تقریبا می‌توان گفت که کلیه طرح‌های فرداست مربوط به شهر بروجرد، طرح توسعه امامزاده جعفر(ع) را به صورت یک طرح موضعی مطرح کرده‌اند. این طرح شامل تملک بناهای مجاور امامزاده و محوطه‌سازی آن‌هاست. بناهایی که بدون داشتن هیچ برنامه مشخصی، صرفا تحت عنوان توسعه امامزاده و آزادسازی آن، با هزینه‌های هنگفتی خریداری و بدون توجه به ارزش‌های بافت تخریب می‌شوند. این تخریب‌ها سبب شده که بناهای پیرامونی محوطه نیز، در یك حركت دومینووار به پرتگاه نیستی روانه شوند. اقدامات غیراصولی در مدرن کردن نما منازل، ایجاد و تخریب مسیرهای تاریخی در جهت ایجاد مسیر ماشین‌رو به بهانه توسعه بافت، کم‌توجهی به فضا ظاهری بافت و … نیز از جمله تبعات همین اقدامات بوده است.

شدت این تخریب‌ها در سال‌های اخیر به حدی است كه می‌توان گفت، بافت موجود به صورت کامل از بین رفته است و تنها بناهای تاریخی شاخص به صورت یک المان باقی مانده‌اند. در حالی که بر اهل‌فن پوشیده نیست كه حفظ، نگهداری و صیانت از این بناهای تاریخی، تنها و تنها در سایه حفظ و نگهداری از زمینه و متن تاریخی كه این بناها در آن واقع شده‌اند میسر می‌شود. به عبارتی دقیق‌تر، تمام ارزش این بناها به آن است كه در متنی تاریخی كه از آن برآمده‌اند، مورد صیانت و نگهداری قرار گیرند.

اقداماتی که در نتیجه این طرح‌های پراکنده صورت گرفته، سبب آسیب‌های جدی به بافت موجود محوطه شده است که در ادامه به بررسی مهمترین اقدامات انجام شده، می‌پردازیم: مهمترین اقدام، تخریب آرامستان تاریخی محوطه امامزاده و یکسان‌سازی قبرهای موجود بوده است. اقدامی که کاملا در تناقض با مصوبه مورخ 8/5/1397 شورای عالی شهرسازی و معماری پيرامون سند ملی حفاظت و حراست از گورستان‌های تاريخی ايران است. بر اساس این مصوبه، اقدامات مرمتی در مقياسی كنترل شده و صرفا بر اساس مستندات و شواهد كافی قابل تائيد است بر همين اساس، هر اقدامی در جهت بازسازی با توجيهات منطقی و صرفا در شرايط خاص قابل بررسی است. از آن‌جا كه هدف اين اقدامات، حفظ ساختار تاريخی و اصيل گورستان‌هاست، تطبيق پذيري و انطباق دادن سنگ قبرها و يكسان‌سازي تراز آنها )همسان سازي ( امري مطرود و غيراصولی است. در این راستا، یکسان‌سازی قبور و محوطه‌سازی‌های بی‌برنامه و بی‌هدف سبب شده که درختان چنار ارزشمند محوطه نیز به المان‌هایی رها شده در دل سنگ قبرهای یکسان و در عین حال بی روح و یکنواخت تبدیل شوند. همچنین محوطه سازی‌های پراکنده و نامتجانس و در تناقض با هویت محوطه، بر این نابسامانی‌ها دامن زده است.

محوطه‌سازی و یکسان‌‌سازی تراز قبور

اقدامات دیگر شامل احداث حسینیه در ضلع جنوبی و نیز سرویس بهداشتی در مسیر سردر تاریخی بوده است. در رابطه با این اقدامات نیز می‌توان گفت که بازهم به دلیل پراکندگی اقدامات، ساخت وسازهای انجام شده فاقد کیفیت‌های لازم هستند به گونه‌ای که حسینیه ایجاد شده در این محوطه تاریخی فاقد هر گونه کیفیت بصری و کالبدی است و ارزش‌های تاریخی و هویتی موجود را نفی می‌کند. در مورد سرویس بهداشتی نیز مهمترین مسئله مکان یابی نامناسب و قرارگیری آن با نما قابل توجه در لایه اول مسیر منتهی به بقعه است، به گونه ای که به دلیل مشکلات ایجاد شده، غالب مواقع مدیریت مجموعه ناگزیر به قفل کردن آن است. علاوه بر این، بحث اغتشاش بصری و نماسازی نامناسب و بی هویت این بنا در یک بافت تاریخی ارزشمند نیز مطرح است.

مساله شاخص دیگر رهاشدگی سر در تاریخی موجود در محوطه است. در این مورد دو نکته قابل توجه است؛ اول عدم حفاظت و رسیدگی به این بنا تاریخی سبب فرسودگی کالبدی آن شده و این بنا باارزش و با هویت موجب ایجاد اغتشاش و آلودگی بصری شده است. نکته دوم از بین رفتن کارکرد اصلی بنا به عنوان ورودی مجموعه است. به دلیل سیاست‌های نادرست آزادسازی محوطه، ورودی مجموعه نامشخص است و در حال حاضر بیشتر مردم از خیابان طالقانی و فضاهای پارکینگ تعریف نشده به این محوطه دسترسی پیدا می‌کنند. امری که حراست و نگهبانی از مجموعه را نیز دشوارتر می‌سازد.

نمونه‌ای از تخریب‌های صورت گرفته در محدوده

در حالی که مشکلات این محوطه تاریخی و مذهبی با گذشت زمان روبه افزایش است و نیاز به رسیدگی جدی دارد، این سئوال مطرح می‌شود که آیا حفظ بافت اصلی و کهن امامزاده جعفر(ع) در کنار پاسخگویی به نیازهای جدید این محوطه نباید در دستور کار مسئولان شهری قرار گیرد؟ آیا با محوطه‌سازی‌ها و تخریب‌های بی‌هدف و بی‌برنامه می‌توان ادعایی بر داشتن یک محوطه تاریخی مذهبی در مقیاس شهر بروجرد داشت؟ آن‌طور که مشخص است، این سرمایه ارزشمند نیازمند مرمت، بهسازی و توجه مداوم است و در این راستا نهادهای مختلفی متولی حفاظت و حراست از آن شده‌اند، اما به شکلی که شایسته آن باشد، تاکنون به آن رسیدگی نشده است یا همان طور که گفته شد قربانی تعارضات بین سازمانی ارگان‌های دخیل شده است. واقعیت این است که محوطه امامزاده جعفر(ع) با آثار شاخص خود در گذر هزاره‌ها جان سالم به در برده است، در سال‌های اخیر به دلیل بی‌مهری‌های مسئولین و تلاش ناکافی مسئولان شهرستان با بحران‌هایی مواجه است که اگر برای رفع آن‌ها اقدام اصولی صورت نگیرد به زودی شاهد شرایط بدتری در این مجموعه خواهیم بود.

شعارسال، با اندکی تلخیص و اضافات بر گرفته از سایت خبری اسکان نیوز ، تاریخ انتشار:5 تیر 1398 ، کدخبر:20812 ،www.eskannews.com