شعارسال: برخلاف سوءظن به آلمانی‌ها، انگلیسی‌ها در دوره «ویکتوریا» از گاز گوگرد علیه سربازان روسیه‌تزاری استفاده کردند

 معمولاً در بررسی‌های تاریخی وقتی بحث درباره پیدایش و استفاده از سلاح‌های شیمیایی به میان می‌آید، همه کاسه‌ها و کوزه‌ها را سر آلمانی‌ها می‌شکنند. مشهور است که آن‌ها طی جنگ جهانی اول و به طور مشخص روز 25 آوریل 1915 (6 اردیبهشت 1294)، یعنی دقیقاً 105 سال قبل، در حوالی شهر «نیپر» واقع در بلژیک، از گاز سبز رنگ «کلرین» استفاده کردند. این حمله وسیع باعث کشته شدن بیش از پنج هزار نفر شد. بیشتر مقتولان به دلیل نداشتن تجهیزات مناسب برای رویارویی با چنین حملاتی، از بین رفتند. مصدومان این حمله شیمیایی، بیش از 15 هزار نفر بودند و همین آمار، نشان داد که استفاده از سلاح‌های شیمیایی، تا چه حد می‌تواند در کشتارهای وسیع مؤثر باشد. شکست آلمان در جنگ جهانی اول و دوم، بهانه را به دست متفقین و به ویژه انگلیسی‌ها داد تا روی شواهد تاریخی گذشته، گرد فراموشی بپاشند و فکر شیوع این سلاح‌های مرگبار را، یکسره به ژرمن‌ها نسبت دهند؛ اما وقتی صفحات تاریخ را مرور می‌کنیم، به اطلاعاتی بر می‌خوریم که خلاف این موضوع را نشان می‌دهند.

سال 1853 میلادی(1232 خورشیدی)، در دوران حکومت ملکه ویکتوریا، انگلیس به همراه فرانسه، با روسیه تزاری درگیر شد. کانون این درگیری، شبه جزیره کریمه، جایی در شمال دریای سیاه و جنوب اوکراین امروزی بود. جنگ کریمه از مهرماه 1232 تا بهمن‌ماه 1234 هـ.ش ادامه داشت و به تعبیر برخی از مورخان، نخستین جنگ مدرن تاریخ بود؛ مدرن از این لحاظ که طرفین درگیری، از سلاح‌های جدید و تاکتیک‌های نظامی نوین در نبرد استفاده کردند. انگلیسی‌ها جنگ کریمه را یکی از نقاط قوت تاریخ خود می‌دانند؛ پیروزی در نبرد و البته، حضور «فلورانس نایتینگل»، بنیان‌گذار پرستاری نوین و چهره محبوب پزشکی در اروپا، در میدان نبرد کریمه و کمک وی به زخمی‌های انگلیسی، از جمله دلایل این رویکرد است؛ اما در کریمه اتفاقات دیگری هم روی داد، اتفاقاتی که انگلیسی‌ها خیلی مایل نیستند درباره آن‌ها گفت‌وگو کنند. موضوعی که «اریک کرودی» نویسنده کتاب «Chemical and Biological Warfare» به آن اشاره کرده‌است؛ بریتانیایی‌ها در نیمه دوم قرن نوزدهم، به استفاده از گازهای شیمیایی رو آورده بودند؛ آن ها، برای نخستین‌بار در تاریخ جنگ‌های مدرن، تصمیم گرفتند از گاز گوگرد برای مسموم کردن سربازان روسیه تزاری در جبهه کریمه استفاده کنند.

عبور نیروهای فرانسوی و انگلیسی از رودخانه کوچک «آلما» در کریمه، یک پیروزی راهبردی محسوب می‌شد. انگلیسی‌ها توانستند زودتر خودشان را به قلعه بسیار مستحکم «سواستوپول» برسانند؛ اما مقاومت روس‌ها باعث شد که محاصره این دژ نظامی 349 روز طول بکشد. بالاخره در یکی از روزهای ابتدایی سال 1234 خورشیدی، نیروهای انگلیسی برای نخستین بار سلاح مدرن خود را آزمایش کردند. گوی‌های محتوی گاز گوگرد را به داخل قلعه انداختند. وزش باد هم باعث شد که شتاب گسترش گاز سمی گوگرد، تشدید شود. هر چند غلظت پایین گاز، کشته‌های زیادی روی دست روس‌ها نگذاشت، اما تهوع شدید و بی‌حالی که از عوارض این گاز بود، دفاع قلعه را ضعیف کرد و راه برای ورود نیروهای دشمن به دژ مستحکم «سواستوپول» باز شد. در گزارش‌های تاریخی، مانند پژوهش «دبورا بکراش» که با عنوان «جنگ کریمه» انتشار یافت، اشاره‌های محدودی به این اقدام شده است؛ اما نباید تردید داشت که این، نخستین حمله شیمیایی در نبردهای مدرن محسوب می‌شود. در واقع انگلیسی‌ها، 60 سال پیش از آلمانی‌ها، بخت خود را در استفاده از سلاح‌های شیمیایی آزموده بودند. طبق گزارش «کرودی»، همین اقدامات بود که سرانجام در سال 1286 هـ.ش(1907 میلادی)، اروپایی‌ها را به فکر امضای یک پروتکل مشترک برای جلوگیری از توسعه سلاح‌های شیمیایی انداخت؛ البته ظاهراً کسی به این توافق احترام نگذاشت چون هشت سال بعد، حمله بزرگ شیمیایی آلمان با گاز کلرین، در بلژیک اتفاق افتاد.
 

شعارسال،با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته  از   روزنامه خراسان  ،تاریخ انتشار: 6 اردیبهشت   1399،کدخبر: 694408،www.khorasannews.com