جمعه ۳۱ فروردين ۱۴۰۳ - 2024 April 19 
کتاب‌های انگیزشی و موفقیت همچنان صدرنشین پرفروش‌های کتابفروشیها و اپلیکیشن‌ها هستند، اما خوانندگان ایرانی از چه زمانی خواننده این کتاب‌ها شده‌اند و ذائقه‌شان در طول زمان چه تغییراتی کرده است؟ آیا کتاب‌های نخبه‌پسند می‌توانند بر کتاب‌های عامه پسند در این بازار غلبه کنند؟
شعارسال: نگار، «چهار اثر» فلوارنس اسکاول شین را از میان خریدهایش جدا می‌کند و می‌گوید: «خودم دو بار خواندمش و حالا هم دارم می‌خرم که به دوستم هدیه بدهم. خیلی دوستش دارم از آن کتاب‌هایی نیست که می‌گویند همه چیز خود به خود درست می‌شود و تو هم باید دست روی دست بگذاری». با نگار در شهر کتاب مرکزی هم قدم می‌شویم. هم سن و سالیم و هر دو وارد دهه سی زندگیمان شده‌ایم. نگار می‌گوید فکر می‌کند که کتاب برای زندگی بهتر کمکش می‌کند و برای همین هم از خوانندگان کتاب‌های موفقیت و روانشناسی است: «من اولش کتاب‌هایی مثل راز را می‌خواندم، کم سن‌تر که بودم بیشتر رویم اثر می‌گذاشت، اما حالا کتاب‌های روانشناسی را دوست دارم که پایه علمی داشته باشند و در زندگی کمکم کنند، بیشتر دنبال این کتاب‌ها هستم، بالاخره رواشناسی علم است.»
با این که کرونا اوضاع بازار کتاب را به هم ریخته است، اما در گشت و گذار و تماس‌هایی که با کتابفروشیها از میدان انقلاب تا شهرکتاب‌های سطح شهر داشته‌ام، کتاب‌های موفقیت و انگیزشی همچنان در میان پرفروش‌ها هستند، کتاب‌هایی که به گفته صاحبان فروشگاه‌ها عمده خوانندگانش زنان هستند و اتفاقا زنان ۳۰ تا ۴۰ ساله بیشتر سراغ این کتاب‌ها را می‌گیرند. البته برای پیگیری ذائقه خوانندگان به پرفروش‌های اپلیکیشن‌های «فیدیبو» و «طاقچه» هم سر زدم و بررسی آنها نیز همان الگوی پرفروش کتاب فروشی‌ها را تایید کرد، کتاب‌های موفقیت و روانشناسی صدر نشین بودند. «پاک سازی ذهن برای موفق شدن در زندگی»، «بنویس تا اتفاق بیفتد»، «غلبه بر خستگی»، «اثر مرکب» در فیدیبو و «اثر مرکب»، «عادت‌های اتمی» و «هنر ظریف رهایی از دغدغه‌ها» در طاقچه عنوان پر فروش‌ها را به خود اختصاص داده بودند.
حرف‌های نگار و کامنت‌های اعضای فیدیبو و طاقچه (کامنت‌هایی که اکثریتشان خواندن این کتاب‌ها را مفید می‌دانستند و به شدت توصیه می‌کردند) جرقه پرسشی را در ذهنم می‌زند که برای پاسخش باید سراغ متخصصان و فعالان این حوزه رفت. از چه زمانی و چرا این کتاب‌ها پرفروش شدند و نظر علم روانشناسی به این کتاب‌ها چیست؟ من خودم هیچ وقت خواننده کتاب‌های موفقیت نبوده ام و با نگاه کلیشه‌ای که این کتاب‌ها به درد من نمی‌خورند و سودی از آنها عایدم نمی‌شود، به سمتشان نرفته‌ام، اما پرفروش بودن مداوم آنها و استقبال مخاطبان این انگیزه را در من ایجاد کرده که این موضوع را تخصصی‌تر دنبال کنم. به همین دلیل در اولین قدم به سراغ ناشر یکی از کتاب‌های پرفروش لیستم که در بین تمام کتابفروشیها و اپلیکیشن‌ها مشترک بود یعنی «اثر مرکب» می‌روم تا هم از این کتاب بپرسم و هم اینکه از چه زمانی تب کتاب‌های موفقیت برای خوانندگان ایرانی داغ شده است؟ و پاسخ این ناشر به انتقاداتی که به کتاب‌های موفقیت می‌شود چیست؟
دهه ۷۰ و عطش خوانندگان ایرانی به کتاب‌های موفقیت
عباس ملک حسینی، مدیر تجارت الکترونیک انتشارات نسل نواندیش یکی از باسابقه‌ترین و فعال‌ترین ناشران کتاب‌های روانشناسی موفقیت، درمورد ورود این نشر به این بازار و احساس نیاز جامعه ایرانی به این نوع کتاب‌ها می‌گوید: «انتشارات نسل نواندیش از آبان‌ماه سال ۱۳۷۶ با مدیریت دکتر بیژن علیپور انتشار کتاب‌های روانشناسی و موفقیت را شروع کرد و در واقع این فضا در ایران از دهه ۱۳۷۰ و به‌ویژه اواسط آن به وجود آمد. یعنی برهه‌ای که اشخاص بسیاری به تأسیس و راه‌اندازی شرکت‌های خصوصی پرداختند و تقاضا برای ایجاد کسب‌وکار‌های شخصی افزایش یافت و به دنبال آن نیاز به یادگیری دانش روز مدیریت احساس شد و همان‌طور که اشاره کردم، انتشارات نسل نواندیش هم از نخستین‌های این حوزه بود.»
ملک حسینی درباره چگونگی گزینش کتاب‌ها در این انتشارات هم توضیح می‌دهد: «کتاب‌های ما در دو حوزه تألیف و ترجمه هستند و در چند دسته موضوعی رده‌بندی می‌شوند، ازجمله: موفقیت و مدیریت، روانشناسی و همین‌طور خانواده و زناشویی. کتب تألیفی آثار نویسندگان، پژوهشگران و متخصصان داخلی و کتب ترجمه ما، آثار مطرح جهانی، برای مثال برخی آثار پرفروش از نظر نیویورک تایمز، آمازون، گودریدرز و... هستند. این نکته می‌تواند پاسخ سؤال شما باشد که برای ما، پرفروش بودن کتاب‌ها در سطح جهان و کاربردی بودن آنها برای مخاطب ایرانی، معیار گزینش است.»
او همچنین درمورد تب داغ کتاب‌ها به‌صورت دوره‌ای هم می‌گوید: «بله این مسئله وجود دارد و ممکن است کتاب‌هایی در یک دوره تقاضای زیادی داشته باشند و بعد از مدتی از کانون توجه خارج شوند. مثلاً ما در سال ۱۳۸۰ یک‌سری کتاب منتشر می‌کردیم که بعد از حدود ۷ تا ۸ سال یا آن نظریات باطل شده، یا استقبال به آن موضوعات کم شده است یا نقد‌ها به آن زیاد بوده است؛ بنابراین متوجه شدیم که دیگر بعد از برهه‌ای، انتخاب مناسبی نیستند. در واقع راه توسعه علم هم از این مسیر می‌گذرد که شما چیزی را تولید می‌کنید، نظریه‌ای را مطرح می‌کنید و بعد‌ها مشخص می‌شود که آن نظریه اشتباه بوده است، یا نقصی داشته است و سعی می‌کنید آن را اصلاح کنید.»
شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از خبرگزاری ایبنا، تاریخ انتشار: ۲۱ تیر ۱۳۹۹، کدخبر: ۲۹۲۸۰۴، www.ibna.ir
برگزیده ها