دردسرهایی که با بخشنامه‌های «شاد» حل نمی‌شوند!

شعار سال: بر اساس صحبت‌های مسئولین وزارت آموزش و پرورش سال آینده تحصیلی از ۱۵ شهریور ۹۹ آغاز خواهد شد. سه سناریو نیز برای سال آینده تحصیلی در نظر گرفته شده است. مناطق قرمز از طریق آموزش‌های مجازی فرایند تعلیم و تربیت را دنبال می‌کنند، مناطق زرد به صورت نیمه حضوری و مناطق سفید به صورت حضوری سال آینده تحصیلی را شروع می‌کنند و ادامه خواهند داد. بعد از آنکه بخشی از سال تحصیلی گذشته از این بیماری همه گیر متاثر شد و کنکور بحرانی در کشور به وجود آورد این روز‌ها کرونا و سال آینده تحصیلی دغدغه بخش زیادی از جامعه شده است.

در سال آینده تحصیلی بیش از ۱۳ میلیون دانش آموز و بیش از ۵۰۰ هزار نفر معلم به کلاس‌های درس خواهند رفت. البته بهتر است بگوییم که به کلاس درس نخواهند رفت و به صورت مجازی سال تحصیلی را شروع خواهند کرد. در گزارشی دیگر حتما به سراغ حضور در مدارس و دستورالعمل‌های وزارت آموزش و پرورش و ستاد ملی مقابله با کرونا و تامین اقلام بهداشتی مخصوص مدارس خواهیم رفت، ولی در این گزارش فرایند تعلیم و تربیت در وضعیت کرونا و تجربه سال گذشته و مسائلی که پیش روی نظام تعلیم و تربیت ما قرار دارد را بررسی خواهیم کرد.

محسن حاجی میرزایی در اظهار نظری عجیب تنها استفاده از اپلیکیشن شاد را در آموزش‌های مجازی به رسمیت شناخت که با واکنش‌های متعددی روبرو شد. شخص وزیر آموزش و پرورش به خوبی می‌داند که حدود ۳.۵ میلیون دانش آموز به دلایلی نظیر عدم دسترسی به اینترنت و نداشتن گوشی‌های هوشمند در سال گذشته نتوانستند که از آموزش‌های مجازی استفاده کنند و این خطر در کمین کشور وجود دارد که همین تعداد دانش آموز از تحصیل محروم شوند.

این در حالی است که برخی خانواده‌هایی که دسترسی به گوشی هوشمند و اینترنت نیز دارند به این علت که چند فرزند دارند و فقط پدر یا مادر خانواده گوشی هوشمند دارد نمی‌توانند به راحتی از آموزش مجازی و اپلیکیشن شاد استفاده کنند. این وضعیت برای فرهنگیان نیز وجود دارد. معلمانی در سطح کشور هستند که امکان استفاده از اینترنت و گوشی هوشمند را ندارند.

امکانات کم اپلیکیشن شاد و همچنین سرعت پایین آن باعث شده که مشکلاتی در سال گذشته برای فرهنگیان و خانواده‌ها به وجود بیاید، ولی باز هم وزارت آموزش و پرورش بر استفاده از این اپلیکیشن تاکید دارد و تنها نسخه‌ای که برای وضعیت فعلی در نظر گرفته است همین اپلیکیشن است.

شاد تقریبا الزامی است
برای درک بهتر وضعیت شاد به سراغ نرگس ملک زاده از فعالین فرهنگی کشور و مدیر یکی از مدارس شهرستان‌های استان تهران رفتیم تا تجربه او و همکارانش در این دوره را بشنویم. ملک زاده در ابتدا به این نکته اشاره کرد که در سال گذشته به خاطر مشکلات فنی نتواسته کد ملی خود را در اپلیکیشن شاد تایید کند و به همین دلیل امکان استفاده از این اپلیکیشن را نداشته است. او درباره تجربیات باقی مدارس و همکاران خود می‌گوید: «همکاران و مدارسی که استفاده کردند نقد‌هایی مثل امکانات کم و سرعت پایین داشتند، ولی خوبی‌هایی هم داشت که دانش آموزانشان را در گروه خود داشتند و لیست کلاس‌ها آماده بود و الان هم قرار است امکانات جدیدی اضافه شود».

او به بحث اینترنت رایگان برای این اپلیکیشن که هر چند وقت یکبار مطرح می‌شود، ولی در عمل اتفاقی نمی‌افتد اشاره کرده و می‌گوید: «اگر امکانات شاد را افزایش دهند برای من به عنوان معلم فرقی نمی‌کند از چه اپلیکیشنی استفاده کنم. ما سال گذشته را با واتس اپ پیش رفتیم و اگر اپلیکیشن خوب و کاربردی ارائه شود حتما از آن استفاده می‌کنیم».

او درباره الزام در استفاده از این اپلیکیشن نیز خاطر نشان کرد که وقتی بخشنامه‌ای مبنی بر استفاده از شاد ارسال می‌شود می‌توان گفت که تقریبا در این زمینه الزام وجود دارد. ملک زاده در این باره می‌گوید: «اینکه خیلی مستقیم بگویند نه، اما در جلسات می‌گویند که عضو شوید. به من می‌گفتند که جزو مدارسی هستید که شاد ندارید، ولی من نصب کرده بودم و مشکلات فنی مانع از استفاده شد. وارد شاد که می‌شوید گویا مدیران مدارس و مناطق در آن حضور دارند و گروه‌های بی فایده‌ای ساخته شده که مثلا مدیر کل فلان منطقه در آن حضور دارند و این تلقی ایجاد می‌شود که مدیران بالادستی هم ملزم بودند که حضور داشته باشند».

این مدیر مدرسه درباره عدم دسترسی دانش آموزان به امکانات آموزش مجازی نیز اشاره داشت: «مواردی داشتیم که امکانات ابتدایی آموزش از راه دور را نداشتند. مواردی بود که گوشی هوشمند داشتند، ولی توان خرید اینترنت را نداشتند. همکاران ما هم این مشکل را دارند. معلمی باید در ساعت مقرر در کلاس حضور داشته باشد و در همان ساعت فرزندش به گوشی همراه او نیاز دارد تا در کلاس شرکت کند. این مشکلات فقط شامل حال خانواده‌هایی که مشکلات اقتصادی دارند نمی‌شود بلکه همکاران ما نیز این مشکل را دارند».

به شاد اکتفا نکنیم
نرگس ملک زاده درباره راهکار‌های برون رفت از این مشکل می‌گوید: «ما این پیشنهاد را مطرح کردیم که گروه‌های آموزشی از الان این فرصت را دارند که فعالیت خود را شروع کنند. تولید محتوا‌های لازم را انجام دهند و بچه‌هایی که به دلایل مختلف به آموزش مجازی دسترسی ندارند را شناسایی کرده و امکانات دیگری را برای آن‌ها فراهم کنند. از جزوه‌های آموزشی تا موارد دیگر».

او در این باره ادامه داد: «ما در مدرسه خودمان این کار را انجام دادیم که در تابستان، چون فرصت بیشتری وجود دارد محتوای آموزشی سال آینده را فراهم کنیم تا بتوان در فضای مجازی در اختیار دانش آموزان بگذاریم. همچنین سی دی‌های آموزشی آماده کردیم تا دانش آموزان از آن استفاده کنند. همچنین جزوه‌هایی در نظر گرفته ایم که اگر دانش آموزان هیچ کدام از روش‌های مجازی را نتوانستند استفاده کنند دست ما خالی نباشد و آن‌ها هم از آموزش دور نمانند».

ملک زاده در پایان تاکید کرد که آموزش و پرورش باید دانش آموزانی که به هر دلیلی امکان استفاده از آموزش مجازی را ندارند شناسایی کند و برای آن‌ها آموزش‌ها دیگری را در نظر بگیرد.

بودجه آموزش مجازی صرف چه چیزی شده است؟
برای تحلیل هر چه بهتر شرایط به سراغ مرتضی نظری از کارشناسان برجسته تعلیم و تربیت رفتیم تا ببینیم تحلیل و بررسی او نسبت به آموزش و پرورش در دوره کرونا چیست. نظری در ابتدا به این نکته اشاره کرد که همه نظام‌های آموزشی نسبت به این پدیده غافلگیر شدند و حتی در کشوری مثل کانادا و آلمان نیز خانواده‌ها شکایت خود را نسبت به آشفتگی و عدم انسجام آموزش فرزندان خود اعلام کرده اند.

نظری در ادامه به دو نکته مهم درباره وضعیت نظام تعلیم و تربیت در دوره کنونی اشاره کرد. او به سراغ این مساله رفت که در سه دهه اخیر سه بخش مشخص در وزارت آموزش و پرورش متولی آموزش مجازی و E-Learning بوده اند و در این زمینه‌ها کار کرده اند. نظری در این باره می‌گوید: «به صورت مشخص سه بخش در وزارت آموزش و پرورش متولی رسمی آموزش الکترونیک هستند. یکی از این دفاتر در سازمان پژوهش و برنامه ریزی وجود دارد. آن‌ها نزدیک به ۳۰ سال است که فعالیت می‌کنند. بخش دیگر همانطور که از اسمش بر می‌آید مرکز آموزش از راه دور است. البته فلسفه اصلی آن برای افرادی است که کبر سنی دارند. یکی از ماموریت‌های اصلی آن‌ها دقیقا آموزش‌های الکترونیکی است. این بخش از زمان آقای حاجی شروع شده و یعنی ۲۰ سال است که فعالیت می‌کنند. سومین مرکز نیز مرکز آمار و فناوری اطلاعات است که الان اپلیکیشن شاد را این بخش مدیریت می‌کند».

نظری به این مساله اشاره داشت که هر کدام از این بخش‌ها از بودجه دولتی استفاده کرده اند و هزینه‌های زیادی برای طرح‌های آن‌ها در طول سالیان متمادی در نظر گرفته شده است، ولی چرا در روز عمل هیچ خروجی مشخص دیده نمی‌شود و شاهد وضعیتی هستیم که امروز با آن مواجهیم؟. او البته اشاره کرد که فارغ از بحث کرونا نیز آموزش و پرورش در زمینه آموزش مجازی هنوز به یک طرح منسجم و حرفه‌ای نرسیده است.

درون آموزش و پرورش نسبت به شاد بدفهمی وجود دارد
نکته دومی که نظری به سراغ آن رفت بد فهمی است که درون مدیران آموزش و پرورش نسبت به تعلیم و تربیت در دوره کرونا و حتی اپلیکیشن شاد وجود دارد. او در این باره می‌گوید: «خبری رسمی مبنی بر اظهارات مدیرکل انجمن اولیا و مربیان آموزش و پرورش منتشر شد. این مدیر گفته بود که دانش آموزان ملزم هستند که با لباس رسمی در آموزش‌های آنلاین شرکت کنند. دوستان هنوز متوجه نشده اند که اسم این اپلیکیشن «پیام رسان» شاد است. آموزش‌های آنلاین عملا در این پیام رسان تجربه نشده است. وقتی خود وزارت آموزش و پرورش نتوانسته مدیران ستادی خودش را راجع به چیزی که الزام دارد آگاه کند از باقی افراد چه انتظاری داریم؟ از ظرفیت‌های داخلی و بومی حتما باید استفاده شود و ما از آن حمایت هم می‌کنیم، ولی اگر شاد را انتخاب کردید بدانید که این چه امکاناتی دارد».

نظری با تاکید بر این نکته که باید در زمینه استفاده از شاد آسیب شناسی مشخصی صورت بگیرد پیشنهاداتی نیز ارائه کرد. او هسته اصلی پیشنهادات خود را بر این مساله گذاشت که باید از طیف متنوعی از روش‌ها و ابزار‌های آموزشی استفاده کرد و ارائه یک روش و ابزار مشخص اشتباه است. او بر نقش رسانه ملی و تلویزیون تاکید داشت و به سراغ این مساله رفت که امروز تلویزیون بیشترین ضریب نفوذ را دارد و باید زمان بیشتری از کنداکتور برنامه‌های سیما به مسائل آموزشی و کلاس‌های درس اختصاص یابد.

وزارت ارتباطات به وظایف حاکمیتی اش عمل کند
این کارشناس آموزشی به سراغ دانش آموزانی که امکان استفاده از آموزش مجازی ندارند رفت و گفت: «وزارت ارتباطات باید در کنار آموزش و پرورش قرار بگیرد و وظایف حاکمیتی خود را انجام دهد. بخش خصوصی و خیرین که نمی‌توانند اینترنت تامین کنند. شورای عالی فضای مجازی و وزارت ارتباطات باید امکانات لازم برای دسترسی به اینترنت را فراهم کنند».

او در این باره ادامه داد: «من به عنوان یک کارشناس می‌خواهم تقاضا کنم و این مطالبه پیگیری شود تا وظایف وزارت ارتباطات به آن یادآوری شود تا در کنار آموزش و پرورش قرار بگیرند. وزارت آموزش و پرورش که نمی‌تواند پاسخگوی کندی اینترنت یا عدم دسترسی به اینترنت باشد. این جایی است که منصفانه باید بگوییم که دستگاه‌ها باید ورود کنند و وظایف خود را انجام دهند».

استفاده از روش‌ها و ابزار‌های متنوع تنها راه نجات
نظری باز هم به این نکته تاکید داشت که امسال با چالش‌های بسیار گسترده‌ای روبرو هستیم و بسیاری از کارشناسان این نکته را تاکید داشته اند که استفاده از یک روش و ابزار پاسخگو نیست و ما را درمانده خواهد کرد. او در این باره می‌گوید: «ما باید از روش‌ها و ابزار‌های مختلف رو بیاوریم و محدود کردن جریان رسمی آموزش و پرورش به یک اپلیکیشن اصلا کفایت نمی‌کند و ما باید تلفیقی از روش‌ها را دنبال کنیم. جایی که پوشش اینترنت و استفاده از فضای مجازی نداریم باید نسبت به ارسال بسته‌های آموزشی اقدام کنیم. خانواده‌های چند فرزندی را باید در نظر بگیریم. سی سال گذشت ما هنوز یک فضای آماده مجازی و سهل الوصول نداریم. حال که نداریم فعلا در این شرایط بیشترین ضریب نفوذ و دسترسی با تلویزیون است. سهم آموزش و پرورش در تولید و پخش آموزش‌های رسمی باید ارتقا پیدا کند».

او همچنین از وزارت ارتباطات و علوم خواست که از امکانات خود در زمینه بهبود وضعیت تعلیم و تربیت استفاده کنند و به کمک آموزش و پرورش بیایند.

با خانواده‌ها و معلم‌ها گفتگو کنیم
نظری در پایان انتقاداتی را نسبت به وزارت آموزش و پرورش مطرح کرد. او عدم ارتباط سازنده با خانواده‌ها و معلمان را در وضعیت فعلی بسیار خطرناک عنوان کرد و گفت: «ساز و برگ ورود به سال تحصیلی بین خود مدیران ستادی هنوز به وجود نیامده است. دغدغه آقایان این است که بچه‌ها با لباس در کلاس درس حضور داشته باشد. این یعنی درون مجموعه آموزش و پرورش هنوز فهم درستی نسبت به شرایط امروز وجود ندارد».

او بر توجیه خانواده‌ها و فرهنگیان تاکید کرد و گفت: «ما هنوز نتوانستیم در افکار عمومی خانواده‌ها را با دشواری‌های امسال آشنا کنیم. باید سناریو‌های ارتباطی و رسانه‌ای تعریف شود. مدیران کلان آموزش و پرورش در سطح کشور و برای گفتگو کردن با خانواده‌ها پیش قدم شوند. ما با انزوای مدیران آموزش و پرورش در رسانه‌ها مواجه هستیم. مسئولین استانی و ستادی باید با خانواده و معلم گفتگو کنند. ما با معلمان خود گفتگو نکرده ایم و برای سال جدید آن‌ها را آماده نکرده ایم.

این کارشناس آموزشی از رویکرد‌های بخشنامه نیز انتقاد کرد: «بخشنامه گفتگو نیست. بخشنامه بی اثر‌ترین ابزار ارتباطی بین آموزش و پرورش و معلمان است. ابزاری یک سویه. معلم‌های ما هنوز پرسش‌ها و مساله‌هایی دارند. بخشی از مساله ورود به سال جدید چالش ارتباطی است».

شعار سال، با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از سایت خبری دیدارنیوز، تاریخ انتشار 27 مرداد 99، کد خبر: 68843، www.didarnews.ir