نهضت ملی شدن صنعت نفت نیز یکی از مهمترین جریان های تاریخی کشور ماست که زمینه ساز شکل گیری شخصیت های تاریخ سازی شده است و یکی از این شخصیت ها مرحوم میرمصطفی عالی نسب است که در ادامه نگاهی به زندگی وی خواهیم داشت:

میرمصطفی عالی نسب در سال ۱۲۹۸ شمسی در تبریز متولد شد. عالی نسب دیپلم ریاضی گرفت و اولین آموزش‌های علمی خود را در مرکز وابسته بازرگانی آلمان در زمینه اقتصاد، حسابداری و بازرگانی دید.

او پس از شهریور ۱۳۲۰، وارد کار اقتصادی مستقل در تبریز و سپس تهران شد. وی که ابتدا فروشنده چراغ والور ساخت انگلیس بود، در سال ۱۳۲۹ به درخواست محمد مصدق برای استفاده از فرآورده‌های نفتی در داخل کشور و کاهش وابستگی به صادرات نفت خام، شرکت صنایع نفت و گازسوز عالی‌نسب را تأسیس کرد. اولین سماورها، چراغ‌های خوراک‌پزی و بخاری‌های نفتی از جمله بخاری معروف «علاالدین» در این دوران ساخته شد.

دکتر محمد مصدق به علت تحریم نفت از او خواست که بازار داخلی را کمک کند تا نفت، مصرفی پیدا کند و وسیله گرمایش شود و از سوختن و انهدام جنگل‌ها هم جلوگیری شود. عالی نسب لحظه‌ای درنگ نکرد و در زمانی ‌که صنایع مورد اعتنایی در ایران نبود، شروع به ساختن چراغ‌های خوراک‌پزی نفتی و سماور نفتی کرد.

گفته شده است که وقتی مصدق سماور نفتی عالی‌نسب را دید، یک مهمانی برگزار کرد و در آن مهمانی سماور را روشن کرد و از آن سماور با دست خود برای مهمان‌ها چای ریخت و به آنها تعارف کرد. همچنین مصدق در ورودی محل کارش این سماور را که سمبل ایستادگی ملت ایران در مقابل تحریم نفتی بود، قرار داد و مردم تشویق شدند که به جای ذغال، نفت بخرند و نفت تولید داخل که خریدار خارجی بر اثر تحریم ها برای آن پیدا نمی شد، مصرف کننده پیدا کرد.

عالی نسب در همین دوران یکی از مشاوران اقتصادی مصدق نیز بود و او بود که در این مقام، ایده انتشار اوراق قرضه ملی را مطرح کرد. مجموع مبلغ این اوراق، معادل دو میلیارد ریال بود که قرار بود در چهار نوبت و در هر دفعه ۵۰۰ میلیون ریال از این اوراق منتشر شود اما فقط بار اول آن منتشر شد و با سقوط دولت دکتر مصدق در کودتای ۲۸ مرداد سال ۱۳۳۲ ادامه انتشار آن متوقف شد.

گفته شده است در اولین روزهای فروش اوراق قرضه، حسن شمشیری مالک چلوکبابی شمشیری که فردی ملی گرا و نزدیک به مصدق بود، حدود ۵۰۰ هزار تومان اوراق خرید و دیگران را نیز به خرید اوراق قرضه ملی تشویق کرد.

* ارتباط با مراجع دینی و ارائه مشاوره اقتصادی به مراجع تقلید

آیت‌الله بروجردی و آیت‌الله میلانی در مسائل اقتصادی با مشورت با عالی‌نسب تصمیم‌گیری می‌کردند و یک بار آیت‌الله میلانی فتوای خود در مورد سرقفلی و سفته را پس از مخالفت عالی‌نسب تغییر داده بود.

عالی نسب با مرتضی مطهری و سید محمد حسینی بهشتی جلسات و مباحث مستمری را دنبال می کرد. همچنین مشهور شده بود که قرار مشترکی در میان علامه محمدتقی جعفری و عالی نسب گذاشته شده تا میرمصطفی عالی نسب از علامه جعفری در علوم اسلامی بیاموزد و در مقابل به ایشان اقتصاد آموزش دهد. عالی نسب بعدها در فعالیت‌های انقلابی با سید محمود طالقانی هم ارتباط خوبی پیدا کرد.

* منش اقتصادی/ دیگر کارت بازرگانی اش را تمدید نکرد!

عالی نسب در ۳۰ سالگی به یکی از مشهورترین تاجران کشور در زمینه چینی و بلور تبدیل شد. او پس از مطالعات دینی و بررسی های اقتصادی به دلیل اعتقادات و رویکردهای ملی تصمیم گرفت مسیر فعالیت های اقتصادی اش را تغییر دهد. عالی نسب به این نتیجه رسیده بود که کمک به استمرار یک رابطه یک سویه با کشورهای پیشرفته و تبدیل شدن به یک واردکننده صرف با اصول اقتصاد اسلامی و اقتضائات تاریخی اقتصاد ایران سازگاری ندارد. با این حساب گام برداشتن در مسیر تولید ملی را به هدف اصلی خود تبدیل کرد. عالی نسب از سال ۱۳۲۸ دیگر کارت بازرگانی اش را تمدید نکرد.

وی نسبت به اقتصاد ملی فوق‌العاده حساس بود. حامی تولید و متنفر از سرمایه‌داری تجاری ـ دلالی بود. سخت متعبد و متشرع بود. به اقشار ضعیف فوق‌العاده توجه داشت و کارگران را دوست می‌داشت که به آنها کمک‌های بسیاری می‌کرد، زمانی که هنوز رایج نبود، کارگران را در سود کارخانه شریک کرده بود و همیشه و به راه‌ها‌ی مختلف به آنها پرداخت‌های متنوع می‌کرد.

در دورانی که داشتن خودرو هنوز برای همه معمول نبود، برای احترامی که به کارگران می گذاشت، هیچ‌وقت با اتومبیل وارد کارخانه نمی شد. نقش نیروی کار در نزد وی در اقتصاد غیرقابل انکار بود و در توسعه سهم تعیین‌کننده برای آن قائل بود. اقتصاد جهانی را می‌شناخت و استاد مدیریت بحران بود و در ارائه راه‌حل‌های بومی فوق‌العاده توانا بوده از ربا بیزار بود؛ نه ریالی در عمرش ربا گرفت و نه ربا داد.

* فعالیت ها

تاسیس کارخانه صنایع نفت و گازسوز عالی‌نسب (که این شرکت تا به امروز به فعالیت تولیدی خود ادامه داده است)(+)

تاسیس صنایع کارتن سازی میهن

جایزه فیزیک عالی نسب برای دانش‌آموختگان رشته مهندسی مکانیک

حمایت کننده مالی مجله مکتب اسلام

مشاور اقتصادی رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر در دولت‌های رجایی، مهدوی کنی، باهنر و موسوی

عضو شورای اقتصاد و شورای پول و اعتبار

اولین رئیس شورای عالی صادرات غیر نفتی

مسئول راه‌اندازی مجتمع مس سرچشمه و مجتمع فولاد اهواز

اولین مدیر عامل شرکت ایران ناسیونال (ایران خودرو)

کنار گذاشته شدن عالی نسب از دولت در دوران سازندگی

با روی کار آمدن دولت سازندگی، عالی نسب از فعالیت های اقتصادی کنار گذاشته شد. فرشاد مومنی اقتصاددان و استاد دانشگاه در این خصوص معتقد است: گروه های ذینفعی بودند که اعتقاد داشتند عالی نسب و پشتیبانی وی در دولت راه را بر فساد، رانت و ربا بسته است، آنها فکر می کردند که این کارهای عالی نسب یک نوع تنگ نظری است.

با اندکی تلخیص و اضافات برگرفته از جامعه خبری تحلیلی ندای اصفهان، تاریخ انتشار: 29 اسفند 1395، کدخبر: 67488 ، www.nedaesfahan.ir