای کسبوکارهای کوچک حیاتی است. کسبوکارهای کوچک نیاز به اعتبار
دارند. نشان طیب را تهیه کردیم تا بتوان اعتباربخشی به محصولات کسبوکارهای خرد
را انجام داد. همچنین ما شرکت شبکه بازار را ایجاد کردیم که رویکرد آن ارتقای سبک
زندگی خانوار و کاهش هزینههای زندگی است. کاری که استاندار شروع کردند، به لحاظ
اجرائی و اشتغال بسیار مؤثر است. ما دو منطقه چناران و سرخس را قبول کردیم و
مسئولیت آنها بر عهده ماست. امیدواریم با کمک تمام دستگاهها این کار را انجام
دهیم و بهطور مشترک پیش ببریم. امیدوارم این کار بزرگ که متمرکز بر اصلاحات نهادی
است، موفق باشد. این کار حداقل سهساله زمان میبرد که امید داریم به خروجی قابل
ارائه و طرح در سطح ملی برسد.»
شرکتهای زیانده
آستان قدس با روی کار آمدن رئیسی، آنهم بعد از انتخابات ریاستجمهوری
سال 96، سعی کرد تا
دستکم در رویکرد رسانهای خود تغییراتی ایجاد کرده و مسئولان آن هم بیشتر در
معرض رسانهها باشند، بااینحال این موضوع که عملکرد منصوبان جدید و مؤسسات و
شرکتها چگونه بوده، سودده بوده یا زیانده، نیازمند بررسی جداگانهای است.
سیدابراهیم رئیسی در اردیبهشت سال جاری گفته بود: «براساس بررسیهای انجامشده
عمده شرکتهای اقتصادی این آستان مقدس، زیانده هستند». او بااینحال گفته بود
تمام تلاش خود را برای جلوگیری از تعطیلی این شرکتها به خرج داده و حتی طی دو سال
گذشته برای دو هزار و 500 نفر شغل ایجاد کرده است.
شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از روزنامه شرق، تاریخ انتشار 13 اسفند 97، شماره: 3381