شعارسال: صنعت قارچ کشور این روزها حال خوبی ندارد. از اوایل اردیبهشت‌ماه و رویش قارچ‌های وحشی در مناطق کوهستانی، دردسر این صنعت نیز آغاز شد؛ زیرا بسیاری از مردم محلی این قارچ‌های کوهی را کنند و آن را یا خودشان خوردند یا به گردشگران فروختند. غافل از این‌که در میان این قارچ‌های خودرو، به‌دلیل تغییرات اقلیمی قارچ‌های سمی نیز رشد پیدا کرده‌اند. خوردن این قارچ‌های سمی و خودرو سبب فوت 21 نفر شد و بیش از یک‌هزار و 626 نفر را هم راهی بیمارستان‌ها کرد. این ماجرا به‌همین جا ختم نشد و اطلاع‌رسانی غلط رسانه‌ها سبب شد که مردم از مصرف قارچ واهمه داشته باشند. این مسأله بزرگ‌ترین ضربه را بر پیکره صنعت قارچ وارد آورد؛ به‌گونه‌ای که کارشناسان زبده این صنعت معتقدند این اتفاقات صنعت قارچ را به ورشکستگی کشانده است و تا به این زمان و با وجود بحران‌هایی که این صنعت در طول سال‌ها با آن روبه‌رو بوده، چنین خسارتی به این صنعت وارد نشده است. همین موضوع دلیلی شد تا روزنامه «سبزینه» در نشستی با حضور فعالان این صنعت و مسئولان وزارت جهاد کشاورزی ابعاد این ماجرا را بررسی کند.

ایران رتبه هفتم جهان را در تولید قارچ دارد

محمدحسن افشار، عضو هیئت مدیره انجمن پرورش‌دهندگان قارچ ایران، در این نشست می‌گوید: بر اساس آمار فائو در سال 2013رقمی بالغ‌بر 12 میلیون تن قارچ خوراکی در دنیا تولید و مصرف می‌شد. سهم ایران از این میزان حدود 150 تا 180 هزار تن است. از نظر رتبه‌بندی ایران مقام هفتم را در تولید قارچ در دنیا دارد. بیش‌ترین قارچی که در ایران تولید می‌شود قارچ دکمه‌ای است و قارچ‌های صدفی و شاه‌صدفی هم به مقدار کم در ایران تولید می‌شود. بعضی از تولید‌کنندگان قارچ خوراکی شیتاکه را نیز به مقدار کم تولید می‌کنند. تولید نوع جدید قارچ به‌نام شیتاکه و گانودرما نیز چند سالی است که در ایران آغاز شده است. وی در ادامه می‌افزاید: این قارچ، قارچی دارویی و در چین به‌نام قارچ معجزه‌گر معروف است. در چین حدود 107 نوع دارو از این قارچ تهیه می‌شود و از کل قارچ‌ها بیش از 700 نوع دارو درست می‌شود و قارچ شیتاکه نیز ماده اولیه شش دارو در جهان را نیز تشکیل می‌دهد. وی در پاسخ به پرسش خبرنگار  درباره این‌که این قارچ‌ها تا چه میزان می‌توان نیاز داخل کشور به قارچ را مرتفع کند، می‌گوید: خوشبختانه تولید نسبت به تقاضا شتاب بیش‌تری داشته است و واحدهای تولیدی تلاش کرده‌اند با به‌کارگیری تکنولوژی بیش‌تر و ماشین‌آلات بهتر، همچنین با استفاده از مشاوران خارجی راندمان تولید را در کشور بالا برده و کیفیت محصولات خود را ارتقاء دهند. این شتاب سبب شده است در شرایط موجود تولید بیش‌تر از تقاضای واقعی باشد و براساس اطلاعات داده شده، ما در حال حاضر توان بیش از 30 هزار تن تولید قارچ با کیفیت را داریم و با مذاکراتی که با وزارت جهاد کشاورزی صورت گرفته است، امید داریم زمینه برای صادرات نیز هموار شود. در حال حاضر ما حدود 20 هزار تن از کل محصول تولیدی قارچ را به کشورهای عراق، افغانستان و سی‌ای‌اس صادر می‌شود که ما توان بیش از 30 هزار تن مازاد بر این مقدار را نیز داریم.

قارچ دارو است

وی درباره بحث فرهنگ‌سازی برای مصرف قارچ در بین مردم می‌گوید: کارهای زیادی صورت گرفته است که یکی از آن‌ها این است که ارزش غذایی و دارویی قارچ را به اطلاع هموطنانمان برسانیم. در این زمینه مقالاتی داشتیم که در فواصل زمانی و در رسانه‌های مختلف به چاپ رسیده است. عضو هیئت مدیره انجمن پرورش‌دهندگان قارچ ایران در ادامه می‌افزاید: در واقع در این مسیر دو راه را در پیش گرفته‌ایم، یکی این‌که ارزش غذایی و دارویی قارچ را به اطلاع مردم رسانده‌ایم و در واقع با اطلاع رسانی به مردم این موضوع را گوشزد کرده‌ایم که قارچ کلکسیون ویتامین ب است و گیاهی است که خداوند خلق کرده که انواع مختلف ویتامین ب در آن موجود است و هر کدام از این ویتامین‌ها برای سلامتی انسان نقش تعیین‌کننده‌ای دارد. از قدیم می‌گویند قارچ غذای افراد نوجوان، غذای افراد میانسال و غذای افراد پیر است، این جمله‌ای است که در یکی از کتاب‌ها به رشته تحریر درآمده است؛ زیرا اسید فالیک موجود در قارچ غدد خون‌ساز بدن را تحریک می‌کند و مغز استخوان را برای خون‌سازی فعال می‌کند و نوجوانان برای خون‌سازی به این ماده نیاز دارند. افراد میانسال برای جلوگیری از صدمات استخوانی به آن نیاز دارند. وی درباره قارچ‌های سمی و تأثیر آن بر بازار قارچ نیز می‌گوید: متأسفانه استفاده از قارچ‌های وحشی سمی که از مراتع جمع‌آوری شد توسط افراد محلی و فروش آن به گردشگران مشکلات زیادی را به‌وجود آورد. وی ادامه داد: نخستین مسأله مهم در تولید قارچ شرایط اقلیمی است. قارچ در دمای 18 درجه سانتی‌گراد و رطوبت نسبی 85 درصد و گاز کربنیک بین 800 تا یک‌هزار وی‌پی‌ان رشد می‌کند. همان‌طور که اشاره شد شرایط اقلیمی مناطق غربی کشور به‌خاطر بارندگی پی‌درپی سبب شد که آب مورد نیاز خاک تأمین شود و علاوه‌بر این دمای مطلوب برای رشد قارچ فراهم شود. این‌ها در کنار هم سبب شد که یک‌باره مناطق کوهستانی، مرغزارها و مراتع مملو از قارچ‌های خودرو شود. طبیعی است در بین این قارچ‌ها که بعضاً خوراکی هستند مقداری قارچ غیرخوراکی نیز رشد کند که تشخیص آن به هیچ طریق ممکن نیست و تنها در آزمایشگاه‌های مجهز می‌توان سمی بودن یا نبودن آن را تشخیص داد و به‌همین دلیل تعدادی از هموطنان ما این قارچ‌ها را مصرف کردند و رسانه‌ها با دادن اطلاعات نادرست لطمات سنگینی به پیکره صنعت قارچ وارد کردند. افشار با انتقاد از رسانه‌ها و به‌خصوص صداوسیما ادامه می‌دهد: در روزهای اول می‌دیدیم که در تلویزیون زیرنویس می‌شد که با مصرف قارچ بیش از 800 نفر روانه بیمارستان شدند و به این نکته اشاره نمی‌شد که این قارچ‌ها، قارچ‌های خودرو در بیابان هستند و حتی گاهی در برخی از گزارش‌ها به این موضوع نیز اشاره نمی‌شد که این قارچ‌ها سمی هستند. این مسأله منجر به این شد که قارچی که کیلویی هفت‌هزار و 500 تا هشت‌هزار تومان فروخته می‌شد، به یک‌باره نزول قیمت پیدا کرد و قیمت آن به کیلویی دوهزار تومان سقوط کرد. فرض بر این‌که ما روزانه 500 تن تولید قارچ داریم که اگر این عدد را در پنج‌هزار تومان ضرب کنید، متوجه خواهید شد که قارچ‌کاران حدود 25 میلیارد تومان زیان دیدند. در واقع با این اتفاق قارچ‌کاران به ورشکستگی رسیده‌اند. وی ادامه داد: حتی به وزارتخانه مراجعه و اعلام کردیم توان پرداخت بدهی‌هایمان را نداریم تا به ما مهلت دهند. وی با اشاره به این‌که رسانه‌ها باید کار خود را جبران کنند، تصریح می‌کند: اما از رسانه‌ها نیز تقاضا داریم این موضوع را با شفاف‌سازی برای مردم روشن کرده و مانع از نابود شدن این صنعت شوند؛ زیرا قارچ جزو منابع ملی است و تلاش بسیاری صورت گرفته است که به جایگاه کنونی‌اش برسد و نباید آن را به‌ سادگی نابود کرد.

اطلاع‌رسانی غلط صنعت قارچ را به ورشکستگی کشاند

افشار در ادامه اضافه می‌کند: اگر مطبوعات به‌درستی اطلاع‌رسانی می‌کردند این صنعت تا این انداره خسارت نمی‌دید. در حال حاضر وضعیت صنعت قارچ به‌گونه‌ای است که حتی تولید‌کنندگان امکان جایگزینی مواد اولیه را ندارند؛ بنابراین درخواست کردیم بدهی ما را بانک‌ها استمهال کنند تا بتوانیم راهی پیدا کنیم که این زیان را جبران کنیم. جبران این زیان جز با کمک رسانه‌ها امکان‌پذیر نیست؛ زیرا اصحاب رسانه‌ها خود باعث بروز این مشکل شدند و خودشان می‌توانند آن را رفع کنند. رسانه‌ها با دفاع از قارچی که از طریق صنعتی و در واحد‌های تولید می‌شود و دارای مجاوز است، می‌توانند این خطا را جبران کنند. افشار در ادامه می‌گوید: روزانه 500 تن قارچ در 25 میلیون بسته تولید و توزیع می‌شود و مردم آن را مصرف می‌کنند و شادابی‌ آن‌ها تأیید شده است. در واقع امید داریم که با اطلاع‌رسانی درست این صنعت بتواند به اوج خود برگردد.

قارچی را که با زحمت درست می‌شود با بسته‌بندی بد به ذلت می‌کشند

وی درباره قارچ‌های فله‌ای و نصب آرم بر روی پلاستیک‌های توزیع این قارچ‌ها می‌گوید: قارچ‌های بسته‌بندی که در واحدهای صنعتی توزیع می‌کنند، مشکلی ندارند. ما از همکارانمان درخواست کردیم که اگر قارچ فله نیز توزیع می‌کنند بر روی پاکت‌های آن آرم شرکت و واحد صنعتی‌شان را نیز نصب کنند. اما با وجود این باید بگوییم گریزی از توزیع قارچ‌های فله نیست و بیش‌تر این قارچ‌ها در مراکز میوه و تره‌بار توزیع می‌شود؛ زیرا مردم با درآمد متوسط به این مراکز مراجعه می‌کنند و ترجیح می‌دهند قارچ فله استفاده کنند؛ زیرا قیمت آن به‌دلیل نداشتن هزینه بسته‌بندی ارزان‌تر تمام می‌شود. در واقع یک قشر مصرف‌کننده داریم که به‌دنبال این قارچ هستند و در این میان وظیفه ما این است که اطلاع‌رسانی کنیم این قارچ سالم به‌دست مردم برسد و مردم مطمئن شوند که این قارچ‌ها از واحدهای صنعتی مجاز به دستشان رسیده است. به‌همین دلیل برای از بین رفتن این شبهه از همکاران خواهش کردیم که قارچ را که بسته‌بندی می‌کنند حتماً لوگوی واحد تولیدی بر روی آن نصب کنند؛ زیرا قارچ با سختی و زحمت به‌دست می‌آید؛ بنابراین بهتر است که تولید‌کنندگان قارچ با بسته‌بندی غلط آن را به ذلت نکشانند و حتماً در کارتن و سبد آن را بسته‌بندی کنند و لوگوی واحد تولیدی را روی آن نصب کنند تا هر مصرف‌کننده بتواند با خیال راحت این مواد را مصرف کند. وی با اشاره به این‌که درست نیست ماده غذایی را که طی یک پروسه سه‌ماهه تولید می‌شود به‌‌دلیل بسته‌بندی نادرست ذلیل نکنیم، افزود: مصرف‌کننده را دچار تردید نکنیم که آیا این قارچ قابل استفاده است یا نه. بنابراین توصیه می‌کنیم که اگر برای متقاضی فله قارچ تهیه می‌کنند آن را حتماً با آرم عرضه کرده و نشانی واحد تولیدی را بر روی آن حک کنند.

قارچ هنوز بازار خود را پیدا نکرده است

عضو هیئت مدیره انجمن پرورش‌دهندگان قارچ ایران درباره مشکلات صنعت قارچ عنوان کرد: تولید‌کنندگان صنعت قارچ تلاش کرده‌اند که تولید را همیشه بالا ببرند. کارشناسان خارجی برای مشاوره به این صنعت آمده‌اند و وزارتخانه نیز در این زمینه به ما کمک زیادی کرده است. در حال‌حاضر راندمان تولید را بالا برده‌ایم و می‌توانیم به جرأت بگوییم راندمان تولید ما چیزی در حد استاندارد اروپایی است و 28 تا 30 درصد وزن کامپوست به قارچ تبدیل می‌شود؛ اما روی بازار آن کار نکرده‌ایم. در واقع می‌توانیم بگوییم مشکل تولید‌کنندگان ما بازار است. متأسفانه شرایطی در بازار به‌وجود آمده است که تعدادی دلال در آن رشد کرده‌اند و با ایجاد شرایط نامطلوب و بازارچرخانی، قارچ را به قیمت ارزان از تولید‌کننده دریافت و با افزایش 50 درصدی آن را به مصرف‌کننده عرضه می‌کنند. بنابراین راهکار ما این است که با فعال کردن شرکت تعاونی تولید‌کنندگان قارچ و توزیع مویرگی آن بتوانیم بر این مشکل فائق آییم. در واقع مشکل اصلی ما مشکل بازار است و از وزارتخانه می‌خواهیم شرایطی به‌وجود بیاورد که با توزیع مویرگی قارچ بتوانیم قارچی با کیفیت عالی به دست مصرف‌کننده برسانیم و سودی را که به جیب دلال‌ها می‌رود بین مصرف‌کننده و تولید‌کننده تقسیم کنیم.

صنعت قارچ از تحریم‌ها سربلند بیرون آمده است

افشار در ادامه اظهار می‌کند: خوشبختانه تولید قارچ در ایران کاملاً داخلی است و تمامی دستگاه‌ها نیز در داخل تولید شده‌اند. به‌جز سیستم کنترلیک که از خارج وارد می‌شود و تأمین سوش و کالچر قارچ نیز به محصولات وارداتی بستگی دارد؛ اما در بقیه دستگاه‌ها و مواد مورد نیاز مستقل عمل کرده‌ایم و به‌دنبال شعار اقتصاد مقاومتی، سنگر تولید را ادامه داده‌ایم. به‌صورت کلی تحریم‌ها نقشی در صنعت قارچ نداشته است و کل تولید ایران در دوره‌ای50 هزار تن بوده است و امروزه با تلاش در این صنعت تولید به 150 هزار تن رسیده است. در دوران جنگ و قبل از برجام نیز ما تحریم را تجربه کرده‌ایم و به تولید ادامه داده‌ایم. شاید تحریم‌ها تأثیر غیرمستقیم بر صنعت گذاشته‌ باشند؛ اما تأثیری مستقیم در تولید ما نداشته‌اند.

توان صادرات بیش‌تر را داریم

افشار درباره تغییرات ارز و تأثیر آن بر صنعت قارچ می‌گوید: وقتی ارز گران و پول ملی تضعیف می‌شود یکی از آثار آن این است که قیمت کالای صادراتی تغییر می‌کند و تولید‌کننده می‌تواند با قیمت ارزان قارچ را تولید کند. وقتی می‌گوییم قارچ قیمت جهانی‌اش 2/5 دلار است؛ اگر دلار هشت تومان باشد تولید‌کننده 20 هزار تومان درآمد کسب کرده است؛ اگر قیمت آن چهار هزار تومان باشد با قیمت 2/5 دلار 10 هزار تومان سود کسب می‌کند و به‌همین دلیل تقاضا داریم که شرایط صادرات برای ما فراهم شود، ما هم از این سو تلاش می‌کنیم در زمینه صادرات قدم ‌برداریم؛ زیرا این مابه‌التفاوت به بازار صادراتی ما برمی‌گردد و ما به این طریق می‌توانیم جاپایی در بازار صادراتی پیدا کنیم. وی در ادامه تصریح می‌کند: در حال حاضر بهترین بازار صادراتی ما روسیه است و کل تولید در کشور ما 150 هزار تن است و درحالی‌که مصرف روسیه به تنهایی 420 هزار تن در سال است. نتیجه این‌که اگر 10 درصد بازار روسیه را در دست بگیریم می‌توانیم این صنعت را رونق دهیم و این مابه‌التفاوت را که در جهت گسترش بازار صادرات انجام می‌شود به طریقی به صادر‌کننده قارچ بازگردد.

وی در پاسخ به این پرسش که تولیدکنندگان چقدر از ذائقه بازارهای صادراتی با خبر هستند، می‌گوید: در دهه 70 قارچ به اروپا صادر می‌کردیم؛ زیرا قارچ تولیدی ما تفاوتی با قارچ‌های هلندی نداشت. اما شرایط تحریم‌ها باعث شد قیمت تمام شده قارچ ما نسبت به قارچ‌های اروپایی کم‌کم بالا رود و بازار اروپا را از دست دهیم. حالا بازار کشورهای همسایه همچون عراق، امارات، قطر، کویت و بخشی هم به افغانستان و cisرا در اختیار داریم. اما با وجود این کل صادرات ما به این کشورها در سال کم‌تر از 10 هزار تن است. وی با اشاره به این که این مسیر بی‌مشکل نیست، اضافه می‌کند: مشکلی ما با عراق این است که قارچی را که از واحد تولیدی خارج می‌شود، باید یکسره بارگیری شده و بلافاصله از مبدأ به مقصد برود و در بازار که اربیل یا بازار بغداد است تحویل داده شود؛ در این‌صورت قارچ‌ها ضرر کم‌تری از جابه‌جایی می‌بینند و کیفیتشان حفظ می‌شود. اما مشکل این‌جاست که سفینه حمل و نقل ما دچار مشکل است و بار قارچ که با کامیون به مرز باشماق یا پرویزخان می‌رسد توسط افرادی که در آن‌جا حضور حضور دارند از کامیون‌های ایرانی به کامیون‌های عراقی منتقل می‌کنند. در آن‌جا در مکانی با هوای گرم مدت زمان طولانی می‌مانند؛ لذا قارچ بر اثر جابه‌جایی کیفیتش را از دست می‌دهد. وی با اشاره به این‌که این مسأله قابل رفع است، ادامه می‌دهد: متأسفانه کنسولگری ما در اربیل ضعیف عمل می‌کند و راهکاری که به ذهن می‌رسد این است که باید اتاق‌های بازرگانی ما و عراق با هم مذاکره داشته باشند و با همکاری انجمن قارچ شرایطی را به‌وجود بیاوریم که قارچ از واحد تولیدی بارگیری شود و تشریفات گمرگی در داخل واحد تولیدی انجام شود و بار قارچ یکسره حمل و در بغداد یا اربیل تخلیه شود. ما پیشنهادمان این است که جلسه‌ای با حضور گمرگ و وزارت جهاد کشاورزی و وزارت راه و شهرسازی برگزار شود تا این مسأله مطرح و راهکارهای آن بررسی و مشکل یک‌بار برای همیشه حل شود. براساس قوانین گمرک ما می‌توانیم بارگیری را در داخل کارخانه انجام دهیم و تشریفات گمرکی در همانجا انجام شود و در مرز کنترل ظاهری انجام گیرد و بار به‌صورت مستقیم به اربیل یا بغداد منتقل و بارگیری شود. وی به مشکل بازار در صنعت قارچ اشاره کرده و ادامه می‌دهد: مشکل همه همکاران ما در صنعت قارچ مشکل بازار است. تولید به‌خوبی انجام می‌شود و بیش از 28 تا 30 درصد راندمان تولید داریم و اما مشکل این‌جاست که نمی‌توانیم آن را بفروشیم. تلاش کردیم از طریق انجمن، شرکت تعاونی را فعال کرده و تعاونی نیز در این‌خصوص قدم‌هایی را برداشته است و تلاش‌ها بر این است که سیستم مویرگی را راه بیندازیم.

افشار با اشاره به این‌که طرحی ارائه دادیم که در مراحل تصویب است، ادامه می‌دهد: طرح را شرکت تعاونی قارچ‌کاران طراحی کرده است و تلاش می‌کند زنجیره تک‌محصولی به راه بیندازد و هدف این است که علاج واقعه را قبل از وقوع انجام دهد. عضو هیئت مدیره انجمن پرورش‌دهندگان قارچ ایران در ادامه تصریح می‌کند: الگوی ما در تولید قارچ کشور هلند است و قارچ‌کاران هلندی راه ما را حدود 50 سال پیش طی کرده‌اند و به این نتیحه رسیده‌اند که یک شرکت تعاونی فعال داشته باشند. این شرکت تعاونی کارش این است که هم نهاده‌های مورد نیاز تولید‌کنندگان را تولید می‌کند و هم بخشی از قارچ تولیدی‌اش را در بازار داخلی توزیع می‌کند و قسمتی از آن را صادر می‌کند؛ یعنی در نظر بگیرد براساس آمار فائو در سال 2013 تولید قارچ هلند 340 هزار تن بوده است که از این مقدار 90 تن در بازار داخلی مصرف شده و بقیه آن صادر می‌شود. اگر این مسأله بتواند در کشور ما اجرایی شود می‌توان امید داشت صنعت قارچ در ایران رشد خوبی داشته باشد. ما در این زمینه برنامه‌ای را نیز تدوین کرده‌ایم و امید داریم آن را به نتیجه برسانیم.

اطلاع‌رسانی نادرست صنعت قارچ را ضعیف کرد

غلامرضا تقوی، مدیرکل دفتر امور گلخانه‌ها، گیاهان دارویی و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی، هم که در این نشست حضور داشت، می‌گوید: قارچ‌های سمی و مشکلاتی که برای این صنعت به وجود آورده موضوع مهمی است. آمارهای این حادثه را وزارت بهداشت اعلام می‌کند و وظیفه ماست که این فضا را مدیریت کنیم و اجازه ندهیم این صنعت آسیبی بیش‌تر از این ببیند. برای همین نیز 12 برنامه اطلاع‌رسانی از رسانه‌های تصویری و رادیویی صورت گرفته است که اگر این اتفاقات نبود این وضعیت وخیم‌تر بود و شاهد آسیب‌های بیش‌تری به تولید‌کنندگان بودیم. در هر صورت با اقداماتی که وزارتخانه انجام داد کارهای عملیاتی خوبی صورت گرفت؛ ولی واقعیت این است که این ماجرا عاملی شد تا به فکر اتخاذ اقداماتی برای پیشگیری باشیم تا در زمان وقوع حوادثی همچون این واقعه بتوانیم تصمیمات درستی را اتخاذ کنیم. وی با تأکید بر این‌که باید بتوانیم اطلاع‌رسانی درستی در رسانه‌ها داشته باشیم، عنوان کرد: نتیجه اطلاع‌رسانی نادرست را دیدیم؛ زیرا بحث قارچ‌های سمی برای نخستین‌بار نبود که در ایران رخ می‌داد و هرساله این اتفاقات را شاهدیم؛ اما امسال این اتفاقات طوری رقم خورد و اطلاع‌رسانی به نحوی صورت گرفت که در این میان صنف تولید‌کنندگان قارچ بسیار متضرر شدند و به‌شکلی وحشت و رعب در مصرف قارچ ایجاد شد. این‌ عوامل در کنار هم سبب شد مصرف قارچ تا حد زیادی کاهش یابد. وی با اشاره به این‌که قارچ‌هایی که در واحدهای پرورشی تولید می‌شود کاملاً مطمئن و سالم هستند، ادامه می‌دهد: قارچ‌های واحدهای تولیدی هیچ مشکلی ندارند و به مردم این اطمینان را می‌دهیم که این قارچ‌ها سالم هستند. تقوی با اشاره به این‌که قارچ‌های سمی و کوهی سبب این اتفاق شده‌اند، ادامه می‌دهد: این اتفاق یک پیام از طرف طبیعت است. ما باید کمی کلان‌تر ماجرا را ببینیم؛ در حالی‌که بیش از 150 تن تولید در کشور داریم هیچ ضرورتی وجود ندارد که از قارچ‌های وحشی و خودرو برای تأمین منابع غذایی استفاده کنیم. با توجه به این‌که تعداد منابع زیادی از واحدهای تولیدی ما اشتغال‌های مستقیم و غیرمستقیم مولد دارند و گردش مالی خوبی در این زمینه است، ورود به عرصه‌های طبیعی برای محصولات خوراکی مانند قارچ و غیره همین تبعات را درپی خواهد داشت و علاوه‌بر این‌که استفاده از این قارچ‌ها به این افراد لطمه وارد می‌کند به یک صنف و گروه نیز صدمات زیادی وارد خواهد کرد.

قارچ‌ها ذخایر ژنتیکی کشور هستند

وی با اشاره به این‌که قارچ‌ها ذخایر ژنتیکی کشور هستند، ادامه می‌دهد: متأسفانه در هیچ جای دنیا مرسوم نیست که گروهی به ذخایر ژنتیکی دست‌درازی کنند و مسئولان متولی به‌راحتی از کنار آنان بگذرند. ضرورت دارد که به مردم گوشزد شود از این ذخایر ژنتیکی برای خوردن استفاده نکنند؛ زیرا این ذخایر متعلق به همه است و حتی باید جوامع روستایی برای حفظ این ذخایر تلاش کنند. بنابراین کار فرهنگی باید در این میان توسط رسانه‌ها صورت گیرد و در این ارتباط باید کلاس‌های آموزشی برای جوامع روستایی برگزار شود. به‌همین منظور پیشنهاد دادیم که کارگروهی متشکل از دستگاه‌هایی که در این زمینه می‌توانند تأثیرگذار باشند، تشکیل و آموزش‌های لازم به ‌آنان داده شود. برای این کار لازم است در مناطق پرخطر پلاکارت بزنند و بروشور‌هایی نیز تنظیم شود تا در زمان‌های خاصی قرق شوند. این‌ها اقداماتی است که باید صورت گیرد، در واقع این اطلاع‌رسانی برای جامعه مصرف‌کننده است.

بسته‌بندی برای فروش محصول اهمیت دارد

تقوی با اشاره به این‌که در بیش‌تر مناطق مرد دنیا کم‌تر راغب هستند که محصولات بی‌نام و نشان مصرف کنند، می‌گوید: این مسأله باید تبدیل به یک مطالبه عمومی شود؛ مثل فرهنگ‌سازی که در حوزه تخم‌مرغ رخ داد و امروزه مردم تخم‌مرغ‌های بدون تاریخ مصرف و لیبل را استفاده نمی‌کنند. باید روی این مسأله و این مطالبه کار شود و همه در این مهم نقش داریم، چه ما در وزارت جهاد کشاورزی، دوستان در وزارت بهداشت، خود صنف و رسانه‌ها باید این‌قدر تکرار کنند که تبدیل به یک مطالبه عمومی شود. محصولات غذایی که قابلیت تازه‌خوری دارند باید حدالامکان به‌صورت بسته‌بندی‌های نام و نشان‌دار با هر اندازه بسته‌بندی توزیع شود. در واقع ما تأکیدی بر اندازه بسته‌بندی نداریم و بسته‌های بزرگ و فله‌ای هم مشتریان خود را دارد. وی با اشاره به این‌که بسته‌بندی نیز نقش مهمی در فروش محصولات دارد، ادامه می‌دهد: بسته‌بندی‌های مواد غذایی در بسته‌های کوچک نیاز به زیرساخت دارد که واحد تولیدی باید داشته باشد؛ اما مهم‌تر از آن زیرساخت در جامعه است که مصرف‌کننده اندازه بسته را بپذیرد و قیمت تمام شده روی آن برایش به‌صرفه باشد.

قارچ باید اولویت اول سبد خانوار باشد

مدیرکل دفتر امور گلخانه‌ها، گیاهان دارویی و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی با تأکید بر این‌که قارچ اولویت اول در سبد خرید خانواده‌ها نیست، ادامه می‌دهد: از آن‌جا که قارچ با وجود آن‌که در حال رشد مصرف قرار دارد؛ اما شرایطی دارد که جزو گزینه یک مصرف‌کننده به‌حساب نمی‌آید و برخی از موارد مصرف‌کننده ابتدا گوشت، روغن، برنج، سیب‌زمینی و پیاز را خرید می‌کند و سپس اگر هزینه‌ای باقی ماند به قارچ تعلق می‌گیرد. به‌همین دلیل تولید‌کنندگان برای آن‌که مصرف‌کننده را ترغیب به خرید کنند روی قیمت محصول مانور می‌دهند. به‌همین دلیل به‌نظر من باید این بحث را قربانی کنیم؛ به‌خاطر آن‌که بسته‌بندی‌مان را بهتر کنیم و نام و نشان دهیم که جان مصرف‌کننده به‌ خطر نیفتد. شاید تا قبل از این اتفاقات و مشکلاتی که برای صنعت قارچ پیش آمد؛ اگر می‌خواستند بر روی بسته‌بندی بحث کنند باز به گردش مالی خسارت وارد می‌شد؛ اما اکنون هم جامعه آمادگی دارد، هم تولیدکنندگان و هم سیستم دولتی خود را موظف کرده‌اند که خود را با این ماجرا هماهنگ کنند. البته باید گفت در دنیا نیز این مسأله رایج و مرسوم است و البته برنامه‌ریزی کرده بودیم و این مقدمات فراهم شده است. نکته دیگر آن‌که جامعه امروز محصول قارچ را مهم می‌شمارد ما هم خودمان را موظف می‌کنیم برای خدمت‌رسانی قدم‌های بیش‌تری برای این صنعت‌برداریم یکی از این اتفاقات راه‌اندازی واحد تحقیقات قارچ خوراکی است که نخستین جلسه نشست هم‌اندیشی آن را در 15 اردیبهشت‌ماه برگزار و کارگروهی در حوزه تحقیقات و مسائلی که اتفاق افتاد، برگزار شد. در واقع تلاش شد هرچه به تولیدکنندگان کمک کند در دستورکار این کارگروه قرار گیرد. حتی انتقال یک دانش فنی که در آن سوی دنیا وجود دارد و می‌تواند به تولید‌کنندگان کمک کند جزو واحد کار این کارگروه خواهد بود. در کنار کارگروهی که انجمن تولیدکنندگان قارج دنبال می‌کنند از بخش دولتی این محدوده‌های رویشگاه‌های قارچ سمی مشخص شود که می‌تواند دستورکار جدیدی برای انجمن باشد. همچنین نصب هولوگرام بر روی بسته‌ها و نام و نشان‌دار کردن بسته‌ها هم می‌تواند جزو برنامه‌های انجمن و خود وزارتخانه می‌تواند باشد که مقدمات آن را نیز انجام داده‌ایم و در مرحله‌ای هستیم که در حال بررسی عکس‌العمل‌ها و شاخص‌ها هستیم. قرار است هولوگرامی مشترک تهیه شود که هر کسی نمی‌تواند این هولوگرام داشته باشد و پیش‌نویس اعطای دستور‌العمل آن مشخص شده است. تقوی با اشاره به این‌که پیش‌نویس این مسأله توسط انجمن صنفی مشخص شده است، ادامه می‌دهد: با کمک مجموعه بخش دولتی دستورالعمل آن مشخص شده است پیش‌نویس‌ آن آماده است و همین روزها با شاخص‌هایی مشخص به تولید‌کنندگان ارائه می‌شود. این هولوگرام و این نشان گویای معرفی مسیر تولید است و هر کسی این را در بسته‌بندی محصولش داشته باشد نشان‌دهنده این است که هر محصول چه مراحلی را طی کرده است تا به‌دست مصرف‌کننده رسیده است. این محصول مراحل قبل و واحد تولیدی‌اش کجا بوده و یک شرکتی که صلاحیت این کار را دارد بازرسی آن را انجام می‌دهد و اعطای هولوگرام نیز جزو وظایف و اساس‌نامه انجمن صنفی است و برای هویت بخشی به واحد تولیدی است و در واقع این کار اطمینان بخشیدن به مصرف‌کننده است. وی ادامه می‌دهد: این هولوگرام در واقع برند انجمن تولید‌کنندگان قارچ است و می‌تواند معرفی‌کننده انجمن باشد و قرار است این هولوگرام زمینه‌هایی را وجود بیاورد تا مردم اطمینانشان به مصرف مواد غذایی بالاتر رود. در واقع هدف از این کار این است که با وجود تلاش‌هایی که در این صنعت رخ می‌دهد، از این به بعد شاهد ضرر و زیان تولید‌کنندگان به‌واسطه مشکلاتی مانند حادثه اخیر نباشیم.

تولید‌کنندگان قارچ در حوزه صادرات فعال هستند

مدیرکل دفتر امور گلخانه‌ها، گیاهان دارویی و قارچ خوراکی وزارت جهاد کشاورزی درباره بحث صادرات در حوزه قارچ نیز می‌افزاید: در حوزه دولتی واحدهای مقرر صادرات داریم که از آن‌ها دعوت می‌شود بازارهای جهانی را شناسایی کنند. در حوزه بخش خصوصی در بحث بازار خود انجمن صنفی حضور دارند و متخصصان این امر بازارهای خارجی را نشانه‌گذاری می‌کنند و محصولات داخلی را رتبه‌بندی کرده، این رتبه‌ها را با توجه به ذائقه‌هایی که وجود دارد مشخص می‌کنند. تقوی با اشاره به این‌که این مسأله نیاز به متخصص دارد، می‌گوید: دولت در این زمینه دو کار انجام می‌دهد و از تولید تا بازار و از بازار تا مصرف را دنبال می‌کند، از تولید تا بازار بخش‌های مختلفی را می‌طلبد. باید مجوز داده شود، تسهیلات داده شود و دانش فنی به‌روز شود و مجوزهای لازم داده شود و نظارت وجود داشته باشد. ما به‌عنوان دولت باید در پشت همه این قسمت‌ها قرار داشته باشیم، اما از بازار تا مصرف‌کننده بازبخش دولتی باید کارهایی را دنبال کند. در واقع می‌توان گفت رفع موانع و تسهیل کار از مهم‌ترین کارهای بخش دولتی است. معتقدیم که یک تولید‌کننده نباید صادر‌کننده باشد، دولت نیز نباید کار صادراتی انجام دهد و باید کمک کند موانع را بردارد و برخی کارها را تصریح کند و یک‌سری نشست‌ها را برگزار کند و این اتفاق با خواست بخش خصوصی انجام می‌شود. خواست بخش خصوصی نیز خواست جامعه و بازار است؛ به‌طور مثال در تولید گل آنتینیوم قیمتی که در داخل آن را می‌خرند از بازارهای جهانی بیش‌تر است، هیچ‌وقت در این بازار تولید‌کننده به فکر صادرات نیست؛ زیرا وقتی گل آنتینیوم دوهزار تومان است و قیمت جهانی آن 800 تومان است، هیچ‌وقت تولید‌کننده به فکر صادرات نمی‌افتد. اما در قارچ به این‌گونه نیست؛ زیرا پیش‌بینی می‌شود 30 تا 40 هزار تن مازاد مصرف داشته باشیم که این میزان مازاد یا باید به صنایع تبدیلی برود یا صادر شود. ما به‌عنوان دولت سیستم را به‌سمت صنایع تکمیلی هدایت می‌کنیم. وی در ادامه اضافه می‌کند: بحث مجوز، دانش فنی، تأمین منابع مالی مورد نیاز و رفع موانعی که سر راه آن‌ها وجود دارد از مهم‌ترین اقدامات ما در این بخش است.

باید به‌سمت صنایع تبدیلی حرکت کنیم

تقوی با اشاره به این‌که باید به‌سمت صنایع تبدیلی حرکت کنیم، می‌گوید: یکی از بحث‌هایی مهمی که وجود دارد این است که باید به‌سمت صنابع تبدیلی برویم؛ زیرا روی صادرات ایستادن ما را به‌سمت خام‌فروشی سوق می‌دهد و این مسأله موضوعی است که مورد علاقه ما نیست در صنایع تبدیلی نیز دولت باید مجوز بدهد، منابع مالی و تسهیلات بانکی در اختیار تولید‌کنندگان قرار دهد. در بحث صنایع بسیاری از تولید‌کنندگان به کار ما نیاز دارند که دولت در حد توان کمک می‌کند. اما نکته این است که اگر از بیش‌تر تولید‌کنندگان موفق سوال کنید این پاسخ را می‌شنوید که ما برای تولید‌کنندگان موفق کم‌ترین انرژی را گذاشته‌ایم. تولید‌کنندگان ناموفق قرار نیست عدم موفقیت خود را گردن بخش دولتی بیندازند. اذعان می‌کنیم که همه موفقیت همت خودشان بوده است؛ اما در حوزه صنایع تبدیلی این را می‌گوییم که دولت به این بخش کمک زیادی کرده است. دولت مجوز می‌دهد و در بحث دانش فنی کمک می‌کند؛ زیرا قسمت نویی است و می‌توانیم تعریف جدیدی از این صنایع داشته باشیم. به‌همین دلیل برنامه‌ریزی خوبی در این‌خصوص انجام داده‌ایم. امسال پیش‌بینی کرده‌ایم که بیش از 12 هزار تن افزایش تولید خواهیم داشت؛ اگر به 150 هزار تن افزایش یابد مجموع آن به 162 هزار تن خواهد رسید و از 30 هزار تن مازاد تولید بیش‌تر می‌شود و به‌مراتب ضرورت صنایع تبدیلی بیش‌تر احساس می‌شود. از همین‌جا از همه تولید‌کنندگان تقاضا می‌کنیم برای آن‌که این مازاد تولید به کل سیستم ضربه وارد نکند به فکر باشند و بخش صنایع تولیدی را فعال‌تر کنند. ما نیز طرح توسعه اشتغال را دنبال می‌کنیم که شش درصد مناطق برخوردار و چهار درصد نیز به مناطق کم برخوردار تسهیلات داده می‌شود.

تلاش می‌کنیم و امید داریم دولت پشت ما باشد

اسلامی‌زاده، نایب‌رئیس انجمن قارچ خوراکی و مدیرعامل شرکت قارچ دزفول، نیز که در این نشست حضور داشت، درباره همراهی سیستم دولتی با بخش خصوصی می‌گوید: واقعیت امر این است که خودم به‌عنوان تولید‌کننده کارهایم را انجام می‌دهم و هر وقت در هر جا ماندم از سیستم دولتی کمک می‌گیرم تاکنون نیز هرجا احساس کردم نیاز به کمک وزارتخانه دارم بدون هیچ اغراقی وزارتخانه مشکل ما را برطرف کرده است؛ اما برخی از قسمت‌ها به شخص هم بستگی دارد، در برخی از حوزه‌ها کار به‌سرعت انجام می‌شود و در برخی جاهای دیگر مقررات و کندکاری یا حجم کار سرعت عمل پایین می‌آید. وی در ادامه می‌افزاید: در حد امکان، وزارتخانه برای حمایت از کارآفرینی و پایداری اشتغال تولید‌کنندگان قدم برمی‌دارد؛ اما به‌عنوان مثال بحث رفتن به صنایع تبدیلی و ارزش افزوده به محصولات است. در حال حاضر یک خط تولید از هلند وارد کردم که مجوز ان را وزارتخانه داده است. مجوز برخورداری از معافیت گمرکی را نیز وزارتخانه داده است؛ اما در ترخیص به قوانین مختلفی برخورد که این مسأله پای وزارتخانه نیست و تغییر و تحولی است که در کل دنیا رخ داده است و من برای ترخیص کالا به جرمی که اتفاق نیفتاده بود جریمه دادم. بارها مجبور شدم بارم را ثبت سفارش دهم. وی درباره اجرای شعار سال که حمایت از تولیدکننده داخلی است نقش بخش دولتی را متوسط عنوان کرد و ادامه می‌دهد: هرچه ماشین‌آلات از هلند خریداری کردم برای خطوط تولید قارچ خوراکی و تولید کمپوست فاز 3 و ماشین‌آلات صنایع تولیدی بود که همه را با استانداردهای اروپا بومی‌سازی و در واقع مهندسی معکوس کردم؛ البته با اعلام این موضوع به فروشنده خارجی دستگاه‌ها بومی‌سازی شدند.

اسلامی‌زاده در ادامه می‌افزاید: تیم تولیدم را با استفاده از اهرم‌های دولتی برای آموزش به هلند فرستادم، هرچند هزینه‌اش را خودم پرداخت کرده‌ام و حتی وقتی کارشناس دولتی دعوت می‌کنم تا تیم تولیدم آموزش ببیند هزینه‌هایش را خودم پرداخت کرده‌ام؛ اما از تیم دولتی نیز بهره گرفته‌ام.

مهم‌ترین خواسته‌ام گذر از بحران کنونی صنعت قارچ است

نایب‌رئیس انجمن قارچ خوراکی و مدیرعامل شرکت قارچ دزفول درباره مهم‌ترین خواسته‌اش از بخش دولتی می‌گوید: در حال حاضر مهم‌ترین کمک دولت به صنعت قارچ گذر از این شرایط بحرانی است که ایجاد شده؛ در حال حاضر مسائل به‌وجود آمده سبب شده است که این بخش به‌سمت ورشکستگی رود با وجود آن‌که وزارتخانه تا به حال به این بخش کمک زیادی کرده است؛ اما باید به‌عنوان متولی این بخش پیگیر شود که چه کسی نخستین‌بار این خبر کذب را گفته است و این مسأله را که تفاوت زیادی بین قارچ‌های تولیدی و جنگلی وجود دارد گوشزد کند تا تولید‌کننده این میان تا این اندازه متضرر نشوند. انتظار داریم دولت در این میان دست ما را بگیرد. وزارت بهداشت، آموزش و درمان چون متولی سلامت جامعه هستند باید درباره قارچ اطلاعات درستی به مردم بدهند؛ زیرا شاید این مسأله هزینه داشته باشد. اما از سوی دیگر هزینه‌های زیادی را که می‌تواند روی دوش سلامت جامعه بگذارد کاهش می‌دهد. وزارت جهاد کشاورزی با هدف تأمین و تضمین اشتغال پایدار و پشتیبانی از تولید و اشتغال با امکاناتی که در اختیار دارد می‌تواند از تبلیغ مصرف قارچ هزینه‌های دیگر را کم کند.

با وجود آن‌که از معافیت مالی برخورداریم، باز مالیات می‌دهیم

اسلامی‌زاده در ادامه می‌افزاید: چند سال است که صنف پرورش‌دهندگان قارچ خوراکی با این‌که مشمول ماده 81 مالیات‌های مستقیم و معافیت هستند؛ اما هنوز نتوانسته‌اند حتی یک پرونده مالیاتی را در سازمان‌های متولی ببندند و به‌شکل‌های مختلف تلاش می‌کنند از ما مالیات بگیرند. هیچ‌وقت نگران این صنعت نبوده‌ام؛ اما در حال حاضر نگران صنعت قارچ هستم و متأسفانه وضعیت بازار قارچ بد و سنگین است و این صنف تحمل پرداخت مالیات را ندارد؛ این درحالی است که ما معافیت داریم. کمپوستی که قارچ در آن پرورش می‌یابد، مثل زمینی است که ما در آن گندم می‌کاریم این‌ها می‌خواهند به‌زور تحمیل کنند که کمپوست مالیات می‌خورد.

3 هزار و700 نوع قارچ در ایران داریم

محمدرضا آصف، عضو هیئت علمی موسسه گیاه‌پزشکی کشور و سردبیر فصلنامه قارچ، نیز که ‌میهمان دیگر این نشست بود، درباره قارچ‌های سمی می‌گوید: درباره گونه‌های قارچی در دنیا آنچه وجود دارد این‌ است که بیش از 150 هزار گونه قارچ از انواه میکروسکوپی و ماکروسکوپی در دنیا وجود دارد و باید گفت همه این قارچ‌ها درشت نیستند. از میان آن‌ها سه‌هزارو 700 گونه قارچی در ایران داریم که از این تعداد یک‌هزار گونه قارچ کلاهک‌دار یا چتری در ایران یافت می‌شود و از این تعداد بخشی قارچ‌ها خوراکی، بخشی دارویی و بخشی سافروفیت هستند که نقش تمیز‌ کننده جنگل‌ها را برعهده دارند و همه نیز علمی هستند. وی در ادامه می‌گوید: از 100 نمونه قارچ کلاهک‌دار تقریباً 50 نمونه قارچ سمی وجود دارد. از این 50 نمونه قارچ سمی شش نمونه کشنده هستند که به مرگ ختم می‌شود و به‌جز این شش‌ نوع 44 نوع دیگر سمی هستند؛ اما به مرگ مصرف‌کننده ختم نمی‌شوند. این قارچ‌ها علائم دل‌درد ساده یا در نهایت مشکلات پیچیده گوارشی را به‌دنبال دارند؛ اما به مرگ منجر نمی‌شوند. آصف در ادامه تصریح می‌کند: هیچ روشی برای تشخیص قارچ سمی از قارچ خوراکی وجود ندارد و تنها راه تشخیص آن در آزمایشگاه و توسط مسئولان مربوط در حوزه است که به‌وسیله یک قارچ‌شناس متخصص می‌توان به سمی بودن یا نبودن قارچ پی برد؛ بنابراین در طبیعت به هیچ‌وجه راه تشخیص قارچ سمی از غیرسمی وجود ندارد. وی با اشاره به این‌که تمام گونه‌ها در نقاط مختلف می‌تواند رشد پیدا کند در ادامه تصریح می‌کند: ما در بلوچستان قارچ سمی داریم، در جنگل‌های شمال قارچ سمی داریم و دامنه‌های غرب و شمالغرب و دامنه‌های زاگرس هم نمونه‌های آن پیدا شده است. هیچ منطقه‌ای وجود ندارد که بگوییم در این مناطق قارچ سمی وجود دارد و این مناطق عاری از قارچ سمی است. عضو انجمن گیاه‌پزشکی ایران در ادامه اضافه می‌کند: براساس شرایط اقلیمی و میزان بارندگی‌های کرمانشاه و کردستان امسال شاهد بروز قارچ‌های سمی در این مناطق بودیم. باید گفت یک میزان رویش این قارچ‌ها شرایط اقلیمی خاصی را می‌طلبد و استاندارد مشخصی در نقاط مختلف دارد. رویش قارچ‌های سمی در هفته اول اردیبهشت‌ماه در کرمانشاه رخ داد، در رنجان در هفته آخر اردیبهشت این مسأله رقم خورد و شراطی پیش آمد که شرایط اقلیمی و توده‌های باران‌زا حرکت کردند و شرایط اقلیمی دامنه رشد این قارچ‌ها را رقم زد و متأسفانه شاهد مرگ هموطنانمان براثر مصرف این قارچ‌های وحشی بودیم. آصف در ادامه اظهار می‌کند: وقتی می‌گوییم قارچ‌های سمی بر روی بدن تأثیر می‌گذارند فرآیند آن به این صورت است که می‌توان گفت قارچ سمی یکی از وسیع‌ترین توکسین‌های موجود در عالم زیست را دارد، این‌که بگوییم چه عملکردی دارند عملکرد از سطح یک سلول ساده تا کبد و مغز و قلب ممکن است به پیش بروند. باید گفت هیچ اندامی از این توکسیون‌ها در امان نیست و بسته به نوع قارچ سمی اندام‌های مختلف تأثیر می‌بینند. برخی از قارچ‌های سمی را به‌عنوان قارچ‌های سمی عصبی می‌شناسیم؛ یعنی وقتی تغذیه می‌کنید هیچ علائم دل‌درد و تهوع نمی‌بینید؛ اما پس از ساعت‌ها کم‌کم تاری دید، سرگیجه، مشکلات در حواس پیش خواهد آمد یا دسته‌ای مسمومیت‌های غیرگوارشی دارند. آموزش در سیستم بهداشتی می‌تواند نقش مهمی در جلوگیری از عوارض این قارچ‌های سمی داشته باشد. عمده قارچ‌های کشنده مسمومیت‌های کبدی ایجاد می‌کنند قارچ‌های سمی کشنده سیر علائم مشخص است و به همین دلیل باید کادر درمان آموزش ببیند. این متخصص قارچ در ایران تصریح می‌کند: سیر مسمومیت قارچ‌های سمی مثل یک مسمومیت عادی است. فرد مسموم با دل‌درد و استفراغ ساده به مراکز درمانی مراجعه می‌کند. سیستم درمانی نیز به‌دلیل عدم آشنایی و گوش به زنگ بودن فرد را با یک درمان مسمومیت عادی درمان و وی را مرخص می‌کنند. اما پس هشت تا 12 ساعت علائم اصلی خودش را نشان می‌دهد که به آن زمان گلدن‌تایم می‌گویند. در واقع اگر در زمان گلدن‌تایم مریض بستری و درمان بر روی بیمار انجام شود مشکلات بعدی که به مشکلات کبدی و مرگ منجر می‌شود رخ نخواهد داد. آصف در ادامه می‌افزاید: تصورات غلط به این ماجرا دامن می‌زند؛ زیرا برخی معتقدند قارچ‌های وحشی اگر در شیر یا آب پخته یا این‌که کبابی شود سم آن از بین می‌رود. این تصورات غلط است و سال‌ها قبل هم وقتی روستاییان بومی با این قارچ‌ها روبه‌رو می‌شدند معتقد بودند اگر این قارج‌ها در شیر پخته شود سمش از بین می‌رود یا می‌گفتند قاشق نقره بگیرند و رنگ آن تغییر نکرد سمی نیست که تمام این تصورات اشتباه است. وی با اشاره به این‌که نحوه اطلاع‌رسانی‌ در این‌باره اشتباه بود، ادامه می‌دهد: نمی‌گوییم که در این ماجرا نباید اطلاع‌رسانی می‌شد؛ اما بر این باوریم که باید اطلاع‌رسانی درست صورت می‌گرفت. ماجرا وقتی در رسانه‌ها پر رنگ شد که نخستین مرگ‌ومیر رخ داد و از آن به بعد مطبوعات شروع به اطلاع‌رسانی کردند. باید این را گفت که آگاهی‌سازی یک مسأله است و انعکاس خبر مسأله دیگر. این خبر شوک ایجاد کرد؛ اما آگاه‌سازی به روشی دیگر است؛ مثلاً از هفته اول فروردین و قبل از آن‌که کسی فوت کند باید آگاهی‌سازی انجام می‌شد. به‌خصوص اهالی روستایی که در مناطق پرخطر زندگی می‌کردند باید از این مسائل آگاهی پیدا می‌کردند. مردم در استان‌های پرخطر و کوهستانی باید پیش از استفاده از این قارچ‌های سمی آگاهی پیدا می‌کردند؛ اما متأسفانه هیچ آگاهی‌رسانی انجام نشد و تنها انعکاس خبر انجام شد و این مسأله نیز نه‌تنها کمکی به این بخش نکرد؛ بلکه مشکلات را نیز افزایش داد. وی در ادامه می‌افزاید: برخورد با این قضیه مهم است، در آمریکا سالانه بیش از هشت‌هزار نفر به‌خاطر مصرف قارچ سمی در بیمارستان بستری می‌شوند؛ اما این مسأله برای آن‌ها بحران نیست. در فرانسه با وجود آن‌که جمعیت کشورشان از کشور ما کم‌تر است سالانه شش‌هزار نفر به مراکز درمانی به‌خاطر مصرف قارچ سمی مراجعه می‌کنند. کشورهای غرب اروپا بیش از 100 نفر مرگ و میر بر اثر مصرف قارچ سمی دارند. اما مسأله این‌جا است که صنعت قارچ آن‌ها دستخوش تحول نمی‌شود؛ زیرا آگاه‌سازی مردم پیش از این در این کشورها صورت گرفته است؛ در حالی که ما با این مسأله درست برخورد نمی‌کنیم.

ذخایر ژنتیکی طبیعت در حال نابودی است

آصف با اشاره به این که در سال 85 نیز این مسأله وجود داشت، ادامه می‌دهد: کشور ما مسمومیت و مرگ‌و‌میر در سال 85 در این زمینه داشت، در آن سال بیش از 12مورد مرگ و میر و بیش از 700 نفر بستری در بیمارستان‌ها به اثر مصرف قارچ سمی داشتیم؛ اما چون رسانه‌ای نشد مشکلی پیش نیامد. اما اگر همان زمان به توصیه‌ها عمل می‌شد امسال با چنین بحرانی روبه‌رو نمی‌شدیم. همان زمان گفتیم وزارت بهداشت اگر مصرف قارچ‌های کوهی را مطلقاً ممنوع می‌کرد امسال شاهد مرگ‌ومیر بیش از 22 نفر نبودیم، این‌ها ذخایر ژنتیکی کشور ما هستند. ما در دل طبیعت ذخایر مهمی مانند ترافر و دنبلان داریم که در حد صدها تن در سال صادر می‌شود؛ در حالی که این قارچ‌ها ذخایر دارویی ما به حساب می‌آیند و متأسفانه اگر این وضعیت ادامه پیدا کند تا چند سال آینده شاهد از بین رفتن تمامی این مواد خواهیم بود. وی در ادامه تصریح می‌کند: این درحالی است که در کشورهای دیگر قوانین سفت و محکمی برای حفظ این ذخایر گیاهی و دارویی وجود دارد؛ به‌طور مثال در ایتالیا قارچ پرطرفدار پرچینی امکان ندارد که یک کیلو بتوانید بیش‌تر برداشت کنید؛ زیرا خروجی‌های روستاها را پلیس قرق و تمام خودروی گردشگران و مسافرانی را که به این مناطق رفته‌اند، تفتیش می‌کند و اگر بیش از یک کیلو از این قارچ همراه داشته باشید با برخورد سخت آن‌ها روبه‌رو خواهید شد. آن‌ها معتقدند این ذخایر ژنتیکی کشورشان است و نباید از بین برود. در ایران هیچ قانونی برای حفظ ذخایر ژنتیکی وجود ندارد. در سال چند صد تن تراقل از ایران خارج می‌شود؛ در حالی که این‌ها منابع دارویی به حساب می‌آیند. دنبلان نمونه قارچی بود که ده‌ها سال از بین رفته بود و رشد نمی‌کرد و به‌تازگی نمونه‌های آن به‌خاطر شرایط اقلیمی رشد می‌کنند و اگر به آن‌ها توجه نشود به یک‌باره نیز دیگر آن‌ها را نخواهیم دید. در واقع باید گفت بحث مسمومیت‌های موضعی است و قابل حل شدن است؛ اما مهم‌تر از آن حفظ ذخایر ژنتیکی در کشور است که باید با قوانین محکم آن‌ها را حفظ کرد.

امکان سمی بودن قارچ واحدهای صنعتی صفر است

آصف در پاسخ به این پرسش که آیا امکان سمی بودن قارچ‌های کارخانه‌ای وجود دارد، می‌گوید: به هیچ عنوان امکان سمی بودن قارچ‌های کارخانه‌ای وجود ندارد، تعریفی داریم که می‌گوییم یک گونه از قارچ سمی است و یک گونه از قارچ سمی نیست؛ هیچ‌وقت یک گونه قارچ خوراکی سمی نمی‌شود و هیچ‌وقت نیز یک گونه قارچ سمی تبدیل به قارچ خوراکی نمی‌شود. قارچ خوراکی گونه‌ای است که تولید می‌شود و به هیچ صورت امکان سمی شدن آن وجود ندارد.

من به‌دلیل مسئولیت تشخیص قارچ‌ها رسانه‌ها را رصد می‌کردم، در زمینه این‌که چرا قارچ‌ها سمی شدند باید گفت این مسأله به‌دلیل عدم شناخت مردم از قارچ‌ها و بارندگی‌ها بسیار در مناطق شمال‌غربی است که چنین شرایطی را به‌وجود آورده است. وی در ادامه تأکید می‌کند: منع مطلق از مصرف قارچ‌های غیرتولیدی و اطمینان کامل از مصرف قارچ‌های تولیدی چیزی است که باید به‌صورت عام مردم از آن مطلع باشند. در واقع قارچ‌های تولیدی ما قارچ‌های دارویی به حساب می‌آیند و نباید تنها نام قارچ خوراکی را روی آن قرار دهیم. قارچ نوعی دارو است، قارچ دکمه‌ای سفید در دسته‌بندی قارچ‌ها، قارچ دارویی به‌حساب می‌آید. نباید ارزش آن را پایین ببریم؛ زیرا جزو معدود غذاهایی است که می‌تواند نقش دارویی برای ما ایفا کند. در محیط‌های طبیعی که شرایط خاک با کمپوست متفاوت است در اصل قضیه اتفاقی نمی‌افتد. باید به این نکته توجه کرد که قارچ تولید شده در کمپوست در رفاه کامل در کارخانه با کنه‌ها و میکروب‌ها سر و کار ندارد و به‌همین دلیل می‌توان اطمینان داشت که این مواد دچار مشکل نیستند و با خیال آسوده آن را مصرف کرد. وی با اشاره به آمارهای وزارت بهداشت درباره میزان تلفات قارچ‌های سمی می‌گوید: طبق آخرین خبرها 21 نفر فوتی در این وجود داشته است و بیش از یک‌هزار و 626 نفر نیز به مراکز درمانی مراجعه داشته‌اند که از این تعداد 9 نفر بستری و بقیه ترخیص شده‌اند. عضو انجمن گیاه‌پزشکی ایران در ادامه اضافه می‌کند: با تغییر فصل در تعطیلات و باوجود این همه اطلاع‌رسانی باز هم این قارچ‌ها مصرف و به‌دلیل شرایط اقلیمی باز هم شاهد این ماجرا هستیم. این نشان می‌دهد اطلاع‌رسانی نادرست بوده است. برخی از رسانه‌ها به‌طور نادرست اطلاع‌رسانی کردند و به نظر می‌رسد جهت‌دار نیز این اتفاق را رقم زدند. وی با اشاه به مطالعات گسترده‌ای که در این زمینه داشته است، ادامه می‌دهد: دانشمندان در طب سنتی هیچ اشاره‌ای به قارچ‌های دارویی نداشته‌اند و بسیار کم ابن‌سینا و جرجانی در ترجمه متون یونان باستان به قاریقون اشاره کرده‌اند؛ اما بررسی‌ها در ارتفاعات کردستان نشان داد که قاریقون واقعی که دانشمندان از آن نام برده‌اند چه بوده است و چه چیزی است.

چشم‌انداز خوبی در حوزه قارچ پس از جنگ داشته‌ایم

علی صدیق‌پناه، عضو هیئت مدیره انجمن صنفی قارچ ایران و خراسان رضوی و رئیس انجمن صنفی قارچ ایران، نیز در جمع کارشناسان در این نشست می‌گوید: در شرایطی که ما در کشور در حوزه مزارع قارچ درگیریم؛ اما بهتر است بدانیم ما چشم‌انداز خوبی در حوزه قارچ پس از جنگ داشته‌ایم. در سال 68، حدود شش برنامه پنج ساله ترسیم شد. در واقع در این پنج‌سال برای مدیریت و برنامه‌هایی که در کشور داشتیم در حوزه قارچ برنامه‌‌ریزی‌های زیادی انجام شد. گفتنی است از 45 سال پیش تولید قارچ در کشور مطرح و پرورش قارچ در ایران آغاز شد و آقای مهندس پیرایش، پدر قارچ ایران، نخستین تولید‌کننده قارچ در ایران بود که فعالیت‌های زیادی تاکنون برای پرورش قارچ رخ داده است. وی در ادامه می‌افزاید: از سال 48 این فعالیت آغاز و در دهه 60 جان تازه‌ای پیدا کرد. پس از برنامه‌های پنج ساله قارچ به سطح جامعه آمد، جایگاهی پیدا کرد و از سطح پایین به سبد خانواده‌ها راه پیدا کرد. تولید قارچ از 20 گرم آغاز شد و در حال حاضر به یک کیلو و نیم رسیده است. دوره‌هایی که دولت‌ها برای رونق پرورش قارچ برنامه‌ریزی کردند سبب شده است که تولید قارچ با حجم آزمایشگاهی آغاز شود. در حال حاضر طبق آمار تولید این محصول به 185 هزار تن رسیده است و چشم‌انداز آینده‌ای که نهاد رهبری از سال 1385 آن را ترسیم کرده است چشم‌انداز تولید قارچ را تا سال 1404 ترسیم کرده است. در حال حاضر برنامه توسعه ششم با یک سال تأخیر انجام شده است. به‌طور کلی دولتمردان و خود حوزه مدیریت کشور در صحبت و انجام برنامه‌ها و مدیریت کشور تا جایی‌که توانسته‌اند تلاش کرده‌اند کشور را بالا ببرند و رفاه و آسایش را برای مردم تأمین کنند. هرچند مسئولان جاهایی کاستی داشته‌اند و جاهایی نیز خود ما تنبلی کرده‌ایم؛ اما با همه این‌ها سبب شده تا شرایط خوبی در این سال‌ها رقم بخورد. صدیقی‌پناه در ادامه تصریح می‌کند: چشم‌اندازهای خوبی در این‌خصوص در کشور ترسیم شده است. در بحث عملیاتی کردن کارها چه بخش خصوصی و چه بخش دولتی زنجیره‌ای که باید بین ما و دولت وجود داشته باشد کمی زاویه دارد که این زاویه را باید خود کارشناسان کارشناسی کنند، نه من تولید‌کننده و رسانه‌ها. موضوع قارچ سمی را خبرنگاران بسیاری دنبال کرده‌اند و گزارش‌های مختلفی نیز در این‌باره ثبت شده؛ اما آیا درباره فواید قارچ خواص و ویتامین‌های آن جایی گزارشی نوشته شده است. در این صنعت چه من تولید‌کننده و انجمن تا جایی‌که توانسته کار انجام داده است؛ اما یک گله‌ای از خود تولید‌کنندگان داریم آن این است که چرا خودمان نمی‌آییم در قالب انجمن قرار بگیریم.

انجمن تولید قارچ وظایف خود را به‌درستی انجام داده‌است

وی با بیان این‌که باید در حوزه بازار نیز باید یک شرکت جدا به ثبت برسد، ادامه داد: محصول تولیدی را باید از واحدهای تولیدی جمع‌آوری و بازاری برای عرضه آن ایجاد کنند و من تولیدکننده از ابتدای تولید تا انتها باید در این فرآیند تأثیر گذار باشم. به‌زعم من انجمن بیش از 80 درصد از مسئولیت‌های خود را به‌درستی انجام داده‌است و توانسته سرانه مصرف قارچ را در دنیا بالا ببرد در 25 سال گذشته سرانه مصرف قارچ از 20 گرم به یک کیلو و نیم تغییر داده است و در واقع ما جزو 10 کشور اول دنیا در توزیع قارچ هستیم. این امر نشان دهنده این است که ما در حال حاضر دارای جایگاه و چشم‌انداز خوبی در امر تولید قارچ هستیم. صدیقی‌پناه با اشاره به این‌که چشم‌انداز ما این است که تا سال 1400 تولید خود را از 150 هزار تن به مرز 200 هزار تن برسانیم، گفت: این میزان تولیدات باید در سال 1404 به 350 هزار تن برسد. به‌دلیل استفاده بهینه از منابع آبی سالانه سطح گلخانه‌ها 26 هزار و 370 هزار هکتار افزایش پیدا می‌کند و افزایش سطح زیرکشت گلخانه‌ها یکی از اهداف پیش‌روی وزارتخانه است. وی در ادامه اضافه می‌کند: با رشد جمعیت و با برنامه‌های تشویقی در همه ارکان نظام حرکت به سمت و سوی فرزندآوری بیش‌تر است و به احتمال زیاد برنامه‌های توسعه‌ای برای افزایش جمعیت خواهیم داشت. در واقع می‌توان گفت توسعه انسانی از برنامه‌های کشور پیشی گرفته است؛ اما فرهنگ‌سازی برای مصرف محصولاتی همچون قارچ بسیار پایین و کمرنگ است. البته پیش از این برنامه‌هایی برای بهتر شدن مصرف قارچ صورت گرفته است؛ به‌عنوان مثال چند سال پیش در استادیوم آزادی مسابقه آشپزی با قارچ صورت گرفت و 50 هزار نفر در این برنامه حضور داشتند و همایش‌هایی نیز در دهه 80 برگزار شد؛ اما در دهه 90 گرفتاری اقتصادی باعث شد از این برنامه‌ها جا بمانیم و تولید‌کنندگان زمین‌گیر شدند و از نظر سرمایه‌ای دچار مشکل شدند. در این شرایط تولید‌کنندگان تنها به فکر ثبت شرایط خود شدند؛ اما در دو سال پیش‌رو چون باید وارد اقتصاد جهانی شویم و در حوزه بین‌الملل ورود پیدا کنیم، باید تولید پایدار داشته باشیم و صادرات مورد توجه قرار گیرد. اگر بخواهیم به بازار هر کدام از کشورها ورود پیدا کنیم باید توانمان را افزایش دهیم؛ زیرا کشورهایی که در مقابل ما قرار دارند کشورهای قدرتمندی مانند هلند، ترکیه، لهستان و مجارستان هستند که برای رسیدن به میزان تولید و کیفیت محصول آن‌ها باید تولید اقتصادمحور داشته باشیم و تا بتوانیم از نظر قیمت‌گذاری با این کشورها توان رقابت داشته باشیم.

80 درصد تولید‌کنندگان قارچ عضو انجمن قارچ ایران هستند

حبیب‌الله عظیمی، دبیر انجمن قارچ ایران، نیز درباره فعالیت‌های این انجمن می‌گوید: انجمن قارچ از سال 73 شروع به فعالیت کرده است و 80 درصد تولید‌کنندگان قارچ کشور عضو این انجمن هستند. این انجمن تلاش زیادی کرده تا بتواند مشکلات تولید‌کنندگان را از طریق ارتباطی که با دولت داشته‌اند برطرف کند؛ یعنی ارتباط بین تولیدکننده و دولت را برعهده گرفته و کارهایی را که باید انجام بدهند در دستورکار قرار دهند. یکی از فعالیت‌هایی که این انجمن موفق شد انجام دهد معافیت کمپوست یا همان بستر رویش قارچ بوده است که کارهای آن انجام شده و نامه‌هایی باید داده شود تا از طریق وزارتخانه بتوانیم پیگیری کنیم. انجمن باید در صدور و تمدید پروانه‌هایی که صادر می‌شود، دخیل باشد و استعلام‌های مورد نظر از طریق این انجمن انجام شود. در حال حاضر تقریباًً در تنظیم بازار دخیل بوده‌ایم و انجمن از نظر تبلیغات در حد وسیع تلاش کرده است تا قارچ و فواید آن را به مردم آموزش دهد و در آینده نیز انتظار می‌رود که فعالیت‌های بیش‌تری در این‌خصوص انجام شود. بالا بردن سرانه مصرف و حرکت دادن قارچ به‌سمت سبد خانواده‌ها و قرار گرفتن در لیست کالاهای ضروری حاصل تلاشی بوده که انجمن قارچ آن را انجام داده است. وی در ادامه تصریح می‌کند: برای افزایش مصرف مردم همین که بازارهای هدفی را در مدارس تعریف کرده و با برگزاری مسابقات قارچ مردم را به مصرف آن دعوت می‌کنیم که این اقدامات نیز در شمار اهدافی است که این انجمن دنبال می‌کند. دبیر انجمن قارچ ایران عنوان کرد: همایش‌های علمی زیادی در این‌خصوص انجام شده و مشاوره دادن به تولید‌کنندگان از اعم کارهای انجمن بوده است. آموزش کار با ماشین‌های خاص دارای بیمه و اعطای تسهیلات برای تولید‌کنندگان از دیگر فعالیت‌هایی است که انجمن انجام داده است. به‌طورکلی می‌توان گفت انجمن تاکنون فعالیت‌های خوبی انجام داده است و امید داریم بتوانیم فعالیت‌های بیش‌تری را در قالب انجمن انجام دهیم تا بتوانیم با کارهای استراتژیک بازاریابی درستی انجام دهیم و هم بازار داخل و هم بازار صادرات را در دست بگیرد.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار:29خرداد1397، کدخبر: 46171: www.sabzineh.org