شعارسال: به اعتقاد بسیاری از کارشناسان اهمیت دست‌یابی به خودکفایی در محصولات اساسی همچون گندم برای ایران در مقایسه با قدرت‌های دیگر دوچندان است؛ زیرا کشور همیشه در معرض خصومت غرب و شرق قرار داشته. امنیت غذایی پایدار علاوه‌بر تولید مازاد بر نیاز، ملاحظات دیگری هم دارد که بی‌توجهی به آن‌ها تأثیر جبران‌ناپذیری بر امنیت ملی خواهد گذاشت. وزارت جهاد کشاورزی نیز در سال‌های گذشته عملکرد قابل قبول و خوبی در زمینه تولید محصولات استراتژیک همچون گندم داشته است؛ در این رابطه گفت‌وگویی داشتیم با برخی از کارشناسان حوزه کشاورزی که در ادامه می‌آید.

علی ابراهیمی: با مدیریت و برنامه‌ریزی دقیق‌ می‌توان به سطح بالایی از تولید دست یافت

علی ابراهیمی، نماینده مردم شازند، گفت: کشور ما در تولید بیش‌تر مواد غذایی از قبیل غلات، حبوبات و فرآورده‌های پروتئینی مانند گوشت مرغ، شکر، محصولات کشاورزی و مرکبات به درجه‌ای از تولید رسیده است که در صورت تحریم مجدد با مشکل مواجه نخواهیم شد. در صورتی‌که میزان تولید خود را در دانه‌های روغنی ارتقاء دهیم، دیگر نگرانی در رابطه با مشکلات ایجاد شده در زمینه واردات مواد غذایی نخواهیم داشت. وی در زمینه میزان تولید گندم در کشور و مشکلات آن نیز گفت: جای خرسندی است که کشور ما با وجود مشکلاتی که در زمینه کمبود زمین‌های کشاورزی، وجود اراضی شیب‌دار، کمبود منابع آبی و خشک‌سالی‌های پی‌درپی وجود دارد، توانست تولید خود را در دو سال گذشته به‌ بیش از 14 میلیون تن برساند؛ حتی میزان تولید گندم‌های تولید شده از کشت دیم به شش‌میلیون تن در سال رسید. درصورتی‌که در جهت حفظ این مقدار تولید کوشش کنیم و متوسط تولید را افزایش دهیم، علاوه‌بر حفظ خودکفایی محصول گندم می‌توانیم در حوزه صادرات این محصول نیز اقداماتی را انجام دهیم. متأسفانه در زمینه تولید گندم، میزان پرتی و هدر رفت این محصول بالاست. در صورت مدیریت و برنامه‌ریزی دقیق‌تر می‌توان با هزینه کم‌تر به سطح بالایی از تولید رسید.

این مقام مسئول در رابطه با عملکرد وزارت جهاد کشاورزی اظهار داشت: وزارت جهاد کشاورزی موفق شد در رابطه با تولید گندم برنامه‌ریزی مثبتی انجام دهد و کشاورزان عزیز را از این برنامه آگاه کند. خوشبختانه با تلاش و فعالیت کشاورزان عزیز و برنامه‌ریزی وزارت جهاد کشاورزی تولید گندم ما نسبت به سالیان گذشته افزایش قابل‌توجهی داشته است. در صورتی‌که این وزارتخانه درجهت رفع مطالبات کشاورزان تلاش بیش‌تری کند و مشکلات ایجاد شده در رابطه با خرید تضمینی گندم را بر طرف کند، مسلماً میزان تولید این محصول رشد قابل ملاحظه‌ای خواهد داشت. ابراهیمی با استقبال از راه‌اندازی سامانه خرید تضمینی گندم اعلام کرد: قبل از راه‌اندازی این سیستم، معامله‌ای میان کشاورز و واسطه‌گر به‌نام معامله «سلف» انجام می‌گرفت. در این معامله واسطه‌گر، محصول گندم را زودتر از کشاورز پیش‌خرید می‌کرد، در نتیجه در زمان تعیین شده کشاورز ناچار بود که محصول خود را با قیمت پایین‌تر به‌واسطه‌ تحویل دهد. راه‌اندازی این سامانه تلاشی برای حذف واسطه‌گران و دلالان بود؛ در صورتی‌که بر روی این سامانه برنامه‌ریزی انجام گیرد و زیرساخت‌های این طرح تقویت شود کمک بسیار زیادی به کشاورزان خواهد شد. وی افزود: کشور ما چون از لحاظ اقلیمی نیمه‌خشک محسوب می‌شود، به‌دلیل مصرف آب بیش‌تر قیمت تمام شده تولید گندم برای ما بیش‌تر تمام می‌شود؛ اما چهار فصل بودن کشور ما امتیاز مثبتی است که مناطق و کشور‌های دیگر از آن محروم هستند، با کاشت گندم در مناطق مختلف، برداشت‌های ما نیز در فصول مختلف انجام می‌گیرد؛ در نتیجه فصل برداشت در ایران محدود به یک فصل خاص نیست و ما در هر زمانی تولید گندم خود را حفظ خواهیم کرد.

نماینده مردم نهبندان: گندم تولید شده در کشور از درجه کیفی بالایی برخوردار است

نظر افضلی، نماینده مردم نهبندان، در رابطه با خودکفایی گندم اظهار داشت: خودکفایی گندم حرکت مثبتی است که طی چند سال اخیر صورت گرفته است. گندم تولید شده در کشور ما از درجه کیفی بالایی برخوردار است، همچنین برخلاف بسیاری از محصولات تراریخته وارداتی، گندم ما به‌صورت کاملاً طبیعی تولید می‌شود. این مقام مسئول میزان مصرف داخلی سالانه گندم را در کشور هشت‌میلیون تن اعلام کرد. وی در این رابطه گفت: نیاز سالانه کشور به گندم هشت‌میلیون تن است و در صورتی‌که شیرینی‌پزی‌ها و سایر تولیدی‌های وابسته به گندم را در این آمار جای دهیم، نیاز کشور به 10 میلیون تن در سال می‌رسد. خوشبختانه سیلوها و انبارهای ذخیره محصولات ما از نظر محصول گندم تأمین و پر است؛ اما امسال به‌دلیل کمبود ذرت بسیاری از کشاورزان برای تأمین علوفه به گندم روی آورده‌اند. این قضیه ممکن است در سال‌های آتی مشکل به‌وجود آورد و باید تلاش شود کمبود محصول ذرت در کشور برطرف شود تا گندم جایگزین علوفه دام نشود. همچنین خشک‌سالی‌های اخیر که بسیاری از استان‌های کشور مانند استان فارس و خراسان جنوبی را درگیر ساخته است، خطری برای کاهش تولید گندم محسوب می‌شود؛ در صورتی‌که برنامه‌ریزی در این مورد انجام نگیرد به‌طور قطع در رابطه با تولید این محصول با مشکل مواجه خواهیم شد. این مقام مسئول در پایان افزود: در خواست من از وزارت جهاد کشاورزی این است که برنامه‌ریزی خود را طبق قانون توسعه ششم در پیش گیرد و همچنین قیمت خرید تضمینی محصولات کشاورزی را در تیر ماه و قبل از کشت محصولات اعلام کند.

رئیس بنیاد ملی توانمندسازی گندم‌کاران: افزایش نرخ خرید تضمینی با رشد تورم هماهنگ نیست

علیقلی ایمانی، رئیس بنیاد ملی توانمندسازی گندم‌کاران، هم خودکفایی کشور در محصول گندم را بسیار مهم و ارزشمند دانست. وی در این رابطه گفت: گندم محصولی پراهمیت است و بخش اعظم نیاز غذایی مردم را تأمین می‌کند. خوشبختانه در سال‌های اخیر میزان تولید برخی محصولات ازجمله گندم در سطح کشور بسیار افزایش یافته، تا حدی که توانستیم در تولید گندم خودکفا شویم و در تولید شکر به خودکفایی بیش از 80 درصدی دست یابیم. همچنین در گذشته تولید دانه‌های روغنی تنها 10 درصد از نیاز کشور را تأمین می‌کرد؛ درحالی‌که امروزه حداقل 20 درصد از نیاز کشور با تولید داخلی این محصول تأمین می‌شود. وی با اشاره به این‌که واردات گندم در دولت نهم در سطح بسیار گسترده و با قیمت بالایی انجام می‌شد، افزود: در دولت نهم موضوع تحریم‌ها مشکل بزرگی پیش‌روی مسئولان ایجاد کرد، به‌گونه‌ای که واردات بسیاری از کالاهای ضروری محدود شد و دولت در خرید محصولات استراتژیکی همچون گندم با مشکل روبه‌رو شد، در شرایطی که ذخیره این محصولات در انبار‌های کشور رو به اتمام بود. واردات گندم در آن دوره به‌گونه‌ای بود که این محصول در سال 91 با قیمت 385 دلار به‌ازای هر تن وارد می‌شد.

در حال حاضر با خودکفایی در محصول پراهمیتی همچون گندم، در صورت بازگشت تحریم‌ها مانند سابق دچار مشکل نخواهیم شد و انبار‌های محصولات استراتژیک ما به‌مدت هفت تا هشت ماه ذخیره دارند. وی با بیان این‌که یکی از مشکلات حال حاضر پیش‌روی کشاورزان قیمت خرید تضمینی گندم است، ادامه داد: متأسفانه افزایش نرخ خرید تضمینی با تورم هماهنگ نیست و اکثر کشاورزان از ثابت ماندن قیمت خرید تضمینی گندم ناراضی هستند. کشاورزی حرفه‌ای آسیب‌پذیر است و به حمایت از جانب مسئولان نیاز دارد، در صورتی‌که کشاورزان مورد حمایت قرار نگیرند میزان تولید محصولات پایین خواهد آمد و در نتیجه خودکفایی گندم از بین خواهد رفت. ایمانی در رابطه با عملکرد وزارت جهاد کشاورزی گفت: خوشبختانه دولت وقت، توجه ویژه‌ای به تولیدات داخلی و خودکفا شدن محصولات استراتژیک دارد. زمانی که حجتی سکان امور را در دست گرفت، مشکلات موجود در تولید را مورد بررسی قرار داد و برای حل و بهبود آن‌ها برنامه‌ریزی 10 ساله کرد. وی به‌همراه مسئولان مربوطه موفق شد که توان ضریب امنیت غذایی را در هشت محصول استراتژیک بالا ببرد، ضریب مکانیزاسیون را افزایش دهد، سیستم آبیاری و انتقال و زهکشی آب را به‌روز کند و اصلاحاتی در رابطه با قیمت محصولات انجام دهد؛ همچنین وزارت جهاد کشاورزی توانست با تولید‌کنندگان و کشاورزان ارتباط برقرار و ضعف‌های آن‌ها را شناسایی و برطرف کند. رئیس بنیاد ملی توانمندسازی گندم‌کاران با بیان این‌که لازمه استمرار خودکفایی، حمایت دولت و مسئولان از تولیدکنندگان است، اذعان داشت: امیدواریم بخش‌های اقتصادی کشور و سازمان مدیریت برنامه و بودجه، همکاری خود را با وزارت جهاد کشاورزی تقویت کنند و بودجه این سازمان را افزایش دهند؛ زیرا در شرایط کنونی با توجه به افزایش نرخ تورم، دستمزد کارگران، هزینه حمل و نقل، قیمت بذر و... افزایش یافته است. کشاورزان هم در همین کشور زندگی می‌کنند؛ در نتیجه محصولات و کالای آن‌ها هم باید به نرخ روز خریداری شود. در صورتی که کشاورز محصول خود را زیرقیمت واقعی بفروشد، توانایی ادامه کار را نخواهد داشت و ورشکست خواهد شد.

ایمانی با انتقاد از طرفداران واردات گندم به کشور گفت: ما در سال‌های گذشته حدود 2. 6 میلیارد دلار در سال واردات گندم داشتیم. زمانی‌که ایران در محصول گندم به خودکفایی رسید، قشر عظیم کشاورزان در مقابل سود هنگفت عده‌ای خاص قرار گرفتند و وقتی این افراد منفعت خود را در خطر دیدند، شروع به مخالفت کردند. آن‌ها کیفیت گندم و مقدار پروتئین آن را مورد انتقاد قرار دادند؛ درحالی‌که ایران باکیفیت‌ترین و غنی‌ترین گندم را از لحاظ پروتئین دارد. امیدواریم که حمایت از تولید داخلی همچنان ادامه یابد و راه برای فرصت‌طلبان هموار نشود. وی با بیان این‌که خودکفایی گندم در صورتی ادامه خواهد داشت که کاشت گندم برای کشاورز توجیه اقتصادی داشته باشد، عنوان کرد: زمانی‌که کشاورز در حال کاشت محصول خود است، انتظار دارد که تلاش‌هایش در پایان سود و منفعتی برایش داشته باشد. در صورتی‌که آن محصول برای تولید‌کننده درآمدی نداشته باشد، کشاورز به کاشت محصولات دیگر پناه خواهد برد و در نتیجه تولید کاهش خواهد یافت.

محمدشفیع ملک‌زاده: خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی یکی از واجبات کشور است

محمدشفیع ملک‌زاده، رئیس نظام صنفی کشاورزی کشور، گفت: با توجه به مسائل سیاسی حاکم بر کشور، خودکفایی در تولیدات داخلی، به‌ویژه در محصولات کشاورزی یکی از واجبات و ضروریات اصلی کشور است. کشور ما سالانه بیش از 10 میلیون تن گندم احتیاج دارد که قسمتی مضاف بر این میزان هم باید صرف پرکردن سیلو‌ها و انبار‌های مواد غذایی شود. معمولاً دولت تمام محصولات استراتژیک را به اندازه مصرف مردم تا شش‌ماه ذخیره می‌کند. سال 1383 ما برای نخستین‌بار در محصول گندم به خودکفایی رسیدیم؛ اما این خودکفایی دوام نیاورد و میزان تولید گندم کاهش یافت تا جایی‌که در سال 1391، گندم تولید شده در کشور تنها دومیلیون و 300 هزار تن اعلام شد که این میزان حتی بخش کوچکی از غذای مردم را تأمین نمی‌کرد؛ به‌همین دلیل دولت در سال ذکر شده ناچار به واردات بیش از هشت‌میلیون تن گندم شد. پس از آن با تغییر دولت و تغییراتی که در سیستم وزارت جهاد کشاورزی ایجاد شد، میزان تولید گندم افزایش یافت؛ به‌گونه‌ای که سال 1395 بار دیگر در تولید این محصول به خودکفایی رسیدیم.

این مقام مسئول در رابطه با مشکلات اخیر ایجاد شده در تولید گندم و خرید تضمینی آن اظهار نگرانی کرد و افزود: متأسفانه بالا رفتن هزینه تولید، افزایش قیمت نهاده‌ها و ثابت ماندن نرخ خرید تضمینی گندم موجب شده است که میزان تولید گندم در دو سال اخیر کاهش یابد. قیمت خرید تضمینی گندم در سال گذشته یک‌هزارو300 تومان به‌ازای هر کیلوگرم اعلام شد و در سال جاری با وجود افزایش نرخ تورم، قیمت خرید تضمینی گندم همانند سال گذشته یک‌هزارو 300 تومان اعلام شد؛ در حالی‌که دولت در ابتدای کار اعلام کرده بود طبق قانون نرخ قیمت خرید تضمینی گندم باید با توجه به نرخ تورم افزایش یابد. در سال جاری بهتر بود دولت نرخ خرید تضمینی گندم را حداقل یک‌هزارو 600 تومان اعلام کند. در صورتی‌که مشکلات ایجاد شده برطرف نگردد، کشاورز به کشت محصولات کاذب روی خواهد آورد و میزان تولید گندم کاهش خواهد یافت و ما بار دیگر نیازمند واردات خواهیم شد. همچنین با توجه به منابع آبی محدود سرمایه زیادی از کشور به هدر خواهد رفت. وی افزود: با توجه به وضعیت سیاسی کنونی، هر چند تحریم‌ها شامل واردات مواد غذایی و داروها نمی‌شود؛ اما به‌دلیل مشکلاتی که در زمینه مسائل مالی و نقدینگی ایجاد خواهد شد مسلماً در زمینه واردات مواد غذایی هم مشکلاتی به‌وجود خواهد آمد. زمان تحریم، به‌دلیل عدم انتقال نقدینگی، میزان واردات کاهش یافته و خرید با روال عادی انجام نخواهد شد، پس به‌دلیل مشکل ایجاد شده، هزینه‌های جابه‌جایی افزایش خواهد یافت و یک کیلوگرم گندم، با هزینه دو تا سه برابر قیمت تمام شده وارد بازار خواهد شد، در نتیجه اگر کشاورز مورد حمایت قرار نگیرد، صدمات و لطمات جبران‌ناپذیری به کشور وارد می‌شود. ملک‌زاده با تأکید بر این‌که تمام این مشکلات با خودکفا شدن برطرف شده و کشور ما نیازمند واردات نخواهد بود، ادامه داد: با برنامه‌ریزی صحیح در این زمینه و ایجاد تغییراتی ازقبیل کاهش قیمت نهاده‌ها، خرید به‌موقع محصولات کشاورزی، بالا بردن قیمت خرید تضمینی و رسیدگی به مطالبات کشاورزان، امید در دل آن‌ها ایجاد خواهد شد و رفته‌رفته نتایج مثبت آن در کشور مشهود خواهد شد. رئیس نظام صنفی کشاورزی کشور ضمن تأکید دوباره بر حمایت از کشاورزان اضافه کرد: متأسفانه هزینه تولید محصولات کشاورزی سر سام‌آور و قیمت نهاده‌ها بالاست؛ در صورتی که کشاورزان مورد حمایت قرار نگیرند برای تأمین معیشت خانواده ناچار به فروش زمین کشاورزی خود خواهند شد و پس از آن به شغل‌های کاذب روی خواهد آورند. وی با اشاره به این‌که ما اکنون در زمینه تولید بذر با مشکل مواجهیم، ادامه داد: درصورتی‌که مشکلات در زمینه تولید بذر برطرف شود و مکانیزاسیون ارتقاء یابد، بهره‌وری در تولید افزایش خواهد یافت و ما به‌جای تولید چهار تن در هکتار می‌توانیم آن را افزایش داده و حتی به 11 تن در هکتار برسانیم. این مقام مسئول لازمه افزایش بهره‌وری و تولید را واگذاری امور تصدیگری به تشکل‌ها دانست و گفت: در صورتی‌که دولت بخشی از وظایف خود را به تشکل‌ها و شبکه بزرگ اجتماعی کشاورزان واگذار کند، بسیاری از مشکلات و ایرادات موجود در سیستم کشاورزی برطرف خواهد شد. شبکه بزرگ اجتماعی کشاورزان در تمام استان‌ها و شهر‌های کشور توسعه‌ یافته است؛ به‌همین دلیل مردم با این شبکه تعاونی‌ها ارتباط بیش‌تری برقرار می‌کنند. این شبکه دارای امکانات لازم جهت اداره امور است و حتی شرکت بازرگانی (GTC) که وظیفه خرید تضمینی گندم را برعهده دارد، از انبار‌های این شبکه استفاده می‌کند. ملک‌زاده توضیحاتی در رابطه با مدیریت آب در هنگام کشت گندم ارائه داد و اظهار داشت: در برخی مناطق که گندم به ‌صورت دیم کاشته می‌شود، نیازی به آبیاری ندارد و فقط از آب باران استفاده می‌شود. همچنین در بیش‌تر مناطق کشور به منظور کشت آبی گندم بیش‌تر از آب سبز استفاده می‌شود؛ به‌عبارتی آب گندم‌های آبی هم حداقل دو تا سه مرحله از طریق بارندگی تأمین می‌شود. در نتیجه برای کشت گندم همیشه به آبیاری نیازی نیست. کشاورزان بخش بزرگی از جامعه ما را تشکیل می‌دهند، در صورتی‌که کشاورزی از رونق بیفتد بسیاری از مردم کشورمان شغل خود را از دست خواهند داد. این مقام مسئول در رابطه با کشت فراسرزمینی گفت: برخی مناطق کشورمان دچار بحران کم‌آبی است و کشاورزان آن منطقه قادر به کشت هیچ محصولی نیستند. این کشاورزان می‌توانند برای کشت فراسرزمینی درخواست دهند، معمولاً برای کشت فراسرزمینی از کشور‌های اطراف ایران مانند قزاقستان، اوکراین، تاجیکستان و حتی غنا و برزیل زمین اجاره می‌شود؛ اما پس از انجام این طرح دولت باید تضمین کند که درصورت فرستادن کشاورزان به این کشورها، امنیت آن‌ها را تأمین خواهد کرد. علاوه‌بر آن محصول تولید شده از این کشاورزان حتماً باید پیش‌خرید شود. ملک‌زاده گلایه خود را نسبت به حمایت‌کنندگان واردات ابراز کرد و در این رابطه گفت: توانایی این را داریم که در بسیاری از محصولات به خودکفایی برسیم.

دولت به حمایت خود از کشاورزان ادامه دهد

وی ادامه داد: امیدواریم دولت همچنان به حمایت خود از کشاورزان ادامه دهد، افرادی که از واردات گندم حمایت می‌کنند احتمالاً از مزایای خودکفایی بی‌اطلاع‌ یا به‌دنبال منافع شخصی هستند. طرح راه‌اندازی مجدد وزارت بازرگانی توسط این افراد مطرح شد؛ درحالی‌که مدت زیادی از منحل شدن این وزارتخانه نمی‌گذرد و اکثر مسئولان عملکرد ضعیف وزارت بازرگانی را به یاد دارند. ملک‌زاده در مجموع عملکرد وزارت جهاد کشاورزی را مثبت قلمداد کرد و در این رابطه گفت: حجتی، وزیر وزارت جهاد کشاورزی، از دوره گذشته تاکنون عملکرد مثبتی را از خود نشان داده است. وی باوجود مخالفت‌ها و سنگ‌اندازی‌های مختلف توانست با کمک کارکنان و کارمندان وزارتخانه و همچنین کشاورزان، گندم را به خودکفایی برسانند و میزان تولید را در بسیاری از محصولات کشاورزی افزایش دهند. مشکلات ایجاد شده در زمینه خرید تضمینی گندم به دلیل مشکلات اعتباری دولت است و شورای اقتصاد نیز باید در این زمینه همکاری کند تا مشکلات ایجاد شده برطرف شود و کشاورزان بتوانند به‌راحتی محصول خود را به فروش بگذارند و مبلغ آن را دریافت کنند. این مقام مسئول افزود: جای خرسندی است که اعلام کنیم کشور ما علاوه‌بر خودکفا شدن در گندم، توانسته است تولید محصولاتی دیگر نظیر چغندرقند و شکر خود را به درجه‌ای از خودکفایی نزدیک کند. در گذشته ما بیش از دو میلیون تن واردات شکر داشتیم؛ اما امروزه بیش از 80 درصد از این محصول در داخل تولید می‌شود. همچنین طبق برنامه‌ریزی وزارت جهاد کشاورزی، برای صرفه‌جویی در مصرف آب، کاشت چغندرقند بهاره کاهش داده شد و در عوض کشت چغندرقند پاییزه افزایش یافت.

نزدیک به 90 درصد روغن مصرفی کشور وارداتی است

ملک‌زاده با بیان این‌که واردات روغن و دانه‌های روغنی از دیگر مشکلاتی است که کشور ما با آن مواجه است، ادامه داد: نزدیک به 90 درصد روغن کشور وارداتی است، به همین منظور توسعه محصولاتی مانند کلزا افزایش داده شد. تولید محصولات تشکیل‌دهنده خوراک دام مانند ذرت و سویا افزایش یافت. تاکنون سیاست‌های وزارت جهاد کشاورزی درجهت افزایش تولید داخلی و رسیدن به درجه خودکفایی محصولات کشاورزی بوده است. امیدواریم این برنامه‌ها ادامه پیدا کند و دیگر سازمان‌ها و تشکل‌ها، وزارتخانه را در این جهت یاری کنند. رئیس نظام صنفی کشاورزی ادامه داد: نسبت به سال‌های گذشته مکانیزاسیون کشاورزی پیشرفت چشمگیری داشته است. البته ماشین‌ها و ابزار‌آلات مدرن متأسفانه برای بسیاری از زمین‌های کشاورزی کشور ما مناسب نیست. ابتدا باید برای زمین‌های کشاورزی یکپارچه‌سازی صورت گیرد؛ همچنین کاربری این زمین‌ها از حالت سنتی به مدرن تغییر یابد. در بسیاری از مناطق کشور، زمین‌های کشاورزان به‌صورت قطعه‌قطعه یا جریبی است. با یکپارچه‌سازی این زمین‌ها، استفاده از ابزار‌آلات کشاورزی مدرن راحت‌تر می‌شود، میزان تولید افزایش می‌یابد و راندمان کاری بیش‌تر می‌شود. ملک‌زاده درباره مفهوم یکپارچه‌سازی زمین‌های کشاورزی گفت: به‌عنوان مثال در منطقه‌ای 100 کشاورز زندگی می‌کنند که دارای هزار قطعه زمین کشاورزی هستند. دولت برای یکپارچه‌سازی، قطعات کوچک زمین‌های کشاورزان را با یکپارچه سازی در یک جا تجمیع می‌کند و به همان میزان به آن‌ها تحویل می‌دهد. سپس برای آماده‌سازی زمین، پستی‌ها و بلندی‌های آن توسط دستگاه خاکبرداری و خاکریزی اصلاح می‌شود. در کشور ما شرکت سهامی زراعی، تعاونی‌ها و حتی خود وزارت جهاد کشاورزی، سیاست یکپارچه‌سازی را پذیرفته‌اند و برای عملی شدن آن تلاش می‌کنند؛ اما ابتدا باید اعتماد کشاورزان را نسبت به این طرح جلب کنند. در صورتی‌که یکپارچه‌سازی با استقبال کشاورزان مواجه نشود، این طرح عملی نخواهد شد. رئیس نظام صنفی کشاورزی با ابراز نگرانی از روند خودکفایی گندم گفت: اگر روال به‌همین شکل ادامه یابد و اشکالات ایجاد شده در قیمت خرید تضمینی گندم برطرف نشود، ادامه خودکفایی گندم ممکن نخواهد بود. همچنین قیمت بالای نهاده‌ها و هزینه کمرشکن تولید، دست و پای کشاورز را از همه نظر بسته است. بهتر است که هرچه سریع‌تر تمهیداتی در این باره صورت گیرد. وی با بیان این‌که قیمت خرید تنها برای گندم ثابت نمانده است، عنوان کرد: از سال 1391 تاکنون قیمت خرید شیر از تولید‌کننده ثابت است؛ اما کارخانه‌های فرآوری به‌طور مرتب هرچند ماه یک‌بار قیمت لبنیات را بالا می‌برند. قیمت خرید دیگر محصولات ازقبیل میوه‌ها نیز با وجود بالا رفتن هزینه‌های تولید افزایش چندانی نداشته است. ملک‌زاده اظهار داشت: شرکت در بورس مزایای بسیاری دارد؛ اما ابتدا باید زیرساخت‌های آن تحکیم شود؛ به‌عنوان مثال در صورتی‌که کشاورز محصول خود را در بورس به‌فروش ‌گذارد، دولت باید مابه‌التفاوت آن را پرداخت کند. از دیگر مسائلی که باید در رابطه با بورس برطرف شود، کشاورزی سنتی و خرده‌پا بودن کشاورزان است. گندم در بازار بورس معمولاً با حجم بالا به‌فروش گذاشته می‌شود. حجم مبادله گندم در این بازار بایستی بالا باشد. کشاورزی که مقدار تولیدش نهایتاً به پنج تن می‌رسد توانایی شرکت در این بازار را نخواهد داشت، مگر این‌که محصول خود را در اختیار عمده‌فروشان یا واسطه‌‌ها قرار دهد. در نتیجه ما‌به‌التفاوت محصول به‌جای این‌که به‌دست کشاورز برسد، به‌ جیب دلال می‌رود. در صورتی‌که اگر تصدیگری به تشکل‌های کشاورزی که معتمد کشاورزان است، محول شود، بسیاری از مشکلات ایجاد شده در زمینه خرید گندم و نحوه فروش آن برطرف می‌شود.

علیرضا الوندی: خودکفایی در تولید گندم امنیت غذایی را به ارمغان می‌آورد

علیرضا الوندی، رئیس هیئت مدیره کانون خبرگان کشاورزی استان تهران، هم خودکفایی محصولات استراتژیک مانند گندم را بسیار مهم و پراهمیت دانست و در این رابطه اظهار داشت: با توجه به شرایط اقتصادی و وضعیت سیاسی فعلی کشور قطعاً خودکفایی در محصولات استراتژیکی مانند گندم، امنیت غذایی را برای مردم به ارمغان خواهد آورد و آرامش و اطمینان خاطر را به هموطنان عزیزمان خواهد بخشید. این موفقیت نشانه آن است که ایران در سال‌های اخیر پیشرفت قابل توجه‌ای در زمینه تولید محصولات داخلی داشته است و جا دارد که از تمامی دست‌اندرکاران و مسئولانی که در این زمینه تلاش کرده‌اند قدردانی کنیم. خودکفایی در محصول گندم نشانه آن است که با برنامه‌ریزی دقیق می‌توان در سایر محصولات استراتژیک، مانند دانه‌های روغنی و محصولات لبنی به خودکفایی رسید. رئیس هیئت مدیره کانون خبرگان کشاورزی استان تهران لازمه حفظ خودکفایی گندم را تقویت زیرساخت‌های تولیدی و مدیریت منابع مالی دانست و گفت: برای حفظ خودکفایی گندم و افزایش تولید محصولات ابتدا باید زیربنای تولید محصولات را محکم و استوار ساخت. در حال حاضر مدیریت منابع آبی و استفاده صحیح از آن‌ها با توجه به تغییر اقلیم در سطح دنیا و گرم شدن کره زمین به یکی از مهم‌ترین مباحث روز بدل شده است. برای حفظ خودکفایی و افزایش تولید محصولات کشاورزی باید تغییراتی در روش الگوی کشت ایجاد شود؛ همچنین در صورت اجرایی شدن طرح بازچرخانی آب‌شیرین کمک بسیار زیادی به افزایش تولید و حفظ خودکفایی می‌شود. وی افزود: علاوه‌بر آن در زمینه خرید تضمینی محصولات باید در تولید‌کننده اطمینان خاطر را بابت فروش محصولاتش ایجاد کرد. گفتنی است، با بالا بردن قیمت خرید تضمینی و پرداخت به‌موقع آن انگیزه در کشاورزان ایجاد خواهد شد و تولید محصولات افزایش خواهد یافت. همچنین با خرید تضمینی و به‌موقع محصولات دست واسطه‌گران و دلالان که یکی از دلایل اصلی متحمل شدن ضرر و زیان کشاورزان هستند کوتاه خواهد شد. رئیس هیئت مدیره کانون خبرگان کشاورزی ایران گفت: متأسفانه بخش بازرگانی محصولات کشاورزی تمایل زیادی به واردات دارد. ایندر حالی است که افرادی که از واردات دفاع می‌کنند سخنانشان پایه و اساس علمی ندارد. امیدواریم مدیران و مسئولان محترم در این رابطه بررسی دقیق و جامع‌تری داشته باشند و بهترین و درست‌ترین راه را انتخاب کند. در حال حاضر گندم تولیدی کشور دارای بهترین کیفیت است و بسیاری از محصولات داخلی ازقبیل بیسکوئیت، کیک و شیرینی‌جات از گندم داخلی تولید می‌شوند. الوندی عملکرد وزیر جهاد کشاورزی در زمینه خودکفایی محصولات را مثبت ارزیابی کرد و گفت: حجتی، وزیر جهاد کشاورزی، به‌عنوان یکی از مجریان خودکفایی گندم تلاش قابل قبولی در این زمینه داشته است. محدود کردن واردات محصولات استراتژیک از سوی وزارت جهاد کشاورزی گامی موثر جهت حمایت کشاورزان و تولیدات داخلی محسوب می‌شود. وی با بیان این‌که اگر معاونت محترم ریاست‌جمهور و سازمان برنامه و بودجه کشور درجهت تأمین سرمایه مکفی برای خرید محصولات کشاورزی اقدام کنند بسیاری از مشکلات ایجاد شده در زمینه خرید تضمینی برطرف خواهد شد، افزود: در صورت اجرایی شدن طرح بازچرخانی آب‌شیرین، می‌توان آب زمین‌های کشاورزی را تأمین و خودکفایی در تولید گندم را حفظ کرد و تولید سایر محصولات کشاورزی را افزایش داد. این طرح توسط سازمان مردم‌نهاد بخش کشاورزی در دست بررسی است و تأییدیه آن از سازمان‌های مدیریت برنامه و بودجه، مدیریت منابع آبی و ریاست‌جمهوری گرفته شده است. در این طرح قصد داریم بخشی از آب‌های شیرین را که به دریاهای شور مانند دریای خلیج فارس و دریای خزر می‌ریزند هدایت کرده و به دشت‌ها و زمین‌های کشاورزی نیازمند آب انتقال دهیم. مناطق و حوزه‌هایی که در این طرح قرار دارند به‌طور کامل بررسی می‌شوند و پس از آن به مرحله اجرا درمی‌آیند. همچنین می‌توان با تعدیل پساب‌های شهری و تصفیه آب فاضلاب‌های شهری و صنعتی در مصرف آب صرفه‌جویی کرد. الوندی با بیان این‌که هر آبی قابلیت آن را دارد که تصفیه شود، ادامه داد: می‌توان از آب‌های تصفیه شده جهت مصارف کشاورزی استفاده کرد. این طرح‌ها در کشور‌هایی مانند ایالات متحده اجرا شده است. همچنین راه‌اندازی سامانه خرید تضمینی گندم باعث شده تا دست واسطه‌گران و دلالان از محصولات کشاورزی کوتاه شود. بانک کشاورزی تاکنون در این زمینه اقدامات موثری داشته و تنها با کمبود منابع مواجه است؛ در صورتی‌که بودجه کافی برای این بانک در نظر گرفته شود کمک شایانی به کشاورزان جهت فروش محصولات خود با قیمت مناسب به بازار خواهد شد.

رئیس اتحادیه محصولات کشاورزی مطرح کرد: لزوم تقویت تولید داخلی و خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی

سیدرضا نورانی، رئیس اتحادیه ملی محصولات کشاورزی، نیز در این رابطه اظهار داشت: از زمان انقلاب تحریم‌ها و فشارهای زیادی از جانب کشور‌های ابرقدرت به ما تحمیل شده است، به‌همین دلیل یکی از مهم‌ترین و اساسی‌ترین کارهایی که می‌توان برای حفظ منابع غذایی کشور و جلوگیری از کمبود منابع در زمان تحریم‌ها انجام داد، خودکفا شدن در محصولات استراتژیک است. فشارهای مختلفی که در گذشته از لحاظ اقتصادی، کمبود منابع غذایی و مالی به‌ویژه در زمان جنگ تحمیلی به مردم وارد می‌شد باید درس عبرتی باشد تا ما بیش‌تر توجه و تمرکز خود را بر روی تقویت تولید داخلی و خودکفایی محصولات کشاورزی قرار دهیم. رئیس اتحادیه محصولات کشاورزی با اشاره به این‌که واردات محصولات استراتژیک راهکار مناسبی برای شرایط فعلی کشور نیست، افزود: برخی از افراد واردات گندم را به بهانه ارزان‌تر بودن مورد تأیید قرار می‌دهند؛ در حالی‌که این وضعیت پایدار نخواهد ماند. علاوه‌بر آن مبلغی که بابت گندم تولید شده داخلی پرداخت می‌شود به جیب تولید‌کننده داخلی خواهد رفت و سرمایه ملی از کشور خارج نخواهد شد. درصورتی‌که حلقه تحریم تنگ شود، وابسته بودن به واردات محصولات استراتژیکی مانند گندم برای کشور بسیار زیان‌بار خواهد بود. نورانی افزود: در سال‌های گذشته ما در تولید گندم به خودکفایی رسیدیم؛ اما در دو سال اخیر میزان تولید این محصول کاهش یافته است. برای حفظ خودکفایی باید از تولید‌کننده و کشاورزان حمایت کرد. مبلغ خرید تضمینی باید در زمان موعد به کشاورزان پرداخت شود؛ علاوه‌بر آن نرخ قیمت خرید تضمینی باید مطابق با نرخ تورم افزایش یابد. همچنین کشاورز باید از قیمت خرید تضمینی، به‌موقع و در زمان تعیین شده آگاه شود. این مقام مسئول ارتقای مکانیزاسیون و سیستم‌های نوین کشاورزی را لازمه افزایش تولید دانست و در این رابطه گفت: متأسفانه در روزهای گذشته مزارع تعدادی از روستاهای تولید گندم به‌دلیل بارش تگرگ دچار خسارت شد. در صورتی‌که نصب سیستم ضدتگرگ برای تمامی زمین‌های کشاورزی کشور انجام شود دیگر شاهد چنین خسارت‌هایی نخواهیم بود. همچنین راه‌اندازی سامانه خرید تضمین گندم در صورتی موفق خواهد بود که اصلاحاتی در زیرساخت‌های این سامانه انجام گیرد. این طرح در صورتی برای کشاورزان مفید خواهد بود که در پرداخت خرید تضمینی تأخیر نداشته باشد.

مدیرعامل مجمع خبرگان کشاورزی اعلام کرد: خودکفایی در محصولات استراتژیک امری واجب برای حفظ پایداری کشور

علی خان‌محمدی، مدیرعامل مجمع خبرگان کشاورزی، خودکفایی در محصولات استراتژیک را امری واجب و ضروری برای حفظ پایداری کشور دانست. وی در این رابطه اظهار داشت: تأمین نیاز غذایی مردم یکی از اساسی‌ترین و ضروری‌ترین وظایف کشور است. کشوری که در تولیدات داخلی قوی عمل کند و تولید محصولات استراتژیک خود را به‌مرحله خودکفایی برساند، توانایی این را دارد که در مقابل بسیاری از ناملایمات و فشار‌های خارجی مقاومت از خود نشان دهد و خم به ابرو نیاورد. کره‌شمالی بالاخره در مقابل فشارهای آمریکا کوتاه آمد؛ چون این کشور نتوانست نیاز غذایی مردم خود را تأمین کند. در صورتی‌که پایداری تولید در یک مملکت ایجاد شود، تحریم‌ها در آن اثر نخواهند داشت. کشور ما باید بر روی خودکفایی تمرکز کند و با تمام قدرت برای حفظ این امر مهم تلاش کند. کشاورزان عزیز سرزمینمان با توجه به سختی‌ها و مشکلاتی که در این راه دارند، دست از تلاش برنداشته‌اند و برای پایداری تولید و حفظ خودکفایی محصولاتی مانند گندم تلاش می‌کنند. خان‌محمدی افزود: لازمه حفظ خودکفایی گندم انجام اقداماتی است تا وضعیت نامتعادل قیمت خرید تضمینی گندم بهبود یابد و ایرادات آن اصلاح شود. در گذشته دلیل و بهانه واردات گندم این بود که قیمت تمام شده گندم وارداتی از قیمت تمام شده گندم تولید داخل کم‌تر است؛ اما با بالا رفتن قیمت دلار و احتمال بازگشت تحریم‌ها این امر مختومه می‌شود. بسیاری از کشاورزان به‌دلیل وضعیت نامشخص میزان واردات و عدم اطمینان از فروش 100 درصدی محصول خود، مقدار تولید و کاشت مشخصی را برای خود در نظر نمی‌گیرند. این اطمینان خاطر باید به کشاورزان داده شود که منافع آن‌ها حفظ و تأمین می‌شود. دولت باید هدف خود را و برنامه‌ریزی که در این رابطه انجام داده است مشخص کند و نتایج آن را به کشاورزان اطلاع دهد. در صورتی‌که دولت بنیه و قدرت کشاورزی را در کشور به‌طور دقیق مشخص کند، می‌تواند جهت ارتقای و بهبود آن تلاش کند؛ به‌عنوان مثال با بهبود سیستم آبیاری یا جایگزینی کشاورزی هوشمند به‌جای کشاورزی سنتی می‌توان میزان تولید و بهره‌وری را افزایش داد. مدیرعامل مجمع خبرگان کشاورزی ادامه داد: دوران تحریم تنها برای افراد سودجویی مانند دلالان، واسطه‌گران و فرصت‌طلبان مناسب است که منافع و سرمایه ملت برای آن‌ها اهمیتی ندارد. واردات محصولاتی مانند گندم که در کشور توانایی تولید آن را با بهترین کیفیت و کمیت داریم، امری کاملاً اشتباه است. امسال از استان خوزستان بیش از یک‌میلیون تن گندم خریداری شده است؛ اما متأسفانه تاکنون تنها 50 درصد از مبلغ خرید گندم به کشاورزان پرداخت شده است. در صورتی‌که پول کشاورزان به‌موقع پرداخت شود. پایداری در تولید افزایش می‌یابد و میزان تولید کاهش نخواهد یافت. این مقام مسئول در پاسخ به گلایه برخی کارشناسان در رابطه با هدر رفتن اراضی و تولید ناکافی گندم گفت: از سال 1393 بنیاد ملی توامند‌سازی گندم‌کاران تشکیل شد که هدف از ایجاد این بنیاد، بهبود شرایط تولید گندم و افزایش بهره‌وری در کشور بود. پس از تشکیل این بنیاد، حدود 800 هزار هکتار از اراضی کشاورزی کاهش یافت و به‌جای آن تولید گندم از شش‌میلیون تن از سال 1393 به 14 میلیون تن در سال 1395 رسید. وی با بیان این‌که ما طی سال‌های اخیر پیشرفت چشمگیری در افزایش تولید گندم در واحد سطح داشته‌ایم، ادامه داد: برنامه چند ساله بنیاد توانمند‌سازی گندم‌کاران این بود که تا آخر امسال میزان تولید گندم به 16 میلیون تن برسد؛ اما متأسفانه به‌دلیل مشکلات ایجاد شده در قیمت خرید تضمینی گندم و تأخیر در پرداخت آن میزان تولید در سال 96 به 11میلیون تن رسید. همچنین باید درصد ریزش محصولات را در زمان برداشت کاهش داد. در حال حاضر در هنگام برداشت محصولات حدود 30 درصد تلفات داریم. خان‌محمدی با بیان این‌که کشت فراسرزمینی یا برون‌سپاری در صورتی موفقیت‌آمیز خواهد بود که امنیت شغلی تولید‌کننده تضمین شود، اظهار داشت: برای اجرایی کردن این روش ابتدا باید کارشناسی اولیه صورت گیرد و بررسی‌های لازم انجام شود. مدیرعامل مجمع خبرگان کشاورزی لازمه پایداری تولید و حفظ خودکفایی گندم را حمایت دولت دانست و گفت: اگر نگاه دولت اقتصادمحور باشد و دیدگاه مثبت خود را در این رابطه حفظ کرده باشد، پایداری در تولید ایجاد خواهد شد و خودکفایی گندم و محصولات دیگر از میان نخواهد رفت. خان محمدی همچنین در رابطه با سامانه راه‌اندازی شده برای خرید تضمینی گندم عنوان کرد: سامانه خرید تضمینی گندم ایده بسیار جالبی برای از میان برداشتن دلالی و واسطه‌گری است؛ اما در صورتی‌که پول کشاورزان به‌موقع پرداخت نشود، فایده‌ای برای آن‌ها نخواهد داشت. کشاورزان برای این‌که زودتر مبلغ خود را دریافت کنند به دلالان روی خواهند آورد. در صورتی که ایرادات موجود در خرید تضمینی گندم اصلاح شود این سامانه کمک بسیار بزرگی به کشاورزان خواهد کرد.

عضو شورای مرکزی خانه کشاورز: افزایش تولید در واحد سطح بهترین روش برای دست‌یابی به خودکفایی است

علی کردی، عضو شورای مرکزی خانه کشاورز، نیز در رابطه با خودکفایی گندم گفت: خودکفایی در گندم و سایر محصولات کشاورزی درصورتی مقرون به‌صرفه است و برای کشور عملی مثبت محسوب می‌شود که اراضی و آب کم‌تری را مصرف کند که این مهم در حال تحقق است. عضو شورای مرکزی خانه کشاورز گفت: بهتر است برای ادامه خودکفایی تولید در واحد سطح را افزایش دهیم. زمین‌های آبی ما که زیرکشت گندم هستند، تنها 2/4 تن به ازای هر هکتار محصول تولید می‌کنند؛ درحالی که متوسط برداشت گندم به‌ازای هر هکتار باید به حجم 11 تن برسد. برخی کشور‌ها موفق شده‌اند که مقدار برداشت خود را به 12 تا 13 تن در هکتار برسانند؛ علاوه‌بر آن در سال‌های اخیر کشور ما با بحران کم‌آبی مواجه شده است و بسیاری از مناطق ایران آب کافی ندارند؛ به همین دلیل بهتر است که بازنگری در کاشت، داشت و برداشت صنعت کشاورزی انجام شود؛ مثلاً می‌توانیم با ارتقای سیستم آبیاری کشور در مصرف آب صرفه‌جویی و بذور باکیفیت و مرغوب‌تری را خریداری کنیم تا محصول با کیفیت و کمیت بیش‌تری تولید شود. همچنین باید تناوب زمین رعایت شود. تناوب زمین به این معناست که زمین باید دارای آیش باشد؛ یعنی باید یک‌سال کاشت و یک‌سال برداشت انجام شود. تنها در این صورت کیفیت خاک حفظ شده و اراضی دچار فقر غذایی نخواهد شد. در صورتی‌که تناوب زمین رعایت نشود، پس از مدتی گیاهان دچار فقر غذایی می‌شوند و تولید در واحد سطح کاهش می‌یابد. گندم‌هایی که به‌صورت دیم تولید می‌شود، از کیفیت بالایی برخوردار نیست؛ همچنین میزان برداشت گندم تولید شده از کشت دیم دو تن به‌ازای هر هکتار است که این میزان بسیار اندک است. پس بهتر است با مدیریت منابع آبی گندم‌ها را کشت کنیم تا هم میزان تولید افزایش یابد و هم در مصرف آب صرفه‌جویی شود. این عضو شورای مرکزی خانه کشاورز از راه‌اندازی سامانه خرید تضمینی گندم استقبال کرد و در این رابطه گفت: راه‌اندازی این سامانه کمک بزرگی به کشاورزان در بخش فروش گندم خواهد کرد. کشاورزان به‌دلیل این‌که گندم خود را سریع‌تر بفروشند، محصولات خود را در اختیار دلالان و واسطه‌ها با قیمتی بسیار اندک قرار می‌دهند و متأسفانه ما تاکنون شاهد تخلفات و تقلبات زیادی در گندم‌های خریداری شده از سوی دلالان بودیم. تعدادی از سودجویان، گندم خریداری شده از کشاورزان را با گندم درجه دو و درجه سه وارداتی مخلوط کرده و به‌عنوان گندم مرغوب به سیلوها تحویل می‌دادند. در نتیجه کیفیت نان پخت شده به‌شدت کاهش می‌یافت. همچنین برخی از آن‌ها کیسه‌های حاوی گندم را با خاک مخلوط می‌کردند تا حجم و وزن کیسه را افزایش دهند. با راه‌اندازی سامانه خرید تضمینی، بسیاری از مشکلات ذکر شده که کشاورزان و مردم را درگیر کرده بود، برطرف خواهد شد. کردی در رابطه با قیمت خرید تضمینی هم گفت: امیدواریم که شورای اقتصاد، مشکلات ایجاد شده در رابطه با قیمت خرید تضمینی گندم را حل و فصل کند؛ به‌عنوان مثال این سازمان در سال پیش‌ رو قیمت خرید تضمینی را بدون تأخیر و در زمان موعد به کشاورزان اعلام کند. در حال حاضر نرخ افزایش قیمت خرید تضمینی گندم نسبت به نرخ تورم بسیار اندک است، در نتیجه با توجه به شرایط ایجاد شده، کشاورزان با ضرر زیادی مواجه خواهند شد. حداقل قیمت پیشنهادی برای خرید تضمینی محصولات کشاورزی در سال پیش‌ رو باید سه‌هزار و هشتصد تومان اعلام می‌شد که متأسفانه قیمت تعیین شده بسیار کم‌تر است. در صورتی که اصلاحات در قیمت خرید تضمینی صورت نگیرد، به احتمال زیاد بسیاری از کشاورزان گندم خود را به سیلو‌ها و دلالان می‌فروشند یا به‌دلیل این‌که خرید تضمینی گندم برای آن‌ها سودی دربر ندارد، ممکن است که محصول را برای خود نگاه داشته و به فروش نگذارند.

علی‌اکبر صناعی: تولید پایدار ضامن خودکفایی است

علی‌اکبر صناعی، استاد دانشگاه و نخستین متخصص کشاورزی دقیق در انگلستان و ایران، با اشاره به اهمیت خودکفایی گندم در کشور اظهار داشت: اگر دست‌یابی به خودکفایی گندم به‌صورت پایدار و در شرایط مناسب با توجیه اقتصادی قابل رقابت با انواع وارداتی کیفی انجام شود اقدام بسیار خوبی است؛ ولی متأسفانه عملکرد متفاوت دولت‌های مختلف با منش‌های سیاسی خاص و نبود شفافیت کافی در ارائه آمار واقعی، همراه با اظهارنظرهای متناقض منتقدان همیشه لزوم به راستی‌آزمایی بر میزان تولیدات محصول گندم را به‌همراه داشته؛ لذا پس از گذشت چهار دهه از انقلاب اسلامی که توأم با شرایط متغیر دیپلماسی خارجی بوده، بررسی کارشناسانه موضوع خودکفایی گندم ضروری است. این متخصص کشاورزی دقیق در ایران با بیان این‌که در سال‌های قبل از روی کار آمدن دولت نهم کشور با تولید بیش از 10 میلیون تن گندم از شش میلیون هکتار اراضی مستعد فاریاب و دیم به خودکفایی نسبی دست یافته بود، ادامه داد: در دولت‌های نهم و دهم ناچار به واردات گندم تا بیش از هفت‌میلیون تن در سال شدیم و پس از شروع به کار دولت اصلاحات، از سال 1393 به بعد و حتی در زمان تشدید تحریم‌ها، اکثر مصرف داخلی از تولیدات گندم داخل تأمین شد، به‌طوری که در سال 1395 با تولید حداکثری گندم داخلی، دولت موفق به گرفتن جشن خودکفایی گندم شد. این در حالی است که مسئولان در همان سال به واردات حدود یک‌میلیون تن گندم کیفی برای خوراک انسان و دام اقدام کردند. همچنین در سال 1394 نیز کم‌تر از یک‌میلیون تن گندم باکیفیت برای پخت نان و بهبود خوراک دام وارد کشور شد. هرچند به گفته برخی از مسئولان صادرات چند صد هزار تنی گندم به کشورهای همجوار را نباید نادیده گرفت.

توسعه کشاورزی دقیق جهت حفظ منابع طبیعی ضروری است

صناعی افزود: باید دید در شرایط کنونی با توجه به احتمال بازگشت تحریم‌های ناشی از برهم خوردن برجام، بحران‌های زیست‌محیطی، کمبود آب و همچنین گام نهادن ایران در چرخه سیستم مدیریتی نوین کشاورزی دقیق، درباره کشت محصول استراتژیک گندم و همچنین دیگر محصولات آب‌بر چه تصمیماتی از سوی مسئولان مربوطه اتخاذ خواهد شد. در صورت تشدید تحریم‌ها، توسعه کشاورزی دقیق جهت کنترل منابع طبیعی و نهاده‌های تولیدی با پشتوانه بیمه‌ای و تضمین قطعی خرید از سوی دولت بسیار ضروری است. همچنین توجیه‌پذیری اقتصادی طرح خودکفایی گندم در چارچوب اقتصاد مقاومتی با حفظ توازن ارزش افزوده تولید داخلی با نرخ گندم وارداتی کیفی می‌تواند با ارزش تلقی شود. وی با تأکید بر این‌که از دو دهه قبل باید اقداماتی در راستای تقویت کشاورزی سالم و پایدار جهت حفظ خودکفایی محصولات استراتژیکی نظیر گندم که در کشور انجام می‌شد، افزود: در سال 1377 به‌عنوان نخستین فارغ‌التحصیل دکترای تخصصی مبانی پیشرفته کشاورزی دقیق در انگلستان وارد ایران شدم. بلافاصله با ارائه طرح‌های ملی و پژوهشی، تصویب نخستین هسته تحقیقات کاربردی کشاورزی دقیق، ایجاد نخستین دوره‌های کارشناسی ارشد در دانشگاه صنعتی اصفهان و آزاد اسلامی اقلید فارس و نخستین گروه بیو روباتیک در ایران اقدام به معرفی این سیستم مدیریتی نوین کردم؛ ولی با وجود همه تلاش‌ها از این تک‌صدایی‌ها پاسخ مثبتی دریافت نشد و در ال حاضر نیز کم و بیش به‌طور متفرق افراد، نهادها و ارگان‌هایی سرگرم اشاعه غیرجهت‌دار و بنیادین این سیستم هستند که می‌تواند تحول انقلاب سبز را در ایران بنیان گذارد. کشاورزی دقیق می‌تواند کشاورزی کشور را در تمامی زیرمجموعه‌ها و بخش‌های خود ارتقاء دهد و پس از سالم‌سازی ارگانیک، محصولات تولیدی مورد نیاز را به‌سمت خودکفایی پایدار و نه متناوب پیش ببرد.

لزوم تغییر ساختارهای سنتی کشاورزی در کشور

این متخصص کشاورزی دقیق در ایران با اشاره به لزوم تغییر ساختارهای سنتی کشاورزی در کشور ادامه داد: دولت باید جهت توسعه کشاورزی نوین با تغییر زیرساخت‌های سنتی موجود و ایجاد ساختار نوین و پویا هرچه سریع‌تر اقدامات لازم را تحقق بخشد. در این‌صورت عرصه ورود به بهره‌برداری از علوم و فنون پیشرفته روز دنیا در زمینه مدیریت نوین کشاورزی دقیق فراهم می‌شود. صناعی عنوان کرد: با وجود هشدارهای قبلی و بی‌توجهی مسئولان امر، اگر در شرایط بحرانی امروز این اقدام انجام شود، می‌تواند راه را برای رسیدن به خوداتکایی و خودکفایی تولیدات کشاورزی و دامی باز نگاه دارد و در آینده نزدیک راه صادرات پایدار انواع محصولات کشاورزی کیفی و سالم و نه فقط غلات را به‌سوی حتی کشورهای پیشرفته و همجوار هموار سازد. این کار با برداشتن گام‌های نهایی اجرایی و حقوقی موثر سبب جبران کوتاهی‌ها در گذشته می‌شود. وی با اشاره به اهمیت کشاورزی دقیق در رونق این صنعت افزود: با توسعه کشاورزی دقیق اقدامات مهمی نظیر آنچه در کشاورزی کشورهای اتحادیه اروپا، آمریکا، کانادا، استرالیا، بنگلادش و برخی کشورهای بسیار کوچک حاشیه خلیج فارس انجام شده در دستورکار قرار می‌گیرد. این اقدامات می‌تواند نه تنها غذای بیش از 80 میلیون مردم کشور را تأمین کند؛ بلکه با صادرات محصولات با ارزش افزوده بالا و سرازیر شدن ارزهای غیرنفتی، پول ملی را تقویت شده و فقر و تنگدستی سایه خود را از سرمردم بر خواهد داشت و رشد بیکاری منفی می‌شود. بدین منظور لازم است موارد زیر در دستورکار سیاست‌گذاران نظام حکومتی قرار گیرد:

1- گسترش هرچه فراگیرتر و سریع‌تر علوم و فنون پیشرفته روز در توسعه کشاورزی نوین با اولویت استفاده کامل از فناوری‌های GPS/GIS و انواع گسترده حسگرهای متنوع همسو با کاربرد سیستم‌های هوشمند مجهز به کنترل‌ها، عملگرها، فرمان و تمامی قطعات و متعلقات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مرتبط برای شناسایی اولیه تمامی عوامل ثابت و اصلی تولید مثل اراضی شبکه‌بندی و مرزبندی شده و سایر مواضع و منابع طبیعی موجود در هر منطقه ازجمله آبی و خاکی. ثبت داده‌های مربوطه برای تبدیل به نقشه‌های دیجیتالی موسوم به پهنه‌بندی در رایانه‌های پرقدرت در چارچوب مدیریت نوین کشاورزی دقیق و قابل اتصال به شبکه‌های آنلاین اینترنتی به‌منظور دسترسی لحظه‌ای به‌موقعیت زراعی هر نقطه یا اقدام به تأمین نهاده‌های در حد نیاز و نه بیش‌تر هر مجموعه یا واحد گیاه زراعی در سطح اصطلاحاً یک سلول کوچک حتی زیرسطح یک مترمربعی در مقایسه با واحد هکتاری که فعلاً مورد ارزیابی قرار می‌گیرد.

2- کاهش سطح زیرکشت محصولات تولیدی با توجه به ارائه طرح الگوی کشت هر منطقه، متناسب با مدلینگ نیازهای دوره‌ای هرگیاه زراعی یا باغی که یقیناً همراه خواهد بود با افزایش عملکرد کمی و کیفی در حد استانداردهای جهانی. این مورد می‌تواند با مطالعات ژنتیکی و به‌نژادی ورایته هر محصول زراعی یا باغی توامان شود، به‌شرط این‌که اطمینان حاصل شود که در قالب یک محصول تراریخته یا دستکاری شده کروموزومی اثرات زیانباری را از حیث کیفیت محصول برای سلامتی انسان و دام نداشته باشد. در این خصوص باید به کم‌ترین اثرات سوء‌مصارف شیمیایی در مرغوبیت محصول و کاهش ضایعات آن در مزرعه و انبارداری توجه کافی کرد.

3- تقسیم‌بندی جدید اراضی تا حدی بزرگ برحسب برنامه‌ریزی استفاده از علوم و فنون جدید متناسب با تغییرات گسترده و احیاناً تدریجی زیرساخت‌های کهن سنتی برای جایگزینی نیروهای انسانی سنتی مجرب، ولی کم‌سواد فعلی با نیروهای میلیونی تحصیلکرده، به‌منظور ایجاد مجموعه یا مجتمع‌های مدرن زراعی، باغی، دامی، طیور و آبزیان که در جوار خود مجهز به پیشرفته‌ترین کارخانجات صنایع تبدیلی زراعی- دامی، آزمایشگاه‌ها و کارگاه‌های ساخت و تعمیر تجهیزات مکانیکی و الکترونیکی به‌روز شده هستند. این مجموعه‌ها در هر لحظه می‌توانند با ارتباطات به‌شبکه‌های اینترنتی با تمامی مراکز دانشگاهی، علمی-پژوهشی و اجرایی مشابه مراوده داشته و اطلاعات خود را به‌ویژه جهت انطباق کیفیت محصولات خروجی خود برای صادرات در چارچوب سازمان تجارت جهانی هماهنگ سازند. وی با بیان این‌که متأسفانه در زمان تولید حداکثری محصول گندم در داخل، برخی افراد یا نهادها اقدام به واردات یا برعکس صادرات بخشی از محصول گندم تولید داخل به دیگر کشورهای می‌کنند، تصریح کرد: این امر را می‌توان خارج از ادعا، واقعی تلقی کرده و مرتبط با دو طرز تفکر غالب متنفذ در جامعه دانست که عبارتند از:

1- افرادی که فکر می‌کنند در مصارف مختلف انسانی نظیر پخت نان‌های متنوع، شیرینی قنادی‌ها و سایر صنایع غذایی یا حتی برای خوراک دام مثل گاوهای شیری برای شیر دهی بیش‌تر، گندم داخلی کیفیت و مرغوبیت لازم را ندارد؛ لذا با کسب مجوز یا بدون آن به واردات گندم با مشخصه‌های مطلوب مورد نظر از مبادی مختلف مانند کانادا اقدام می‌کنند.

2- به‌موازات تلاش‌های حتی دولت‌های اصلاحات قبل از سال‌های 1383 و بعد از 1392 جهت رسیدن به خودکفایی نسبی، برخی عوامل متنفذ سرمایه‌گذار داخلی با داشتن مجوزهای رانت‌خواری به‌راحتی اقدام به‌واردات بی‌رویه گندم (مشابه واردات برنج که اغلب مورد رنجش شالی‌کاران شده است) حتی از آمریکا، کانادا و سایر کشورهای گندم‌خیز دیگر کرده و اغلب با قیمت گزاف در خارج از چرخه مصارف دولتی و بخش خصوصی با حداکثر ویژه‌خواری ناشی از سود حاصله به‌فروش رسانده‌اند. اخیراً آشکار شده که دولت‌های وقت نیز کم‌ترین کنترلی روی این فعل و انفعالات نداشته و واردات کالاها از طریق بنادری خارج از حیطه قدرت دولت انجام شده و به دست مصرف‌کنندگان رسیده است. صناعی با اشاره به این‌که دولت نیز اغلب ناچار شده که بخشی از تولید داخلی خود را به‌طور محدود به‌صادرات اختصاص دهد، افزود: این اقدام مانوری است برای نشان دادن خودکفایی گندم یا برعکس، دولت به واردات جزئی در سال خوکفایی گندم اقدام کرده که برخی منابع خبری گزارش از محسوب کردن این واردات در جمع کل تولیدات داخلی داده‌اند. به هر حال با عدم شفافیت امور فوق، اغلب کارشناسان اقتصادی و منتقدین به این امور حساس شده‌اند. البته این امور در حاشیه کشف انواع فساد مالی و قاچاق کالاها امری اجتناب‌ناپذیر محسوب می‌شود. صناعی در پاسخ به این پرسش که ارتقای ضریب مکانیزاسیون و به‌نژادی گندم آیا در عملکرد زراعی تأثیری داشته است، افزود: همان‌طور ‌که در تمامی مباحث مطرح در کشاورزی پیشرفته دقیق امروزی به آن اشاره کرده‌ام، با گذر از عصر مکانیزاسیون در دو دهه گذشته و ورود به عصر اتوماسیون، دیگر ضریب مکانیزاسیون در توسعه کشاورزی مدرن معنی و مفهوم خود را ازدست داده است؛ لذا لزومی ندارد برای عملکرد کیفی بیش‌تر در واحد سطح به ضریب مکانیزاسیون اتکا کنیم؛ اما در کشاورزی کشور ما به‌دلیل شیوه سنتی اداره آن همچنان وابستگی شدید به ضریب مکانیزاسیون حفظ شده است. نتیجه این عملکرد خسارات بیش‌تر به محیط‌زیست به‌دلیل استفاده از سوخت و انرژی فسیلی و آسیب به اراضی کشاورزی به‌دلیل تخریب و فرسایش خاک ناشی از تردد ماشین‌ها و تراکتورهای است. امروزه کنترل تمامی رفتارهای زراعی و باغی، مثل شخم زدن، خاک‌ورزی و میزان مصرف آب را از طریق سیستم هوشمند متکی به رفع نیاز مقطعی و لحظه‌ای یا آنی گیاه در طول دوره رشد متوجه می‌شوند؛ بنابراین برای برداشت بیش‌تر محصول و ارتقای سطح کیفی اراضی تحت کشت دیگر نیازی به ماشین‌های سنگین پرمصرف سوخت فسیلی و انرژی برای شخم زدن و برگرداندن عمق زیادی از خاک و زمین نیست. کشت هر محصولی از گندم ریشه‌افشان گرفته تا چغندرقند ریشه عمیق نیاز به ابزار هوشمند خود دارد تا بتوان برای رفع نیازهای آنی و اغلب به‌صورت آنلاین هر گیاه یا مجموعه گیاهی در سطح واحد سلولی کوچک به‌موقع اقدام شود. درباره رفع مسائل ژنتیکی و اصلاح نژاد بذر نیز نباید با گسترش تراریخته‌ها که عملکرد بالایی دارند؛ ولی مصرف‌ آن در طول زمان سبب اختلالات ژنیتکی و آسیب به انسان، دام و طیور می‌شود بدون توجه و تعمق گذر کرد. وی با بیان این‌که مسئولان ذی‌ربط باید با توجه ارزش افزوده محصول کیفی تولید هر تن گندم داخلی و مقایسه آن با قیمت تمام شده گندم وارداتی، بهای خرید تضمینی گندم را تصویب کنند، افزود: در صورتی‌که ارزش تولید داخل کم‌تر از قیمت تمام شده گندم وارداتی باشد می‌توان نسبت به تعدیل قیمت در حد انتظار گندم‌کاران اقدام کرد؛ ولی افزایش قیمت بی‌‌دلیل گندم وارداتی توجیه اقتصادی ندارد و باید با استفاده از اصلاح روند تولید و استفاده از روش‌های پیشرفته دانش‌بنیان مانع خسارت به گندمکاران داخلی شد. مسلماً صرفه‌جویی در مصرف سوخت و انرژی، زمان‌بندی مناسب انجام امور زراعی، کنترل نهاده‌ها، کاهش قابل توجه مصرف آب آبیاری با کاربرد سیستم هوشمند قطره‌ای تحت کنترل و تحت فشار و کاهش عملیات زراعی غیرلازم می‌تواند منجر به افزایش عملکرد کیفی گندم در هر هکتار و سوددهی بیش‌تر شود.

تدوین طرح الگوی کشت برای مناطق مختلف کشور

این متخصص کشاورزی دقیق در ایران با اشاره به این‌که طرح خودکفایی گندم باید توجیه اقتصادی لازم را در مقایسه با گندم وارداتی داشته باشد، افزود: خودکفایی گندم باید مورد بازنگری کارشناسان اقتصادی و فنی قرار گیرد تا تصمیمات مناسب با توجه به اجرای طرح‌های الگوی کشت هر منطقه اتخاذ شود. در صورتی‌که کشت گندم در چارچوب طرح الگوی کشت منطقه‌ای نامناسب تشخیص داده شود باید از چرخه تولید آن منطقه حذف و جایگزین مناسبی برای آن به کشاورزان توصیه شود؛ لیکن در صورتی که مورد تأیید قرار گیرد و منافع اقتصادی آن آشکار شود باید نرخ خرید تضمینی ثابت نماند و افزایش معقول و مورد انتظار کشاورزان را داشته باشد. صناعی با اشاره به این‌که برای ادامه خودکفایی گندم باید ایجاد زیرساخت‌های نوین، کاربرد دانش روز کشاورزی دقیق و نهایی شدن طرح الگوی کشت مناسب در هر منطقه مدنظر قرار گیرد، ادامه داد: اگر طرح خودکفایی گندم مورد بررسی و تأیید کارشناسان فنی و اقتصادی قرار گیرد، نتایج آن بسیار مطلوب و ثمربخش خواهد بود. در غیر این صورت به اجرای طرح خودکفایی گندم امید چندانی نباید داشت و می‌توان به جایگزینی محصولات پرمصرف دیگری با قابلیت صادرات و ارزش افزوده نسبی بالاتر اقدام کرد. مسلماً محصول جایگزین کشت گندم متناسب با منابع آن منطقه است و با صادرات آن محصول یا معاملات تهاتری می‌توان اقدام به تأمین گندم با کیفیت مورد نیاز پخت نان و صنایع غذایی داخل کشور کرد. وی در واکنش به این گفته که امسال گندم‌کاران برای فروش محصول خود باید از طریق سامانه جامع پهنه‌بندی و مدیریت داده‌های کشاورزی اقدام کنند، گفت: اولاً هنوز مشخص نیست که این سامانه برای مدیریت داده‌های کشاورزی در کل استان‌ها و مناطق کشاورزی مستعد کشت گندم کشور راه‌اندازی شده باشد. براساس گزارش‌ها برای نخستین‌بار این سامانه در اواخر سال 96 در هشت استان ازجمله فارس به‌عنوان پایلوت آغاز به کار کرد. ثانیاً این سامانه زمانی می‌تواند به‌طور جامع و فراگیر مورد استفاده قرار گیرد که مشتمل بر زنجیره کاربرد تمامی عملیات زراعی ازجمله آماده کردن کشتزار، کاشت، داشت، برداشت و همچنین مصارف تمامی نهاده‌های مورد نیاز محصول در حال رشد، مثل کودها و سموم شیمیایی، به‌ویژه آب آبیاری نیز باشد. در این صورت می‌توان براساس چارچوب مدیریت نوین کشاورزی دقیق در کنترل هوشمندانه نیازهای آب و انرژی ازجمله سوخت‌های فسیلی و به‌حداکثر رساندن عملکرد کمی و کیفی هر محصول در واحد سطح (هکتار) اقدام کرد.

عزم جدی برای اجرای سیستم پیشرفته کشاورزی دقیق وجود ندارد

این متخصص کشاورزی دقیق در ایران افزود: در ایران هنوز عزم ملی جدی برای اجرای اصولی سیستم پیشرفته کشاورزی دقیق وجود ندارد، هرچند برای داده‌برداری‌های فراگیر مرتبط با کشت محصول استراتژیک گندم، جو و سایر محصولات باغی اقدام جدی صورت گرفته است که می‌تواند مبنایی برای بررسی کشت و کارهای آینده این محصولات جهت کنترل هرچه بهتر و دقیق‌تر مصرف نهاده‌های گران و آب باشد. با افزایش عملکرد کمی و کیفی همراه با کاهش سطوح زیرکشت این محصولات می‌توان در آینده سود غیرمستقیم بیش‌تری را عاید گندم‌کاران کرد. صناعی ادامه داد: این سامانه مدیریتی جدید از طریق سیستم‌های نرم‌افزاری پرقدرت GPS/GIS در رایانه‌های سیار، قادر به داده‌برداری عملکردی محصول گندم در هر لحظه و هر مکان خاص است که به‌صورت خودکار و آنلاین می‌توانند به نقشه‌های دیجیتالی رایانه‌ای موسوم به پهنه‌بندی محصول تبدیل شود. برای تکمیل مراحل یا سیکل کامل مدیریتی، علاوه‌بر پهنه‌بندی عملکرد محصول نیاز به داده‌برداری و پهنه‌بندی سایر عملیات زراعی و اندازه‌گیری مصرف تمامی نهاده‌های در حد نیاز است. این مراحل از طریق به‌کارگیری نرم‌افزارهای تکمیلی درجهت هوشمندسازی سیستم و سخت‌افزارهای متنوع ازجمله حسگرها، عملگرها و سایر متعلقات مرتبط با کار در تمام مراحل به‌صورت آنلاین یا روی تراکتور و کمباین مستقیماً قابل کنترل و هدایت است. در صورتی که مجموعه امور فوق به‌صورت منسجم و یکپارچه در حلقه مدیریتی نوین و پیشرفته رایانه‌ای مورد بهره‌برداری قرار گیرد می‌توان گفت کشاورزی دقیق شکل گرفته است. در این صورت نتیجه نهایی آن‌ به کنترل آلاینده‌های زیست‌محیطی ناشی از مصرف نهاده‌های سوخت و مواد شیمیایی و جلوگیری از مصرف آب غیرلازم و صرفه‌جویی گاهی هفتاد درصدی منجر می‌شود. عدم کاربرد عملیات زراعی غیرضروری برای زراعت نیز می‌تواند نه تنها از فرسایش خاک جلوگیری کند، بلکه مصرف انرژی فسیلی را تا حد زیادی کاهش داده و به حفظ محیط زیست کمک کند. در نهایت از افزایش محصول و صرفه‌جویی در مصارف انرژی، آب و موادشیمیایی کشاورز می‌تواند سود بالایی را نصیب خود کرده و از قیمت هر واحد محصول خود بکاهد. وی با بیان این‌که کاربرد و بهره‌برداری کامل و فراگیر سامانه جامع مطرح شده می‌تواند برای تمامی کشاورزان فواید خوبی داشته باشد، افزود: از موارد مهم و اصولی طرح سامانه جامع می‌توان به چهار مورد زیر اشاره کرد:

1- کنترل و حفظ محیط زیست به‌دلیل عدم مصرف بی‌رویه و غیرلازم نهاده‌های شیمیایی و سوخت.

2- کاهش چشمگیر مصرف آب آبیاری با انتخاب هوشمندانه الگوی کشت مناسب و صرفه‌جویی در مصرف کود و سموم شیمیایی که با انجام این امور کشاورزان می‌توانند برگشت اقتصادی بیش‌تری را عاید خود کنند.

3- کاهش قابل توجه کاربرد عملیات زراعی و باغی مثل شخم و خاک‌ورزی یا کاشت توام بذور (کشت مختلط) همراه با خاک‌ورزی و آبیاری در حد نیاز، عملیات داشت کم‌تر و برداشت محصولی مرغوب‌تر با ضایعات اندک و کنترل دقیق‌تر پالایش محصول منجر به بازگشت سرمایه می‌شود که می‌تواند کاهش هزینه‌های تولید را با کاهش قیمت تمام شده محصول به‌همراه داشته باشد و سود بیش‌تری را عاید کشاورزان کند.

4- اتوماسیون هوشمندانه ناشی از کاربرد سامانه‌های جامع پهنه‌بندی، اجازه می‌دهد تا زمان بعد‌ی انجام کارها سریع‌تر و دقیق‌تر تعیین شود و نه‌تنها ضایعات کاری و محصول به حداقل یا کمینه برسد؛ بلکه با توجه به وضعیت آماری و جوی سنوات گذشته، محصولات سالم‌تر و مرغوب‌تری به‌موقع از مزرعه یا باغ به محیط امن و مناسبی همچون سردخانه سیلو انتقال داده شود.

سایت شعارسال، با اندکی اضافات و تلخیص برگرفته از روزنامه سبزینه، تاریخ انتشار:3تیر1397، کدخبر: 46363: www.sabzineh.org